|
|
|
|
శ్రావితః పరుషం వాక్యం చింతయాం ఆస దుహ్ఖితః |౨-౬౨-౧|
చింతయిత్వా స చ నృపో ముమోహ వ్యాకులేంద్రియః |
అథ దీర్ఘేణ కాలేన సంజ్ఞామాప పరతపః |౨-౬౨-౨|
స సంజ్ఞాముపలబ్యైవ దీర్ఘముష్ణం చ నిఃససన్ |
కౌసల్యాం పార్శ్వతో దృష్ట్వా తతశ్చింతాముపాగమత్ |౨-౬౨-౩|
తస్య చింతయమానస్య ప్రత్యభాత్ కర్మ దుష్కృతం |
యద్ అనేన కృతం పూర్వం అజ్ఞానాత్ శబ్ద వేధినా |౨-౬౨-౪|
అమనాః తేన శోకేన రామ శోకేన చ ప్రభుః |
ద్వాభ్యామపి మహారాజః శోకాబ్యామభితప్యతో |౨-౬౨-౫|
దహ్యమానః తు శోకాభ్యాం కౌసల్యాం ఆహ భూ పతిః |
వేపమానోఽఞ్జలిం కృత్వా ప్రసాదర్తమవాఙ్ముఖః |౨-౬౨-౬|
ప్రసాదయే త్వాం కౌసల్యే రచితః అయం మయా అంజలిః |
వత్సలా చ ఆనృశంసా చ త్వం హి నిత్యం పరేష్వ్ అపి |౨-౬౨-౭|
భర్తా తు ఖలు నారీణాం గుణవాన్ నిర్గుణో అపి వా |
ధర్మం విమృశమానానాం ప్రత్యక్షం దేవి దైవతం |౨-౬౨-౮|
సా త్వం ధర్మ పరా నిత్యం దృష్ట లోక పర అవర |
న అర్హసే విప్రియం వక్తుం దుహ్ఖితా అపి సుదుహ్ఖితం |౨-౬౨-౯|
తత్ వాక్యం కరుణం రాజ్ఞః శ్రుత్వా దీనస్య భాషితం |
కౌసల్యా వ్యసృజద్ బాష్పం ప్రణాలీ ఇవ నవ ఉదకం |౨-౬౨-౧౦|
స మూద్ర్హ్ని బద్ధ్వా రుదతీ రాజ్ఞః పద్మం ఇవ అంజలిం |
సంభ్రమాత్ అబ్రవీత్ త్రస్తా త్వరమాణ అక్షరం వచః |౨-౬౨-౧౧|
ప్రసీద శిరసా యాచే భూమౌ నితతితా అస్మి తే |
యాచితా అస్మి హతా దేవ హంతవ్యా అహం న హి త్వయా |౨-౬౨-౧౨|
న ఏషా హి సా స్త్రీ భవతి శ్లాఘనీయేన ధీమతా |
ఉభయోః లోకయోః వీర పత్యా యా సంప్రసాద్యతే |౨-౬౨-౧౩|
జానామి ధర్మం ధర్మజ్ఞ త్వాం జానే సత్యవాదినం |
పుత్ర శోక ఆర్తయా తత్ తు మయా కిం అపి భాషితం |౨-౬౨-౧౪|
శోకో నాశయతే ధైర్యం శోకో నాశయతే శ్రుతం |
శోకో నాశయతే సర్వం న అస్తి శోక సమః రిపుః |౨-౬౨-౧౫|
శక్యం ఆపతితః సోఢుం ప్రహరః రిపు హస్తతః |
సోఢుం ఆపతితః శోకః సుసూక్ష్మః అపి న శక్యతే |౨-౬౨-౧౬|
దర్మజ్ఞాః శ్రుతిమంతోఽపి చిన్నధర్మార్థసంశయాః |
యతయో వీర ముహ్యంతి శోకసమ్మూఢచేతసః |౨-౬౨-౧౭|
వన వాసాయ రామస్య పంచ రాత్రః అద్య గణ్యతే |
యః శోక హత హర్షాయాః పంచ వర్ష ఉపమః మమ |౨-౬౨-౧౮|
తం హి చింతయమానాయాః శోకో అయం హృది వర్ధతే |
అదీనాం ఇవ వేగేన సముద్ర సలిలం మహత్ |౨-౬౨-౧౯|
ఏవం హి కథయంత్యాః తు కౌసల్యాయాః శుభం వచః |
మంద రశ్మిర్ అభూత్ సుర్యో రజనీ చ అభ్యవర్తత |౨-౬౨-౨౦|
తథ ప్రహ్లాదితః వాక్యైః దేవ్యా కౌసల్యయా నృపః |
శోకేన చ సమాక్రాంతః నిద్రాయా వశం ఏయివాన్ |౨-౬౨-౨౧|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ద్విషష్ఠితమః సర్గః |౨-౬౨|
|
|
|
|
అథ రాజా దశరథః స చింతాం అభ్యపద్యత |౨-౬౩-౧|
రామ లక్ష్మణయోః చైవ వివాసాత్ వాసవ ఉపమం |
ఆవివేశ ఉపసర్గః తం తమః సూర్యం ఇవ ఆసురం |౨-౬౩-౨|
సభార్యే నిర్గతే రామే కౌసల్యాం కోసలేశ్వరః |
వివక్షురసితాపాఙ్గాం స్మృవా దుష్కృతమాత్మనః |౨-౬౩-౩|
స రాజా రజనీం షష్ఠీం రామే ప్రవ్రజితే వనం |
అర్ధ రాత్రే దశరథః సంస్మరన్ దుష్కృతం కృతం |౨-౬౩-౪|
స రాజా పుత్రశోకార్తః స్మరన్ దుష్కృతమాత్మనః |
కౌసల్యాం పుత్ర శోక ఆర్తాం ఇదం వచనం అబ్రవీత్ |౨-౬౩-౫|
యద్ ఆచరతి కల్యాణి శుభం వా యది వా అశుభం |
తత్ ఏవ లభతే భద్రే కర్తా కర్మజం ఆత్మనః |౨-౬౩-౬|
గురు లాఘవం అర్థానాం ఆరంభే కర్మణాం ఫలం |
దోషం వా యో న జానాతి స బాలైతి హ ఉచ్యతే |౨-౬౩-౭|
కశ్చిత్ ఆమ్ర వణం చిత్త్వా పలాశామః చ నిషించతి |
పుష్పం దృష్ట్వా ఫలే గృధ్నుః స శోచతి ఫల ఆగమే |౨-౬౩-౮|
అవిజ్ఞాయ ఫలం యో హి కర్మ త్వేవానుధావతి |
స శోచేత్ఫలవేళాయాం యథా కింశుకసేచకః |౨-౬౩-౯|
సో అహం ఆమ్ర వణం చిత్త్వా పలాశామః చ న్యషేచయం |
రామం ఫల ఆగమే త్యక్త్వా పశ్చాత్ శోచామి దుర్మతిః |౨-౬౩-౧౦|
లబ్ధ శబ్దేన కౌసల్యే కుమారేణ ధనుష్మతా |
కుమారః శబ్ద వేధీ ఇతి మయా పాపం ఇదం కృతం |౨-౬౩-౧౧|
తత్ ఇదం మే అనుసంప్రాప్తం దేవి దుహ్ఖం స్వయం కృతం |
సమ్మోహాత్ ఇహ బాలేన యథా స్యాత్ భక్షితం విషం |౨-౬౩-౧౨|
యథాన్యః పురుషః కశ్చిత్పలాశైర్మోఓహితో భవేత్ |
ఏవం మమ అపి అవిజ్ఞాతం శబ్ద వేధ్యమయం ఫలం |౨-౬౩-౧౩|
దేవ్య్ అనూఢా త్వం అభవో యువ రాజో భవామ్య్ అహం |
తతః ప్రావృడ్ అనుప్రాప్తా మద కామ వివర్ధినీ |౨-౬౩-౧౪|
ఉపాస్యహి రసాన్ భౌమాంస్ తప్త్వా చ జగద్ అంశుభిః |
పరేత ఆచరితాం భీమాం రవిర్ ఆవిశతే దిశం |౨-౬౩-౧౫|
ఉష్ణం అంతర్ దధే సద్యః స్నిగ్ధా దదృశిరే ఘనాః |
తతః జహృషిరే సర్వే భేక సారంగ బర్హిణః |౨-౬౩-౧౬|
క్లిన్నపక్షోత్తరాః స్నాతాః కృచ్చ్రాదివ వతత్రిణః |
వృష్టివాతావధూతాగ్రాన్ పాదపానభిపేదిరే |౨-౬౩-౧౭|
పతితేన అంభసా చన్నః పతమానేన చ అసకృత్ |
ఆబభౌ మత్త సారంగః తోయ రాశిర్ ఇవ అచలః |౨-౬౩-౧౮|
పాణ్డురారుణవర్ణాని స్రోఓతాంసి విమలాన్యపి |
సుస్రువుర్గిరిధాతుభ్యః సభస్మాని భుజఙ్గవత్ |౨-౬౩-౧౯|
ఆకులారుణతోయాని స్రోఓతాంసి విమలాన్యపి |
ఉన్మార్గజలవాహీని బభూవుర్జలదాగమే |౨-౬౩-౨౦|
తస్మిన్న్ అతిసుఖే కాలే ధనుష్మాన్ ఇషుమాన్ రథీ |
వ్యాయామ కృత సంకల్పః సరయూం అన్వగాం నదీం |౨-౬౩-౨౧|
నిపానే మహిషం రాత్రౌ గజం వా అభ్యాగతం నదీం |
అన్యం వా శ్వా పదం కంచిజ్ జిఘాంసుర్ అజిత ఇంద్రియః |౨-౬౩-౨౨|
తస్మింస్తత్రాహమేకాంతే రాత్రౌ వివృతకార్ముకః |
తత్రాహం సంవృతం వన్యం హతవాంస్తీరమాగతం |౨-౬౩-౨౩|
అన్యం చాపి మృగం హింస్రం శబ్దం శ్రుత్వాభు పాగతం |
అథ అంధ కారే తు అశ్రౌషం జలే కుంభస్య పర్యతః |౨-౬౩-౨౪|
అచక్షుర్ విషయే ఘోషం వారణస్య ఇవ నర్దతః |
తతః అహం శరం ఉద్ధృత్య దీప్తం ఆశీ విష ఉపమం |౨-౬౩-౨౫|
శబ్దం ప్రతి గజప్రేప్సురభిలక్ష్య త్వపాతయం |
అముంచం నిశితం బాణం అహం ఆశీ విష ఉపమం |౨-౬౩-౨౬|
తత్ర వాగ్ ఉషసి వ్యక్తా ప్రాదుర్ ఆసీద్ వన ఓకసః |
హా హా ఇతి పతతః తోయే బాణాభిహతమర్మణః |౨-౬౩-౨౭|
తస్మిన్నిపతితే బాణే వాగభూత్తత్ర మానుషీ |
కథం అస్మద్ విధే శస్త్రం నిపతేత్ తు తపస్విని |౨-౬౩-౨౮|
ప్రవివిక్తాం నదీం రాత్రావ్ ఉదాహారః అహం ఆగతః |
ఇషుణా అభిహతః కేన కస్య వా కిం కృతం మయా |౨-౬౩-౨౯|
ఋషేర్ హి న్యస్త దణ్డస్య వనే వన్యేన జీవతః |
కథం ను శస్త్రేణ వధో మద్ విధస్య విధీయతే |౨-౬౩-౩౦|
జటా భార ధరస్య ఏవ వల్కల అజిన వాససః |
కో వధేన మమ అర్థీ స్యాత్ కిం వా అస్య అపకృతం మయా |౨-౬౩-౩౧|
ఏవం నిష్ఫలం ఆరబ్ధం కేవల అనర్థ సమ్హితం |
న కశ్చిత్ సాధు మన్యేత యథైవ గురు తల్పగం |౨-౬౩-౩౨|
నహం తథా అనుశోచామి జీవిత క్షయం ఆత్మనః |
మాతరం పితరం చ ఉభావ్ అనుశోచామి మద్ విధే |౨-౬౩-౩౩|
తత్ ఏతాన్ మిథునం వృద్ధం చిర కాలభృతం మయా |
మయి పంచత్వం ఆపన్నే కాం వృత్తిం వర్తయిష్యతి |౨-౬౩-౩౪|
వృద్ధౌ చ మాతా పితరావ్ అహం చ ఏక ఇషుణా హతః |
కేన స్మ నిహతాః సర్వే సుబాలేన అకృత ఆత్మనా |౨-౬౩-౩౫|
తం గిరం కరుణాం శ్రుత్వా మమ ధర్మ అనుకాంక్షిణః |
కరాభ్యాం సశరం చాపం వ్యథితస్య అపతత్ భువి |౨-౬౩-౩౬|
తస్యాహం కరుణం శ్రుత్వా నిశి లాలపతో బహు |
సంభ్రానతః శోకవేగేన భృశమాస విచేతనః |౨-౬౩-౩౭|
తం దేశం అహం ఆగమ్య దీన సత్త్వః సుదుర్మనాః |
అపశ్యం ఇషుణా తీరే సరయ్వాః తాపసం హతం |౨-౬౩-౩౮|
అవకీర్ణజటాభారం ప్రవిద్ధకలశోదకం |
పాసుశోణితదిగ్ధాఙ్గం శయానం శల్యపీడితం |౨-౬౩-౩౯|
స మాం ఉద్వీక్ష్య నేత్రాభ్యాం త్రస్తం అస్వస్థ చేతసం |
ఇతి ఉవాచ వచః క్రూరం దిధక్షన్న్ ఇవ తేజసా |౨-౬౩-౪౦|
కిం తవ అపకృతం రాజన్ వనే నివసతా మయా |
జిహీర్షిఉర్ అంభో గుర్వ్ అర్థం యద్ అహం తాడితః త్వయా |౨-౬౩-౪౧|
ఏకేన ఖలు బాణేన మర్మణి అభిహతే మయి |
ద్వావ్ అంధౌ నిహతౌ వృద్ధౌ మాతా జనయితా చ మే |౨-౬౩-౪౨|
తౌ నూనం దుర్బలావ్ అంధౌ మత్ ప్రతీక్షౌ పిపాసితౌ |
చిరం ఆశా కృతాం తృష్ణాం కష్టాం సంధారయిష్యతః |౨-౬౩-౪౩|
న నూనం తపసో వా అస్తి ఫల యోగః శ్రుతస్య వా |
పితా యన్ మాం న జానాతి శయానం పతితం భువి |౨-౬౩-౪౪|
జానన్న్ అపి చ కిం కుర్యాత్ అశక్తిర్ అపరిక్రమః |
చిద్యమానం ఇవ అశక్తః త్రాతుం అన్యో నగో నగం |౨-౬౩-౪౫|
పితుస్ త్వం ఏవ మే గత్వా శీఘ్రం ఆచక్ష్వ రాఘవ |
న త్వాం అనుదహేత్ క్రుద్ధో వనం వహ్నిర్ ఇవ ఏధితః |౨-౬౩-౪౬|
ఇయం ఏక పదీ రాజన్ యతః మే పితుర్ ఆశ్రమః |
తం ప్రసాదయ గత్వా త్వం న త్వాం స కుపితః శపేత్ |౨-౬౩-౪౭|
విశల్యం కురు మాం రాజన్ మర్మ మే నిశితః శరః |
రుణద్ధి మృదు స ఉత్సేధం తీరం అంబు రయో యథా |౨-౬౩-౪౮|
సశల్యః క్లిశ్యతే ప్రాణైర్విశల్యో వినశిష్యతి |
ఇతి మామవిశచ్చింతా తస్య శల్యాపకర్షణే |౨-౬౩-౪౯|
దుఃఖితస్య చ దీనస్య మమ శోకాతురస్య చ |
లక్ష్యామాస హృదయే చింతాం మునిసుత స్తదా |౨-౬౩-౫౦|
తామ్యమానః స మాం దుఃఖాదువాచ పరమార్తవత్ |
సీదమానో వివృత్తాఙ్గో వేష్టమానో గతః క్షయం |౨-౬౩-౫౧|
సంస్తభ్య ధైర్యేణ స్థిరచిత్తో భవామ్యహం |
బ్రహ్మహత్యాకృతం పాపం హృదయాదపనీయతాం |౨-౬౩-౫౨|
న ద్విజాతిర్ అహం రాజన్ మా భూత్ తే మనసో వ్యథా |
శూద్రాయాం అస్మి వైశ్యేన జాతః జన పద అధిప |౨-౬౩-౫౩|
ఇతి ఇవ వదతః కృచ్చ్రాత్ బాణ అభిహత మర్మణః |
విఘూర్ణతో విచేష్టస్య వేపమాచస్య భూతలే |౨-౬౩-౫౪|
తస్య తు ఆనమ్యమానస్య తం బాణం అహం ఉద్ధరం |
తస్య త్వానమ్యమానస్య తం బాణామహముద్ధరం |౨-౬౩-౫౫|
జల ఆర్ద్ర గాత్రం తు విలప్య కృచ్చాన్ |
మర్మ వ్రణం సంతతం ఉచ్చసంతం |
తతః సరయ్వాం తం అహం శయానం |
సమీక్ష్య భద్రే సుభృశం విషణ్ణః |౨-౬౩-౫౬|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే త్రిషష్ఠితమః సర్గః |౨-౬౩|
|
|
|
|
విలపన్నే వ ధర్మాత్మా కౌసల్యాం పున రబ్రవీత్ |౨-౬౪-౧|
తత్ అజ్ఞానాన్ మహత్ పాపం కృత్వా సంకులిత ఇంద్రియః |
ఏకః తు అచింతయం బుద్ధ్యా కథం ను సుకృతం భవేత్ |౨-౬౪-౨|
తతః తం ఘటం ఆదయ పూర్ణం పరమ వారిణా |
ఆశ్రమం తం అహం ప్రాప్య యథా ఆఖ్యాత పథం గతః |౨-౬౪-౩|
తత్ర అహం దుర్బలావ్ అంధౌ వృద్ధావ్ అపరిణాయకౌ |
అపశ్యం తస్య పితరౌ లూన పక్షావ్ ఇవ ద్విజౌ |౨-౬౪-౪|
తన్ నిమిత్తాభిర్ ఆసీనౌ కథాభిర్ అపరిక్రమౌ |
తాం ఆశాం మత్ కృతే హీనావ్ ఉదాసీనావ్ అనాథవత్ |౨-౬౪-౫|
శోకోపహతచిత్తశ్చ భయసంత్రస్తచేతనః |
తచ్చాశ్రమపదం గత్వా భూయః శోకమహం గతః |౨-౬౪-౬|
పద శబ్దం తు మే శ్రుత్వా మునిర్ వాక్యం అభాషత |
కిం చిరాయసి మే పుత్ర పానీయం క్షిప్రం ఆనయ |౨-౬౪-౭|
యన్ నిమిత్తం ఇదం తాత సలిలే క్రీడితం త్వయా |
ఉత్కణ్ఠితా తే మాతా ఇయం ప్రవిశ క్షిప్రం ఆశ్రమం |౨-౬౪-౮|
యద్ వ్యలీకం కృతం పుత్ర మాత్రా తే యది వా మయా |
న తన్ మనసి కర్తవ్యం త్వయా తాత తపస్వినా |౨-౬౪-౯|
త్వం గతిస్ తు అగతీనాం చ చక్షుస్ త్వం హీన చక్షుషాం |
సమాసక్తాః త్వయి ప్రాణాః కించిన్ నౌ న అభిభాషసే |౨-౬౪-౧౦|
మునిం అవ్యక్తయా వాచా తం అహం సజ్జమానయా |
హీన వ్యంజనయా ప్రేక్ష్య భీతః భీతైవ అబ్రువం |౨-౬౪-౧౧|
మనసః కర్మ చేష్టాభిర్ అభిసంస్తభ్య వాగ్ బలం |
ఆచచక్షే తు అహం తస్మై పుత్ర వ్యసనజం భయం |౨-౬౪-౧౨|
క్షత్రియో అహం దశరథో న అహం పుత్రః మహాత్మనః |
సజ్జన అవమతం దుహ్ఖం ఇదం ప్రాప్తం స్వ కర్మజం |౨-౬౪-౧౩|
భగవమః చ అపహస్తః అహం సరయూ తీరం ఆగతః |
జిఘాంసుః శ్వా పదం కించిన్ నిపానే వా ఆగతం గజం |౨-౬౪-౧౪|
తతః శ్రుతః మయా శబ్దో జలే కుంభస్య పూర్యతః |
ద్విపో అయం ఇతి మత్వా హి బాణేన అభిహతః మయా |౨-౬౪-౧౫|
గత్వా నద్యాః తతః తీరం అపశ్యం ఇషుణా హృది |
వినిర్భిన్నం గత ప్రాణం శయానం భువి తాపసం |౨-౬౪-౧౬|
భగవన్ శబ్దం ఆలక్ష్య మయా గజ జిఘాంసునా |
విసృష్టః అంభసి నారాచః తేన తే నిహతః సుతః |౨-౬౪-౧౭|
తతస్తస్యైవ వచనాదుపేత్య పరితప్యతః |
స మయా సహసా బణ ఉద్ధృతో మర్మతస్తదా |౨-౬౪-౧౮|
స చ ఉద్ధృతేన బాణేన తత్ర ఏవ స్వర్గం ఆస్థితః |
భగవంతావ్ ఉభౌ శోచన్న్ అంధావ్ ఇతి విలప్య చ |౨-౬౪-౧౯|
అజ్ఞానాత్ భవతః పుత్రః సహసా అభిహతః మయా |
శేషం ఏవం గతే యత్ స్యాత్ తత్ ప్రసీదతు మే మునిః |౨-౬౪-౨౦|
స తత్ శ్రుత్వా వచః క్రూరం నిహ్శ్వసన్ శోక కర్శితః |
నాశకత్తీవ్రమాయాసమకర్తుం భగవానృషిః |౨-౬౪-౨౧|
సబాష్పపూర్ణవదనో నిఃశ్వసన్ శోకకర్శితః |
మాం ఉవాచ మహా తేజాః కృత అంజలిం ఉపస్థితం |౨-౬౪-౨౨|
యద్య్ ఏతత్ అశుభం కర్మ న స్మ మే కథయేః స్వయం |
ఫలేన్ మూర్ధా స్మ తే రాజన్ సద్యః శత సహస్రధా |౨-౬౪-౨౩|
క్షత్రియేణ వధో రాజన్ వానప్రస్థే విశేషతః |
జ్ఞాన పూర్వం కృతః స్థానాచ్ చ్యావయేద్ అపి వజ్రిణం |౨-౬౪-౨౪|
సప్తధా తు ఫలేన్మూర్ధా మునౌ తపసి తిష్ఠతి |
జ్ఞానాద్విసృజతః శస్త్రం తాదృశే బ్రహ్మచారిణి |౨-౬౪-౨౫|
అజ్ఞానాద్ద్ హి కృతం యస్మాత్ ఇదం తేన ఏవ జీవసి |
అపి హి అద్య కులం నస్యాత్ రాఘవాణాం కుతః భవాన్ |౨-౬౪-౨౬|
నయ నౌ నృప తం దేశం ఇతి మాం చ అభ్యభాషత |
అద్య తం ద్రష్టుం ఇచ్చావః పుత్రం పశ్చిమ దర్శనం |౨-౬౪-౨౭|
రుధిరేణ అవసిత అంగం ప్రకీర్ణ అజిన వాససం |
శయానం భువి నిహ్సంజ్ఞం ధర్మ రాజ వశం గతం |౨-౬౪-౨౮|
అథ అహం ఏకః తం దేశం నీత్వా తౌ భృశ దుహ్ఖితౌ |
అస్పర్శయం అహం పుత్రం తం మునిం సహ భార్యయా |౨-౬౪-౨౯|
తౌ పుత్రం ఆత్మనః స్పృష్ట్వా తం ఆసాద్య తపస్వినౌ |
నిపేతతుః శరీరే అస్య పితా చ అస్య ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౬౪-౩౦|
న న్వ్ అహం తే ప్రియః పుత్ర మాతరం పశ్య ధార్మిక |
కిం ను న ఆలింగసే పుత్ర సుకుమార వచో వద |౨-౬౪-౩౧|
న త్వహం తే ప్రియః పుత్ర మాతరం పస్య ధార్మిక |
కిం ను నాలిఙ్గసే పుత్ర సుకుమార వచో వద |౨-౬౪-౩౨|
కస్య వా అపర రాత్రే అహం శ్రోష్యామి హృదయం గమం |
అధీయానస్య మధురం శాస్త్రం వా అన్యద్ విశేషతః |౨-౬౪-౩౩|
కో మాం సంధ్యాం ఉపాస్య ఏవ స్నాత్వా హుత హుత అశనః |
శ్లాఘయిష్యతి ఉపాసీనః పుత్ర శోక భయ అర్దితం |౨-౬౪-౩౪|
కంద మూల ఫలం హృత్వా కో మాం ప్రియం ఇవ అతిథిం |
భోజయిష్యతి అకర్మణ్యం అప్రగ్రహం అనాయకం |౨-౬౪-౩౫|
ఇమాం అంధాం చ వృద్ధాం చ మాతరం తే తపస్వినీం |
కథం పుత్ర భరిష్యామి కృపణాం పుత్ర గర్ధినీం |౨-౬౪-౩౬|
తిష్ఠ మా మా గమః పుత్ర యమస్య సదనం ప్రతి |
శ్వో మయా సహ గంతా అసి జనన్యా చ సమేధితః |౨-౬౪-౩౭|
ఉభావ్ అపి చ శోక ఆర్తావ్ అనాథౌ కృపణౌ వనే |
క్షిప్రం ఏవ గమిష్యావః త్వయా హీనౌ యమ క్షయం |౨-౬౪-౩౮|
తతః వైవస్వతం దృష్ట్వా తం ప్రవక్ష్యామి భారతీం |
క్షమతాం ధర్మ రాజో మే బిభృయాత్ పితరావ్ అయం |౨-౬౪-౩౯|
దాతుమర్హతి ధర్మాత్మా లోకపాలో మహాయశాః |
ఈదృషస్య మమాక్షయ్యా మేకామభయదక్షిణాం |౨-౬౪-౪౦|
అపాపో అసి యథా పుత్ర నిహతః పాప కర్మణా |
తేన సత్యేన గచ్చ ఆశు యే లోకాః శస్త్ర యోధినాం |౨-౬౪-౪౧|
యాంతి శూరా గతిం యాం చ సంగ్రామేష్వ్ అనివర్తినః |
హతాః తు అభిముఖాః పుత్ర గతిం తాం పరమాం వ్రజ |౨-౬౪-౪౨|
యాం గతిం సగరః శైబ్యో దిలీపో జనమేజయః |
నహుషో ధుంధుమారః చ ప్రాప్తాః తాం గచ్చ పుత్రక |౨-౬౪-౪౩|
యా గతిః సర్వ సాధూనాం స్వాధ్యాయాత్ పతసః చ యా |
భూమిదస్య ఆహిత అగ్నేః చాఎక పత్నీ వ్రతస్య చ |౨-౬౪-౪౪|
గో సహస్ర ప్రదాతృఋణాం యా యా గురుభృతాం అపి |
దేహ న్యాస కృతాం యా చ తాం గతిం గచ్చ పుత్రక |౨-౬౪-౪౫|
న హి తు అస్మిన్ కులే జాతః గచ్చతి అకుశలాం గతిం |
స తు యాస్యతి యేన త్వం నిహతో మమ బాంధవః |౨-౬౪-౪౬|
ఏవం స కృపణం తత్ర పర్యదేవయత అసకృత్ |
తతః అస్మై కర్తుం ఉదకం ప్రవృత్తః సహ భార్యయా |౨-౬౪-౪౭|
స తు దివ్యేన రూపేణ ముని పుత్రః స్వ కర్మభిః |
స్వర్గమాధ్యారుహత్ ఖ్షిప్రం శక్రేణ సహ ఖర్మవిత్ |౨-౬౪-౪౮|
ఆబభాషే చ వృద్ధౌ తౌ సహ శక్రేణ తాపసః |
ఆశ్వాస్య చ ముహూర్తం తు పితరౌ వాక్యం అబ్రవీత్ |౨-౬౪-౪౯|
స్థానం అస్మి మహత్ ప్రాప్తః భవతోహ్ పరిచారణాత్ |
భవంతావ్ అపి చ క్షిప్రం మమ మూలం ఉపైష్యతః |౨-౬౪-౫౦|
ఏవం ఉక్త్వా తు దివ్యేన విమానేన వపుష్మతా |
ఆరురోహ దివం క్షిప్రం ముని పుత్రః జిత ఇంద్రియః |౨-౬౪-౫౧|
స కృత్వా తు ఉదకం తూర్ణం తాపసః సహ భార్యయా |
మాం ఉవాచ మహా తేజాః కృత అంజలిం ఉపస్థితం |౨-౬౪-౫౨|
అద్య ఏవ జహి మాం రాజన్ మరణే న అస్తి మే వ్యథా |
యత్ శరేణ ఏక పుత్రం మాం త్వం అకార్షీర్ అపుత్రకం |౨-౬౪-౫౩|
త్వయా తు యద్ అవిజ్ఞానాన్ నిహతః మే సుతః శుచిః |
తేన త్వాం అభిశప్స్యామి సుదుహ్ఖం అతిదారుణం |౨-౬౪-౫౪|
పుత్ర వ్యసనజం దుహ్ఖం యద్ ఏతన్ మమ సాంప్రతం |
ఏవం త్వం పుత్ర శోకేన రాజన్ కాలం కరిష్యసి |౨-౬౪-౫౫|
అజ్ఞానాత్తు హతో యస్మాత్ క్షత్రియేణ త్వయా మునిః |
తస్మాత్త్వాం నావిశత్యాశు బ్రహ్మహత్యా నరాధిప |౨-౬౪-౫౬|
త్వామప్యేతాదృశో భావః క్షిప్రమేవ గమిష్యతి |
జీవితాంతకరో ఘోరో దాతారమివ దక్షిణా |౨-౬౪-౫౭|
ఏవం శాపం మయి న్యస్య విలప్య కరుణం బహు |
చితామారోప్య దేహం తన్మిథునం స్వర్గమభ్యయాత్ |౨-౬౪-౫౮|
తదేతచ్చింతయానేన స్మఋతం పాపం మయా స్వయం |
తదా బాల్యాత్కృతం దేవి శబ్దవేధ్యనుకర్షిణా |౨-౬౪-౫౯|
తస్యాయం కర్మణో దేవి విపాకః సముపస్థితః |
అపథ్యైః సహ సంభుక్తే వ్యాధిరన్నరసే యథా |౨-౬౪-౬౦|
తస్మాన్ మాం ఆగతం భద్రే తస్య ఉదారస్య తత్ వచః |
యద్ అహం పుత్ర శోకేన సంత్యక్ష్యామ్య్ అద్య జీవితం |౨-౬౪-౬౧|
చక్షుర్భ్యాం త్వాం న పశ్యామి కౌసల్యే సాధు మాంస్ఫృశ |
ఇత్యుక్త్వా స రుదంస్త్రస్తో భార్యామాహ చ భూమిపః |౨-౬౪-౬౨|
ఏతన్మే సదృశం దేవి యన్మయా రాఘవే కృతం |
సదృశం తత్తు తస్యైవ యదనేన కృతం మయి |౨-౬౪-౬౩|
దుర్వృత్తమపి కః పుత్రం త్యజేద్భువి విచక్షణః |
కశ్చ ప్రవ్రాజ్యమానో వా నాసూయేత్పితరం సుతః |౨-౬౪-౬౪|
యది మాం సంస్పృశేద్ రామః సకృదద్య లభేత వా |
యమక్షయమనుప్రాప్తా ద్రక్ష్యంతి న హి మానవాః |౨-౬౪-౬౫|
చక్షుషా త్వాం న పశ్యామి స్మృతిర్ మమ విలుప్యతే |
దూతా వైవస్వతస్య ఏతే కౌసల్యే త్వరయంతి మాం |౨-౬౪-౬౬|
అతః తు కిం దుహ్ఖతరం యద్ అహం జీవిత క్షయే |
న హి పశ్యామి ధర్మజ్ఞం రామం సత్య పరాక్యమం |౨-౬౪-౬౭|
తస్యాదర్శనజః శోకః సుతస్యాప్రతికర్మణః |
ఉచ్చోషయతి మే ప్రాణాన్వారి స్తోకమివాతవః |౨-౬౪-౬౮|
న తే మనుష్యా దేవాః తే యే చారు శుభ కుణ్డలం |
ముఖం ద్రక్ష్యంతి రామస్య వర్షే పంచ దశే పునః |౨-౬౪-౬౯|
పద్మ పత్ర ఈక్షణం సుభ్రు సుదమ్ష్ట్రం చారు నాసికం |
ధన్యా ద్రక్ష్యంతి రామస్య తారా అధిప నిభం ముఖం |౨-౬౪-౭౦|
సదృశం శారదస్య ఇందోహ్ ఫుల్లస్య కమలస్య చ |
సుగంధి మమ నాథస్య ధన్యా ద్రక్ష్యంతి తన్ ముఖం |౨-౬౪-౭౧|
నివృత్త వన వాసం తం అయోధ్యాం పునర్ ఆగతం |
ద్రక్ష్యంతి సుఖినో రామం శుక్రం మార్గ గతం యథా |౨-౬౪-౭౨|
కౌసల్యే చిత్త మోహేన హృదయం సీదతీవ మే |
వేదయే న చ సముక్తాన్ శబ్దస్పర్శరసానహం |౨-౬౪-౭౩|
చిత్తనాశాద్విపద్యంతే సర్వాణ్యేవేంద్రియాణి మే |
క్షిణస్నేహస్య దీపస్య సంసక్తా రశ్మయో యథా |౨-౬౪-౭౪|
అయం ఆత్మ భవః శోకో మాం అనాథం అచేతనం |
సంసాదయతి వేగేన యథా కూలం నదీ రయః |౨-౬౪-౭౫|
హా రాఘవ మహా బాహో హా మమ ఆయాస నాశన |
హా పితృప్రియ మే నాథ హాద్య క్వాసి గతః సుత |౨-౬౪-౭౬|
హా కౌసల్యే నశిష్యామి హా సుమిత్రే తపస్విని |
హా నృశంసే మమామిత్రే కైకేయి కులపాంసని |౨-౬౪-౭౭|
ఇతి రామస్య మాతుశ్చ సుమిత్రాయాశ్చ సన్నిధౌ |
రాజా దశరథః శోచన్ జీవిత అంతం ఉపాగమత్ |౨-౬౪-౭౮|
యథా తు దీనం కథయన్ నర అధిపః |
ప్రియస్య పుత్రస్య వివాసన ఆతురః |
గతే అర్ధ రాత్రే భృశ దుహ్ఖ పీడితః |
తదా జహౌ ప్రాణం ఉదార దర్శనః |౨-౬౪-౭౯|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే చతుఃషష్ఠితమః సర్గః |౨-౬౪|
Om Tat Sat
(Continued
....)
(My humble salutations to the
lotus feet of Swamy jis, Philosophic
Scholars and greatful to Wikisource for
the collection)
0 comments:
Post a Comment