Valmiki Ramayanam – Ayodhya Kanda - Part 3

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే చతుర్థః సర్గః |౨-౪|
గతేష్వథ నృపో భూయః పౌరేషు సహ మంత్రిభిః |
మంత్రయుత్వా తతశ్చక్రే నిశ్చయజ్ఞః స నిశ్చయం |౨-౪-౧|
శ్వ ఏవ పుష్యో భవితా శ్వోఽభిషేచ్యస్తు మే సుతః |
రామో రాజీవతామ్రాక్షో యౌవరాజ్య ఇతి ప్రభుః |౨-౪-౨|
అథాంతర్గృహమాసాద్య రాజా దశరథస్తదా |
సూతమామంత్రయామాస రామం పునరిహానయ |౨-౪-౩|
ప్రతిగృహ్య స తద్వాక్యం సూతః పునరుపాయయౌ |
రామస్య భవనం శీఘ్రం రామమానయితుం పునః |౨-౪-౪|
ద్వాఃస్థైరావేదితం తస్య రామాయాగమనం పునః |
శ్రుత్వైవ చాపి రామస్తం ప్రాప్తం శఙ్కాన్వితోఽభవత్ |౨-౪-౫|
ప్రవేశ్య చైనం త్వరితం రామో వచన మబ్రవీత్ |
యదాగమనకృత్యం తే భూయస్తద్భ్రుహ్యశేషతః |౨-౪-౬|
తమువాచ తతః సూతో రాజా త్వాం ద్రష్టు మిచ్ఛతి |
శ్రుత్వా ప్రమాణమత్ర త్వం గమనాయేతరాయ వా |౨-౪-౭|
ఇతి సూతవచః శ్రుత్వా రామోఽథ త్వరయాన్వితః |
ప్రయయౌ రాజభవనం పునర్ద్రష్టుం నరేశ్వరం |౨-౪-౮|
తం శ్రుత్వా సమనుప్రాప్తం రామం దశరథో నృపః |
ప్రవేశ్యామాస గృహం వివక్షుః ప్రియముత్తమం |౨-౪-౯|
ప్రవిశ్న్నేప చ శ్రీమాన్ రాఘవో భవనం పితుః |
దదర్శ పితరం దూరాత్ ప్రణిపత్య కృతాఞ్జ్లిః |౨-౪-౧౦|
ప్రణమంతం సముత్థాప్య తం పరిష్వజ్య భూమిపః |
ప్రదిశ్య చాస్మై రుచిరమాసనం పునరబ్రవీత్ |౨-౪-౧౧|
రామ వృద్ధోఽస్మి దీర్ఘాయుర్భుక్తా భోగా మయేప్సితాః |
అన్న్వద్భిః క్రతుశ్తైస్తథేష్టం భూరిదక్షిణైః |౨-౪-౧౨|
జాతమిష్టమపత్యం మే త్వమద్యానుపమం భువి |
దత్తమిష్టమధీతం చ మయా పురుషసత్తమ |౨-౪-౧౩|
అనుభూతాని చేష్టాని మయా వీర సుఖాన్యపి |
దేవర్షిపితృవిప్రాణామనృణోఽస్మి తథాత్మనః |౨-౪-౧౪|
న కిఞ్చిన్మ కర్తవ్యం తవాన్యత్రాభిషేచనాత్ |
అతో యుత్త్వామహం బ్రూయాం తన్మే త్వం కర్తుమర్హసి |౨-౪-౧౫|
అద్య ప్రకృతయః సర్వాస్త్వామిచ్ఛంతి నరాధిపం |
అతస్త్వాం యువరాజానమభిషేక్ష్యామి పుత్రక |౨-౪-౧౬|
అపి చాద్యాశుభాన్ రామ స్వప్నే ప్శ్యామి దారుణాన్ |
సనిర్ఘాతా దివోల్కా చ పరతీహ మహాస్వనా |౨-౪-౧౭|
అవష్టబ్ధం చ మే రామ నక్షత్రం దారుణైర్గ్రహైః |
ఆవేదయంతి దైవజ్ఞావః సూర్యాఙ్గారకరాహుభిః |౨-౪-౧౮|
ప్రాయేణ హి నిమిత్తానామీదృశానాం సముద్భవే |
రాజా హి మృత్యుమాప్నోతి ఘోరం వాపదమృచ్ఛతి |౨-౪-౧౯|
తద్యావదేవ మే చేతో న విముఞ్చతి రాఘవ |
తావదేవాభిషిఞ్చస్వ చలా హి ప్రాణినాం మతిః |౨-౪-౨౦|
అద్య చంద్రోభ్యుపగతః పుష్యాత్పూర్వం పునర్వసూ |
శ్వః పుష్యయోగం నియతం వక్ష్యంతే దైవచింతకాః |౨-౪-౨౧|
తతః పుష్యేఽభిషిఞ్చస్వ మనస్త్వరయతీవ మాం |
శ్వస్త్వాహమభిషేక్ష్యామి యౌవరాజ్యే పరంతప |౨-౪-౨౨|
తస్మాత్త్వయాదప్రభృతి నిశేయం నియతాత్మనా |
సహ వధ్వోపవస్తవ్యా దర్భప్రస్తరశాయినా |౨-౪-౨౩|
సుహృదశ్చాప్రమత్తాస్త్వాం రక్షంత్వద్య సమంతతః |
భవంతి బహువిఘ్నాని కార్యాణ్యేవంవిధాని హి |౨-౪-౨౪|
విప్రోషితశ్చ భరతో యావదేవ పురాదితః |
తావదేవాభిషేకస్తే ప్రాప్తకాలో మతో మమ |౨-౪-౨౫|
కామం ఖలు సతాం వృత్తే భ్రాతా తే భరతః స్థితః |
జ్యేష్ఠనువర్తీ ధర్మాత్మా సానుక్రోశో జితేంద్రియః |౨-౪-౨౬|
కింతు చిత్తం మనుష్యాణామనిత్యమితి మే మతిః |
సతాం చ ధర్మనిత్యానాం కృతశోభి చ రాఘవ |౨-౪-౨౭|
ఇత్యుక్తః సోఓఽభ్యనుజ్ఞాతః శ్వోభావిన్యభిషేచనే |
వ్రజేతి రామః పితరమభివాద్యాభ్యయాద్గృహం |౨-౪-౨౮|
ప్రవిశ్య చాత్మనో వేశ్మ రాజ్ఞోద్ధిష్టేఽభిషేచనే |
తత్క్షణేన చ నిర్గమ్య మాతురంతఃపురం యయౌ |౨-౪-౨౯|
తత్ర తాం ప్రవణామేవ మాతరం క్షౌమవాసినీం |
వాగ్యతాం దేవతాగారే దదర్శాయాచతీం శ్రియం |౨-౪-౩౦|
ప్రాగేవ చాగతా తత్ర సుమిత్రా లక్ష్మణ స్తదా |
సీతా చానాయితా శ్రుత్వా ప్రియం రామాభిషేచనం |౨-౪-౩౧|
తస్మిన్ కాలే హి కౌసల్యా తస్థావామీలితేక్షణా |
సుమిత్రయాన్వాస్యమానా సీతయా లక్ష్మణేన చ |౨-౪-౩౨|
శ్రుత్వా పుష్యేణ పుత్రస్య యౌవరాజ్యాభిషేచనం |
ప్రాణాయామేన పురుషం ధ్యాయమానా జనార్దనం |౨-౪-౩౩|
తథా సనియమామేవ సోఽభిగమ్యాభివాద్య చ |
ఉవాచ వచనం రామో హర్ష్యంస్తామిదం తదా |౨-౪-౩౪|
అంబ పిత్రా నియుక్తోఽస్మి ప్రజాపాలనకర్మణి |
భవితా శ్వోఽభిషేకో మే యథా మి శాసనం పితుః |౨-౪-౩౫|
సీతయా ప్యుపవస్తవ్యా రజనీయం మయా సహ |
ఏవమృత్విగుపాధ్యాయైస్సహ మాముక్తవాన్ పితా |౨-౪-౩౬|
యాని యాన్యత్ర యోగ్యాని శ్వో భావిన్యభిషేచనే |
తాని మే మఙ్గళాన్యద్య వైదేహ్యాశ్చైవ కారయ |౨-౪-౩౭|
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు కౌసల్యా చిరకాలాభికాఙ్క్షితం |
హర్ష్బాష్పకలం వాక్యమిదం రామ మభాషత |౨-౪-౩౮|
వత్స రామ చిరం జీవ హతాస్తే పరిపంథినః |
జ్ఞాతీన్మే త్వం శ్రియాయుక్తః సుమిత్రాయాశ్చ నందయ |౨-౪-౩౯|
కల్యాణే బత ంక్షత్రే మయి జాతోఽసి పుత్రక |
యేన త్వయా దశరథో గుణైరారాధితః పితా |౨-౪-౪౦|
అమోఘం బత మే క్షాంతం పురుషే పుష్కరేక్షణే |
యేయమిక్ష్వాకురాజ్యశ్రీః పుత్ర త్వాం సంశ్రయిష్యతి |౨-౪-౪౧|
ఇత్యేవముక్తో మాత్రేదం రామో భ్రాతరమబ్రవీత్ |
ప్రాఞ్జలిం ప్రహ్వమాసీనమభివీఖ్స్య స్మయన్నివ |౨-౪-౪౨|
లక్ష్మణేమాం మాయా సార్ధం ప్రశాధి త్వం వసుంధరాం |
ద్వితీయం మేఽంతరాత్మానం త్వామియం శ్రీరుపస్థితా |౨-౪-౪౩|
సౌమిత్రే భుఙ్క్ష్వ భోగాం స్త్వమిష్టాన్ రాజ్యఫలాని చ |
జీవితం చ హి రాజ్యం చ త్వదర్థమభికామయే |౨-౪-౪౪|
ఇత్యుక్త్వా లక్ష్మణం రామో మాతరావభివాద్య చ |
అభ్యనుజ్ఞాప్య సీతాం చ జగామ స్వం నివేశ్నం |౨-౪-౪౫|
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే చతుర్థః సర్గః
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే చతుర్థః సర్గః |౨-౪|



శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే పఞ్చమః సర్గః |౨-౫|
సందిశ్య రామం నృపతిః శ్వోభావిన్యభిషేచనే |
పురోహితం సమాహూయ వసిష్ఠమిదమబ్రవీత్ |౨-౫-౧|
గచ్ఛోపవాసం కాకుత్థ్సం కారయాద్య తపోధన |
శ్రీయశోరాజ్యలాభాయ వధ్వా సహ యతవ్రతం |౨-౫-౨|
తథేతి చ స రాజానముక్త్వా వేదవిదాం వరః |
స్వయం వసిష్ఠో భగవాన్ యయౌ రామనివేశనం |౨-౫-౩|
ఉపవాసయితుం రామం మంత్రవన్మంత్రకోవిదః |
బ్రాహ్మం రథవరం యుక్తమాస్థాయ సుదృధవ్రతః |౨-౫-౪|
స రామభవనం ప్రప్య పాణ్డురాభ్రఘనప్రభం |
తిస్రః కక్ష్యా ర్థేనైవ వివేశ మునిసత్తమః |౨-౫-౫|
తమాగతమృషిం రామస్త్వరన్నివ ససంభ్రమః |
మానయిష్యన్ స మానార్హం నిశ్చక్రామ నివేశనాత్ |౨-౫-౬|
అభ్యేత్య త్వరమాణశ్చ రథాభ్యాశం మనీషిణః |
తతోఽవతారయామాస పరిగృహ్య రథాత్స్వయం |౨-౫-౭|
సచైనం ప్రశ్రితం దృష్ట్వా సం భాష్యాభిప్రసాద్య చ |
ప్రియార్హం హర్షయన్ రామమిత్యువాచ పురోహితః |౨-౫-౮|
ప్రసన్నస్తే పితా రామ యౌవరాజ్యమవాప్స్యసి |
ఉపవాసం భవానద్య కరోతు సహ సీతయా |౨-౫-౯|
ప్రాతస్త్వామభిషేక్తా హి యౌవరాజ్యే నరాధిపః | పితా దశరథః ప్రీత్యా యయాతిం నహుషో యథా |౨-౫-౧౦|
ఇత్యుక్త్వా స తదా రామ ముపవాసం యతవ్రతం |
మంత్రవత్ కారయామాస వైదేహ్యా సహితం మునిః |౨-౫-౧౧|
తతో యథావద్రామేణ స రాజ్ఞో గురురర్చితః |
అభ్యనుజ్ఞాప్య కాకుత్థ్సం యయౌ రామనివేశనాత్ |౨-౫-౧౨|
సుహృద్భిస్తత్ర రామోఽపి సహాసీనః ప్రియంవదైః |
సభాజితో వివేశాథ తాననుజ్ఞాప్య సర్వశః |౨-౫-౧౩|
హృష్టనారీనరయుతం రామవేశ్మ తదా బబౌ |
యథా మత్తద్విజగణం ప్రపుల్లనలినం సరః |౨-౫-౧౪|
స రాజభవనప్రఖ్యాత్తస్మాద్రామనివేశనాత్ |
నిర్గత్య దదృశే మార్గం వసిష్ఠో జనసంవృతం |౨-౫-౧౫|
బృందబృందైరయోధ్యాయాం రాజమార్గాః సమంతతః |
బభూవురభిసంబాధాః కుతూహలజనైర్వృతాః |౨-౫-౧౬|
జనబృందోర్మిసంఘర్షహర్షస్వనవతస్తదా |
బభూవ రాజమార్గస్య సాగరస్యేవ నిస్వనః |౨-౫-౧౭|
సిక్తసంమృష్టరథ్యా హి తదహర్వనమాలినీ |
ఆసీదయోధ్యా నగరీ సముచ్ఛ్రితగృహధ్వజా |౨-౫-౧౮|
తదా హ్యయోధ్యానిలయః సస్త్రీబాలాబలో జనః |
రామాభిషేకమాకాఞ్క్షన్నాకాణ్క్షదుదయం రవేః |౨-౫-౧౯|
ప్రజాలఙ్కారభూతం చ జనస్యానందవర్ధనం |
ఉత్సుకోఽభూజ్జనో ద్రష్టుం తమయోధ్యామహోత్సవం |౨-౫-౨౦|
ఏవం తం జనసంబాధం రాజమార్గం పురోహితః |
వ్యూహన్నివ జనౌఘం తం శనైరాజకులం యయౌ |౨-౫-౨౧|
సితాభ్రశిఖరప్రఖ్యం ప్రాసాదమధిరుహ్య సః |
సమీయాయ నరేంద్రేణ శక్రేణేవ బృహస్పతిః |౨-౫-౨౨|
తమాగతమభిప్రేక్ష్య హిత్వా రాజాసనం నృపః |
పప్రచ్ఛ స చ తస్మై తత్కృతమిత్యభ్యవేదయత్ |౨-౫-౨౩|
తేన చైవ తదా తుల్యం సహాసీనాః సభాసదః |
ఆసనేభ్యః సముత్తస్థుః పూజయంతః పురోహితం |౨-౫-౨౪|
గురుణా త్వభ్యనుజ్ఞాతో మనిజౌఘం విసృజ్య తం |
వివేశాంతఃపురం రాజా సింహో గిరిగుహామివ |౨-౫-౨౫|
తమగ్ర్యవేష్ప్రమదాజనాకులం |
మహేంద్రవేశ్మప్రతిమం నివేశనం |
విదీపయంశ్చారు వివేశ పార్థివః |
శశీవ తారాగణసంకులం నభః |౨-౫-౨౬|
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే పఞ్చమః సర్గః
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే పఞ్చమః సర్గః |౨-౫|




శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే షష్ఠః సర్గః |౨-౬|
గతే పురోహితే రామః స్నాతో నియతమానసః |
సహ పత్న్యా విశాలాక్ష్యా నారాయణముపాగమత్ |౨-౬-౧|
ప్రగృహ్య శిరసా పాత్రం హవిషో విధివత్తదా |
మహతే దైవతాయాజ్యం జుహావ జ్వలితానలే |౨-౬-౨|
శేషం చ హవిషస్తస్య ప్రాశ్యాశాస్యాత్మనః ప్రియం |
ధ్యాయన్నారాయణం దేవం స్వాస్తీర్ణే కుశసంస్తరే |౨-౬-౩|
వాగ్యతః సహ వైదేహ్యా భూత్వా నియతమానసః |
శ్రీమత్యాయతనే విష్ణోః శిశ్యే నరవరాత్మజః |౨-౬-౪|
ఏకయామావశిష్టాయాం రాత్ర్యాం ప్రతివిబుధ్య సః |
అలఞ్కారవిధిం కృత్స్నం కారయామాస వేశ్మనః |౨-౬-౫|
తత్ర శృణ్వన్ సుఖా వాచః సూతమాగధవందినాం |
పూర్వాం సంధ్యాముపాసీనో జజాప యతమానసః |౨-౬-౬|
తుష్టావ ప్రణతశ్చైవ శిరసా మధుసూదనం |
విమలక్షౌమసంవీతో వాచయామాస చ ద్విజాన్ |౨-౬-౭|
తేషాం పుణ్యాహఘోషోఽధ గంభీరమధురస్తదా |
అయోధ్యాం పూరయామాస తూర్యఘోషానునాదితః |౨-౬-౮|
కృతోపవాసం తు తదా వైదేహ్యా సహ రాఘవం |
అయోధ్యానిలయః శ్రుత్వా సర్వః ప్రముదితో జనః |౨-౬-౯|
తతః పౌరజనః సర్వః శ్రుత్వా రామాభిషేచనం |
ప్రభాతాం రజనీం దృష్ట్వా చక్రే శోభయితుం పురీం |౨-౬-౧౦|
సితాభ్రశిఖరాభేషు దేవతాయతనేషు చ |
చతుష్పధేషు రధ్యాసు చైత్యేష్వట్టాల కేషు చ |౨-౬-౧౧|
నానాపణ్యసమృద్ధేషు వణిజామాపణేషు చ |
కుటుంబినాం సమృద్ధేషు శ్రీమత్సు భవనేషు చ |౨-౬-౧౨|
సభాసు చైవ సర్వాసు వృక్షేష్వాలక్షితేఏశు చ |
ధ్వజాః సముచ్ఛ్రితాశ్చిత్రాః పతాకాశ్చాభవంస్తదా |౨-౬-౧౩|
నటనర్తకసంఘానాం గాయకానాం చ గాయతాం |
మనఃకర్ణసుఖా వాచః శుశ్రువుశ్చ తతస్తతః |౨-౬-౧౪|
రామాభిషేకయుక్తాశ్చ కథాశ్చక్రుర్మిథో జనాః |
రామాభిషేకే సంప్రప్తే చత్వరేషు గృహేషు చ |౨-౬-౧౫|
బాలా అపి క్రీడమానా గృ హద్వారేషు సంఘశః |
రామాభిషవసంయుక్తాశ్చక్రురేవం మిథః కథాః |౨-౬-౧౬|
కృతపుష్పోపహారశ్చ ధూపగంధాధివాసితః |
రాజమార్గః కృతః శ్రీమాన్ పౌరై రామాభిషేచనే |౨-౬-౧౭|
ప్రకాశకరణార్ధం చ నిశాగమనశఞ్కయా |
దీపవృక్షాం స్తథాచక్రు రనుర్థ్యసు సర్వశః |౨-౬-౧౮|
అలఙ్కారం పురస్త్యవం కృత్వా తత్పురవాసినః |
ఆకాఙ్క్షమాణా రామస్య యౌవరాజ్యాభిషేచనం |౨-౬-౧౯|
సమేత్య సంఘశః సర్వే చత్వరేషు సభాసు చ |
కథయంతో మిథస్తత్ర ప్రశశంసుర్జనాధిపం |౨-౬-౨౦|
అహోఓ మహాత్మా రాజాయమిక్ష్వాకుకులనందనః |
జ్ఞాత్వా యో వృద్ధ మాత్మానం రామం రాజ్యేఽభిషేక్ష్యతి |౨-౬-౨౧|
సర్వేఽప్యనుగృహీతాః స్మ యన్నో రామో మహీపతిః |
చిరాయ భవితా గోప్తా దృష్టలోకపరావరః |౨-౬-౨౨|
ఆనుద్ధతమనా విద్వాన్ ధర్మాత్మా భ్రాతృవత్సలః |
యధా చ భ్రాతృషు స్నిగ్ధస్తథాస్మాస్వపి రాఘవః |౨-౬-౨౩|
చిరం జీవతు ధర్మాత్మా రాజా దశరథోఽనఘః |
యత్ప్రసాదేనాభిషిక్తం రామం ద్రక్ష్యామహే వయం |౨-౬-౨౪|
ఏవంవిధం కథయతాం పౌరాణాం శుశ్రువుస్తదా |
దిగ్భ్యోఽపి శ్రుతవృత్తాంతాః ప్రాప్తాజానపదా నరాః |౨-౬-౨౫|
తే తు దిగ్భ్యః పురీం ప్రాప్తా ద్రష్టుం రామాభిషేచనం |
రామస్య పూరయామాసుః పురీం జానపదా జనాః |౨-౬-౨౬|
జనౌఘై స్తైర్విసర్పద్భిః శుశ్రువే తత్ర నిస్వనః |
పర్వసూదీర్ణవేగస్య సాగరస్యేవ నిస్వనః |౨-౬-౨౭|
తతస్తదింద్రక్షయసన్నిభం పురం |
దిదృక్షుభిర్జానపదై రుపాగతైః |
సమంతతః సస్వనమాకులం బభౌ |
సముద్రయాదోభి రివార్ణవోదకం |౨-౬-౨౮|
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే షష్ఠః సర్గః
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే షష్ఠః సర్గః |౨-౬|



శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే సప్తమః సర్గః |౨-౭|
జఞాతిదాసీ యతో జాతా కైకేయ్యా తు సహోషితా |
ప్రాసాదం చంద్రసఙ్కాశమారురోహ యదృచ్ఛయా |౨-౭-౧|
సిక్తరాజపథాం కృత్స్నాం ప్రకీర్ణకుసుమోత్కరాం |
అయోధ్యాం మంథరా తస్మాత్ప్రాసాదాదన్వవైక్షత |౨-౭-౨|
పతాకాభిర్వరార్హాభిర్ధ్వజైశ్చ సమలఙ్కృతాం |
వృతాం చందపథైశ్చాపి శిరఃస్నాతజనైర్వృతాం |౨-౭-౩|
మాల్యమోదకహస్తైశ్చ ద్విజేంద్రైరభినాదితాం |
శుక్లదేవగృహద్వారాం సర్వవాదిత్రనిస్వనాం|౨-౭-౪|
సంప్రహృష్టజనాకీర్ణాం బ్రహ్మఘోషాభినాదితాం |
ప్రహృష్టవరహస్త్యశ్వాం సంప్రణర్ధితగోవృశాం |౨-౭-౫|
ప్రహౄష్టముదితైః పౌరైరుచ్చ్రి తద్వజమాలినీం |
అయోధ్యాం వంథరా తస్మాత్ప్రాసాదాదన్వవైక్షత|౨-౭-౬|
ప్రహర్షోత్ఫుల్లనయనాం పాణ్డురక్షౌమవాసినీం |
అవిదూరే స్థితాం దృష్ట్వా ధాత్రీం పప్రచ్ఛ మంథరా |౨-౭-౭|
ఉత్తమేనాభిసంయుక్తా హర్షేణార్థపరా సతీ |
రామమాతా ధనం కిం ను జనేభ్యః సంప్రయచ్ఛతి |౨-౭-౮|
అతిమాత్రప్రహర్షోఽయం కిం జనస్య చ శంస మే |
కారయిష్యతి కిం వాపి సంప్రహృష్టో మహీపతిః |౨-౭-౯|
విదీర్యమాణా హర్షేణ ధాత్రీ తు పరయా ముదా |
ఆచ్చ్క్షే/అథ కుబ్జాయై భూయసీం రాఘవశ్రియం |౨-౭-౧౦|
శ్వః పుష్యేణ జితక్రోధం యౌవరాజ్యేన రాఘవం |
రాజా దశరథో రామమభిషేచయితానఘం |౨-౭-౧౧|
ధాత్ర్యాస్తు వచనం శ్రుత్వా కుబ్జా క్షిప్రమమర్షితా |
కైలాసశిఖరాకారాత్ప్రాసాదాదవరోహత |౨-౭-౧౨|
సా దహ్యమానా కోపేన మనథరా పాపదర్శినీ |
శయానామేత్య కైకేయీమిదం వచన మబ్రవీత్ |౨-౭-౧౩|
ఉత్తిష్ఠ మూఢే కిం శేషే భయం త్వామభివర్తతే |
ఉపప్లుతమఘౌఘేన కిమాత్మానం న బుధ్యసే |౨-౭-౧౪|
అనిష్టే సుభగాకారే సౌభగ్యేన వికత్థసే |
చలం హి తవ సౌభాగ్యం నద్యాః స్రోత ఇవోష్ణగే |౨-౭-౧౫|
ఏవముక్తా తు కైకేయీ రుష్టయా పరుషం వచః |
కుబ్జయా పాపదర్శిన్యా విషాదమగమత్పరం |౨-౭-౧౬|
కైకేయి త్వబ్రవీత్కుభాం కచ్చిత్క్షేమం న మనథరే |
విషణ్ణవదనాం హి త్వాం లక్షయే భృ శదుఃఖితాం |౨-౭-౧౭|
మంథరా తు వచః శ్రుత్వా కైకేయ్యా మధురాక్షరం |
ఉవాచ క్రోధసంయుక్తా వాక్యం వాక్యవిశారదా |౨-౭-౧౮|
సా విషణ్ణతరా భూత్వా కుబ్జా తస్యా హితైషిణీ |
విషదయంతీ ప్రోవాచ భేదయంతీ చ రాఘవం |౨-౭-౧౯|
అక్షయ్యం సుమహద్దేవి ప్రవృత్తం ద్వద్వినాశనం |
రామం దశరథో రాజా యౌవరాజ్యేఽభిషేక్ష్యతి |౨-౭-౨౦|
సాస్మ్యగాధే భయే మగ్నా దుఃఖశోకసమన్వితా |
దహ్యమానాఽ నలేనేవ త్వద్ధితార్థమిహాగతా |౨-౭-౨౧|
తవ దుఃఖేన కైకేయి మమ దుఃఖం మహద్భవేత్ |
త్వద్వృద్ధౌ మమ వృద్ధిశ్చ భవేదత్ర న సంశయః |౨-౭-౨౨|
నరాధిపకులే జాతా మహిషీ త్వం మహీపతేః |
ఉగ్రత్వం రాజధర్మాణాం కథం దేవి న బుధ్యసే |౨-౭-౨౩|
ధర్మవాదీ శఠో భర్తా శ్లక్ష్ణవాదీ చ దారుణః |
శుద్ధభావే న జానీషే తేనైవమతిసంధితా |౨-౭-౨౪|
ఉపస్థితం పయుఞ్జానస్త్వయి సాంత్వమనర్థకం |
అర్థేనైవాద్య తే భర్తా కౌసల్యాం యోజయిష్యతి |౨-౭-౨౫|
అపవాహ్య స దుష్టాత్మా భరతం తవ బంధుషు |
కాల్యం స్థాపయితా రామం రాజ్యే నిహతకణ్టకే |౨-౭-౨౬|
శత్రుః పతిప్రవాదేన మాత్రేవ హితకామ్యయా |
ఆశీవిష ఇవాఙ్కేన బాలే పరిధృతస్త్వయా |౨-౭-౨౭|
యథా హి కుర్యాత్సర్పో వా శత్రుర్వా ప్రత్యుపేక్షితః |
రాజఞా దశరథేనాద్య సపుత్రా త్వం తథా కృతా |౨-౭-౨౮|
పాపేనానృతసాంత్వేన బాలే నిత్యం సుఖోచితే |
రామం స్థాపయతా రాజ్యే సానుబంధా హతా హ్యసి |౨-౭-౨౯|
సా ప్రాప్తకాలం కైకేయి క్షిప్రం కురు హితం తవ |
త్రాయస్వ పుత్రమాత్మానం మాం చ విస్మయదర్శనే |౨-౭-౩౦|
మంథరాయా వచః శ్రుత్వా శయనాత్స శుభాననా |
ఉత్తస్థౌ హర్షసంపూర్ణా చంద్రలేఖవ శారదీ |౨-౭-౩౧|
అతీవ సా తు సంహృష్టా కైకేయీ విస్మయాన్వితా |
ఏకమాభరణం తస్యై కుబ్జాయై ప్రదదౌ శుభం |౨-౭-౩౨|
దత్త్వా త్వాభరణం తస్యై కుబ్జాయై ప్రమదోత్తమా |
కైకేయీ మంథరాం హృష్టా పునరేవాబ్రవీదిదం |౨-౭-౩౩|
ఇదం తు మంథరే మహ్యమాఖ్యాసి పరమం ప్రియం |
ఏతన్మే ప్రియమాఖ్యాతుః కిం వా భూయః కరోమి తే |౨-౭-౩౪|
రామే వా భరతే వాహం విశేషం నోపలక్షయే |
తస్మాత్తుష్టాస్మి యద్రాజా రామం రాజ్యేఽభిషేక్ష్యతి |౨-౭-౩౫|
న మే పరం కిఞ్చి దితస్త్వయాపి న |
ప్రియం ప్రియార్హే సువచం వచో వరం |
తథా హ్యవోచస్త్వమతః ప్రియోత్తరం |
వరం వరం తే ప్రదదామి తం వృణు |౨-౭-౩౬|
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే సప్తమః సర్గః

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే సప్తమః సర్గః |౨-౭|


శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే అష్టమః సర్గః |౨-౮|
మంథరా త్వభ్యసూయైనాముత్సృజ్యాభరణం చ తత్|
ఉవాచేదం తతో వాక్యం కోపదుఃఖసమన్వితా |౨-౮-౧|
హర్షం కిమిదమస్థానే కృతవత్యసి బాలిశే |
శోకసాగరమధ్యస్థమాత్మానం నావబుధ్యసే |౨-౮-౨|
మనసా ప్రహసామి త్వాం దేవి దుఃఖార్ధితా సతీ |
యచ్ఛోచితవ్యే హృష్టాసి ప్రాప్యేదం వ్యసనం మహత్ |౨-౮-౩|
శోచామి దుర్మతిత్వం తే కా హి ప్రాజ్ఞా ప్రహర్షయేత్ |
అరేః సపత్నీపుత్రస్య వృద్ధిం మృత్యుమివాగతాం |౨-౮-౪|
భరతాదేవ రామస్య రాజ్యసాధారణాద్భయం |
తద్విచింత్య విషణ్ణాస్మి భయ భీతాద్ధి జాయతే |౨-౮-౫|
లక్ష్మణో హి మహేష్వాసో రామం సర్వాత్మనా గతః |
శత్రుఘ్నశ్చాపి భరతం కాకుత్థ్సం లక్ష్మణో యథా |౨-౮-౬|
ప్రత్యాసన్నక్రమేణాపి భరతస్తైవ భామిని |
రాజ్యక్రమో విప్రకృష్టస్తయోస్తావత్కనీయసోః |౨-౮-౭|
విదుషః క్షత్రచారిత్రే ప్రాజ్ఞస్య ప్రాప్తకారిణః |
భయాత్ప్రవేపే రామస్య చింతయంతీ తవాత్మజం |౨-౮-౮|
సుభగా ఖలు కౌసల్యా యస్యాః పుత్రోఽభిషేక్ష్యతే |
యౌవరాజ్యేన మహతా శ్వః పుష్యేణ ద్విజోత్తమైః |౨-౮-౯|
ప్రాప్తాం సుమహతీం ప్రీతిం ప్రతీతాం తాం హతద్విషం |
ఉపస్థాస్యసి కౌసల్యాం దాసీవత్త్వం కృతాఞ్జలిః |౨-౮-౧౦|
ఏవం చేత్త్వం సహాస్మాభిస్తస్యాః ప్రేష్య భవిష్యసి |
పుత్రశ్చ తవ రామస్య ప్రేష్యభావం గమిష్యతి |౨-౮-౧౧|
హృష్టాః ఖలు భవిష్యంతి రామస్య పరమాః స్త్రియః |
అప్రహృష్టా భవిష్యంతి స్నుషాస్తే భరతక్షయే |౨-౮-౧౨|
తాం దృష్ట్వా పరమప్రీతాం బ్రువంతీం మంథరాం తతః |
రామస్యైవ గుణాన్ దేవీ కైకేయి ప్రశశంస హ |౨-౮-౧౩|
ధర్మజ్ఞో గురుభిర్దాంతః కృతజ్ఞ సత్యవాక్చుచి |
రామో రాజ్ఞః సుతో జ్యేష్ఠో యౌవరాజ్యమతోఽర్హతి |౨-౮-౧౪|
భ్రాత్ఋ్ఊంభఋత్యాంశ్చ దీర్ఘాయుః పితృవత్పాలయిష్యతి |
సంతప్యసే కథం కుబ్జే శ్రుత్వా రామాభిషేచనం |౨-౮-౧౫|
భరతశ్చాపి రామస్య ధ్రువం వర్షశతాత్పరం |
పితృపైతామహం రాజ్యమవాప్తా పురుషర్షభః |౨-౮-౧౬|
సా త్వమభ్యుదయే ప్రాప్తే వర్తమానే చ మంథరే |
భవిష్యతి చ క్ల్యాణే కిమర్థం పరితప్యసే |౨-౮-౧౭|
యథా నే భరతో మాన్యస్తథా భూయోఽపి రాఘావః |
కౌసల్యాతోఽరిక్తం చ సో హి శుశ్రూషతే హి మాం |౨-౮-౧౮|
రాజ్యం యది హి రామస్య భరతస్యాపి తత్తదా |
మన్యతే హి యథాత్మానం తథా భ్రాత్ఋ్ఊంశ్చ రాఘవః |౨-౮-౧౯|
కైకేయీవచనం శ్రుత్వా మంథరా భృశదుఃఖితా |
దీర్ఘముష్ణం నిఃశ్వస్య కైకేయీమిదమబ్రవీత్ |౨-౮-౨౦|
అనర్థదర్శినీ మౌర్ఖ్యాన్నాత్మానమవబుధ్యసే |
శోకవ్యసనవిస్తీర్ణే మజ్జంతీ దుఃఖసాగరే |౨-౮-౨౧|
భవితా రాఘవో రాజా రాఘవస్యాను యః సుతః |
రాజవంశాత్తు కైకేయి భరతః పరిహాస్యతే |౨-౮-౨౨|
న హి రాజ్ఞః సుతాః సర్వే రాజ్యే తిష్ఠంతి భామిని |
స్థాప్యమానేషు సర్వేషు సుమహాననయో భవేత్ |౨-౮-౨౩|
తస్మాజ్జ్యేష్ఠే హి కైకేయి రాజ్యతంత్రాణి పార్థివాః |
స్థాపయంత్యనవద్యాఙ్గి గుణవత్స్వతరేష్వపి |౨-౮-౨౪|
అసావత్యంతనిర్భగ్న స్తవపుత్రో భవిష్యతి |
అనాథవత్సుఖేభ్యశ్చ రాజవంశాచ్చ వత్సలే |౨-౮-౨౫|
సాహం త్వదర్థే సంప్రాప్తా త్వం తు మాం నావబుధ్యసే |
సపత్నివృద్దౌ యా మే త్వం ప్రదేయం దాతుమిచ్చిసి |౨-౮-౨౬|
ధ్రువం తు భరతం రామః ప్రాప్య రాజ్యమకణ్టకం |
దేశాంతరం వాసయితా లోకాంతరమథాపి వ |౨-౮-౨౭|
బాల ఏవ హి మాతుల్యం భరతో నాయితస్త్వయా |
సన్నికర్షాచ్చ సౌహార్దం జాయతే స్థావరేష్వపి |౨-౮-౨౮|
భరతస్యానువశగః శత్రుఘ్నోఽపి సమం గతః |
లక్ష్మణో హి యథా రామం తథాసౌ భరతం గతః |౨-౮-౨౯|
శ్రూయతే హి ద్రుమః కశ్చిచ్చేత్తవ్యో వనజీవిభిః |
సన్నికర్షాదిషీకాభిర్మో చితః పరమాద్భయాత్ |౨-౮-౩౦|
గోప్తా హి రామం సౌమిత్రిర్లక్ష్మణం చాపి రాఘవః |
అశ్వినోరివ సౌభ్రాత్రం తయోర్లోకేషు విశ్రుతం |౨-౮-౩౧|
తస్మాన్న లక్ష్మణే రామః పాపం కిఞ్చిత్కరిష్యతి |
రామస్తు భరతే పాపం కుర్యాదితి న సం శయః |౨-౮-౩౨|
తస్మాద్రాజగృహాదేవ వనం గచ్ఛతు తే సుతః |
ఏతద్ధి రోచతే మహ్యం భృశం చాపి హితం తవ |౨-౮-౩౩|
ఏవం తే జ్ఞాతిపక్షస్య శ్రేయశ్చైవ భవిష్యతి |
యది చేద్భరతో ధర్మాత్పిత్ర్యం రాజ్యమవాప్స్యతి |౨-౮-౩౪|
స తే సుఖోచితో బాలో రామస్య సహజో రిపుః |
సమృద్ధార్థస్య నష్టార్థో జీవిష్యతి కథం వశే |౨-౮-౩౫|
అభిద్రుతమివారణ్యే సింహేన గజయూథపం |
ప్రచ్ఛాద్యమానం రామేణ భరతం త్రాతుమర్హసి |౨-౮-౩౬|
దర్పాన్నిరాకృతా పూర్వం త్వయా సౌభాగ్యవత్తయా |
రామమాతా సపత్నీ తే కథం వైరం న శాతయేత్ |౨-౮-౩౭|
యదా హి రామః పృథివీమవాప్స్యతి |
ప్రభూతరత్నాకరశైలపత్తనాం |
తదా గమిష్యస్యశుభం పరాభవం |
సహైవ దీనా భరతేన భామిని |౨-౮-౩౮|
యదా హి రామః పృథివీమవాప్స్యతి |
ధ్రువం ప్రణష్టో భరతో భవిష్యతి |
అతో హి సంచింతయ రాజ్యమాత్మజే |
పర్స్య చైవాద్య వివాసకారణం |౨-౮-౩౯|
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే అష్ఠమః సర్గః

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే అష్టమః సర్గః |౨-౮|

Om Tat Sat

(Continued ....)

(My humble salutations to the lotus feet of  Swamy jis, Philosophic Scholars and greatful to Wikisource  for the collection)