|
|
|
|
అయోధ్యాభిముఖో ధీమాన్ ప్రాఞ్ఞ్లిర్వాక్వమబ్రవీత్ |౨-౫౦-౧|
ఆపృచ్ఛే త్వాం పురీశ్రేష్ఠే కాకుత్స్థపరిపాలితే |
దైవతాని చ యాని త్వాం పాలయంత్యావసంతి చ |౨-౫౦-౨|
నివృత్తవనవాసస్త్వామనృణో జగతీపతేః |
పునర్ధ్రక్ష్యామి మాత్రా చ పిత్రా చ సహ సంగతః |౨-౫౦-౩|
తతో రుధిరతామ్రాక్షో భుజముద్యమ్య దక్షిణం |
అశ్రుపూర్ణముఖో దీనోఽబ్రవీజ్జానపదం జనం |౨-౫౦-౪|
అనుక్రోశో దయా చైవ యథార్హం మయి వహ్ కృతః |
చిరం దుఃఖస్య పాపీయో గమ్యతామర్థసిద్ధయే |౨-౫౦-౫|
తేఽభివాద్య మహాత్మానం కృత్వా చాపి ప్రదక్షిణం |
విలపంతో నరా ఘోరం వ్యతిష్ఠంత క్వచిత్ క్వచిత్ |౨-౫౦-౬|
తథా విలపతాం తేషామతృప్తానాం చ రాఘవః |
అచక్షురిషయం ప్రాయాద్యథార్కః క్షణదాముఖే |౨-౫౦-౭|
తతో ధాన్యధనోపేతాన్ దానశీలజనాన్ శివాన్ |
అకుతశ్చిద్భయాన్ రమ్యాం శ్చైత్యయూపసమావృతాన్ |౨-౫౦-౮|
ఉద్యానామ్రవనోపేతాన్ సంపన్నసలిలాశయాన్ |
తుష్టపుష్టజనాకీర్ణాన్ గోకులాకులసేవితాన్ |౨-౫౦-౯|
లక్షణీయాన్న రేంద్రాణాం బ్రహ్మఘోషాభినాదితాన్ |
రథేన పురుషవ్యాఘ్రః కోసలానత్యవర్తత |౨-౫౦-౧౦|
మధ్యేన ముదితం స్ఫీతం రమ్యోద్యానసమాకులం |
రాజ్యం భోగ్యం నరేంద్రాణాం యయౌ ధృతిమతాం వరః |౨-౫౦-౧౧|
తత్ర త్రిపథగాం దివ్యాం శివ తోయాం అశైవలాం |
దదర్శ రాఘవో గంగాం పుణ్యాం ఋషి నిసేవితాం |౨-౫౦-౧౨|
ఆశ్రమైరవిదూర్స్థైః శ్రీమద్భిః సమలం కృతాం |
కాలేఽప్సరోభిర్హృష్టాభిః సేవితాంభోహ్రదాం శివాం |౨-౫౦-౧౩|
దేవదానవగంధర్వైః కిన్నరైరుపశోభితాం |
నాగగంధర్వపత్నీభిః సేవితాం సతతం శివాం |౨-౫౦-౧౪|
దేవాక్రీడశతాకీర్ణాం దేవోద్యానశతాయుతాం |
దేవార్థమాకాశగమాం విఖ్యాతాం దేవపద్మినీం |౨-౫౦-౧౫|
జలఘాతాట్టహాసోగ్రాం ఫేననిర్మలహాసినీం |
క్వచిద్వేణీకృతజలాం క్వచిదావర్తశోభితాం |౨-౫౦-౧౬|
క్వచిత్స్తిమితగంభీరాం క్వచిద్వేగజలాకులాం |
క్వచిద్గంభీరనిర్ఘోషాం క్వచిద్భైరవనిస్వనాం |౨-౫౦-౧౭|
దేవసంఘాప్లుతజలాం నిర్మలోత్పలశోభితాం |
క్వచిదాభోగపులినాం క్వచిన్నర్మలవాలుకాం |౨-౫౦-౧౮|
హంస సరస సంఘుష్టాం చక్ర వాక ఉపకూజితాం |
సదామదైశ్చ విహగైరభిసమ్నాదితాం తరాం |౨-౫౦-౧౯|
క్వచిత్తీరరుహైర్వృక్షైర్మాలాభిరివ శోభితాం |
క్వచిత్ఫుల్లోత్పలచ్ఛన్నాం క్వచిత్పద్మవనాకులాం |౨-౫౦-౨౦|
క్వచిత్కుముదష్ణ్డైశ్చ కుడ్మలైరుపశోభితాం |
నానాపుష్పరజోధ్వస్తాం సమదామివ చ క్వచిత్ |౨-౫౦-౨౧|
వ్యపేతమలసంఘాతాం మణినిర్మలదర్శనాం |
దిశాగజైర్వనగజైర్మత్తైశ్చ వరవారణైః |౨-౫౦-౨౨|
దేవోపవాహ్యశ్చ ముహుః సమ్నాదితవనాంతరాం |
ప్రమదామివ యత్నే న భూషితాం భూషణోత్తమైః |౨-౫౦-౨౩|
ఫలైః పుష్పైః కిసలయైర్వఋతాం గుల్మైద్ద్విజైస్తథా |
శింశుమరైః చ నక్రైః చ భుజంగైః చ నిషేవితాం |౨-౫౦-౨౪|
విష్ణుపాదచ్యుతాం దివ్యామపాపాం పాపనాశినీం |
తాం శఙ్కరజటాజూటాద్భ్రష్టాం సాగరతేజసా |౨-౫౦-౨౫|
సముద్రమహీషీం గఙ్గాం సారసక్రౌఞ్చనాదితాం |
ఆససాద మహాబాహుః శృఙ్గిబేరపురం ప్రతి |౨-౫౦-౨౬|
తాం ఊర్మి కలిల ఆవర్తాం అన్వవేక్ష్య మహా రథః |
సుమంత్రం అబ్రవీత్ సూతం ఇహ ఏవ అద్య వసామహే |౨-౫౦-౨౭|
అవిదూరాత్ అయం నద్యా బహు పుష్ప ప్రవాలవాన్ |
సుమహాన్ ఇంగుదీ వృక్షో వసామః అత్ర ఏవ సారథే |౨-౫౦-౨౮|
ద్రక్ష్యామః సరితాం శ్రేష్ఠాం సమ్మాన్యసలిలాం శివాం |
దేవదానవగంధర్వమృగమానుషపక్షిణాం |౨-౫౦-౨౯|
లక్షణః చ సుమంత్రః చ బాఢం ఇతి ఏవ రాఘవం |
ఉక్త్వా తం ఇంగుదీ వృక్షం తదా ఉపయయతుర్ హయైః |౨-౫౦-౩౦|
రామః అభియాయ తం రమ్యం వృక్షం ఇక్ష్వాకు నందనః |
రథాత్ అవాతరత్ తస్మాత్ సభార్యః సహ లక్ష్మణః |౨-౫౦-౩౧|
సుమంత్రః అపి అవతీర్య ఏవ మోచయిత్వా హయ ఉత్తమాన్ |
వృక్ష మూల గతం రామం ఉపతస్థే కృత అంజలిః |౨-౫౦-౩౨|
తత్ర రాజా గుహో నామ రామస్య ఆత్మ సమః సఖా |
నిషాద జాత్యో బలవాన్ స్థపతిః చ ఇతి విశ్రుతః |౨-౫౦-౩౩|
స శ్రుత్వా పురుష వ్యాఘ్రం రామం విషయం ఆగతం |
వృద్ధైః పరివృతః అమాత్యైః జ్ఞాతిభిః చ అపి ఉపాగతః |౨-౫౦-౩౪|
తతః నిషాద అధిపతిం దృష్ట్వా దూరాత్ అవస్థితం |
సహ సౌమిత్రిణా రామః సమాగచ్చద్ గుహేన సః |౨-౫౦-౩౫|
తం ఆర్తః సంపరిష్వజ్య గుహో రాఘవం అబ్రవీత్ |
యథా అయోధ్యా తథా ఇదం తే రామ కిం కరవాణి తే |౨-౫౦-౩౬|
ఈదృశం హి మహాబాహో కః ప్రప్స్యత్యతిథిం ప్రియం |
తతః గుణవద్ అన్న అద్యం ఉపాదాయ పృథగ్ విధం |
అర్ఘ్యం చ ఉపానయత్ క్షిప్రం వాక్యం చ ఇదం ఉవాచ హ |౨-౫౦-౩౭|
స్వాగతం తే మహా బాహో తవ ఇయం అఖిలా మహీ |
వయం ప్రేష్యా భవాన్ భర్తా సాధు రాజ్యం ప్రశాధి నః |౨-౫౦-౩౮|
భక్ష్యం భోజ్యం చ పేయం చ లేహ్యం చ ఇదం ఉపస్థితం |
శయనాని చ ముఖ్యాని వాజినాం ఖాదనం చ తే |౨-౫౦-౩౯|
గుహం ఏవ బ్రువాణం తం రాఘవః ప్రత్యువాచ హ |౨-౫౦-౪౦|
అర్చితాః చైవ హృష్టాః చ భవతా సర్వథా వయం |
పద్భ్యాం అభిగమాచ్ చైవ స్నేహ సందర్శనేన చ |౨-౫౦-౪౧|
భుజాభ్యాం సాధు వృత్తాభ్యాం పీడయన్ వాక్యం అబ్రవీత్ |
దిష్ట్యా త్వాం గుహ పశ్యామీరోగం సహ బాంధవైః |౨-౫౦-౪౨|
అపి తే కూశలం రాష్ట్రే మిత్రేషు చ ధనేషు చ |
యత్ తు ఇదం భవతా కించిత్ ప్రీత్యా సముపకల్పితం |
సర్వం తత్ అనుజానామి న హి వర్తే ప్రతిగ్రహే |౨-౫౦-౪౩|
కుశ చీర అజిన ధరం ఫల మూల అశనం చ మాం |
విద్ధి ప్రణిహితం ధర్మే తాపసం వన గోచరం |౨-౫౦-౪౪|
అశ్వానాం ఖాదనేన అహం అర్థీ న అన్యేన కేనచిత్ |
ఏతావతా అత్ర భవతా భవిష్యామి సుపూజితః |౨-౫౦-౪౫|
ఏతే హి దయితా రాజ్ఞః పితుర్ దశరథస్య మే |
ఏతైః సువిహితైః అశ్వైః భవిష్యామ్య్ అహం అర్చితః |౨-౫౦-౪౬|
అశ్వానాం ప్రతిపానం చ ఖాదనం చైవ సో అన్వశాత్ |
గుహః తత్ర ఏవ పురుషాంస్ త్వరితం దీయతాం ఇతి |౨-౫౦-౪౭|
తతః చీర ఉత్తర ఆసంగః సంధ్యాం అన్వాస్య పశ్చిమాం |
జలం ఏవ ఆదదే భోజ్యం లక్ష్మణేన ఆహృతం స్వయం |౨-౫౦-౪౮|
తస్య భూమౌ శయానస్య పాదౌ ప్రక్షాల్య లక్ష్మణః |
సభార్యస్య తతః అభ్యేత్య తస్థౌ వృష్కం ఉపాశ్రితః |౨-౫౦-౪౯|
గుహో అపి సహ సూతేన సౌమిత్రిం అనుభాషయన్ |
అన్వజాగ్రత్ తతః రామం అప్రమత్తః ధనుర్ ధరః |౨-౫౦-౫౦|
తథా శయానస్య తతః అస్య ధీమతః |
యశస్వినో దాశరథేర్ మహాత్మనః |
అదృష్ట దుహ్ఖస్య సుఖ ఉచితస్య సా |
తదా వ్యతీయాయ చిరేణ శర్వరీ |౨-౫౦-౫౧|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే పఞ్చాశః సర్గః |౨-౫౦|
రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే ఏకపఞ్చాశః సర్గః |౨-౫౧|
|
|
|
|
గుహః సంతాప సంతప్తః రాఘవం వాక్యం అబ్రవీత్ |౨-౫౧-౧|
ఇయం తాత సుఖా శయ్యా త్వద్ అర్థం ఉపకల్పితా |
ప్రత్యాశ్వసిహి సాధ్వ్ అస్యాం రాజ పుత్ర యథా సుఖం |౨-౫౧-౨|
ఉచితః అయం జనః సర్వః క్లేశానాం త్వం సుఖ ఉచితః |
గుప్తి అర్థం జాగరిష్యామః కాకుత్స్థస్య వయం నిశాం |౨-౫౧-౩|
న హి రామాత్ ప్రియతరః మమ అస్తి భువి కశ్చన |
బ్రవీమ్య్ ఏతత్ అహం సత్యం సత్యేన ఏవ చ తే శపే |౨-౫౧-౪|
అస్య ప్రసాదాత్ ఆశంసే లోకే అస్మిన్ సుమహద్ యశః |
ధర్మ అవాప్తిం చ విపులాం అర్థ అవాప్తిం చ కేవలాం |౨-౫౧-౫|
సో అహం ప్రియ సఖం రామం శయానం సహ సీతయా |
రక్షిష్యామి ధనుష్ పాణిః సర్వతః జ్ఞాతిభిః సహ |౨-౫౧-౬|
న హి మే అవిదితం కించిత్ వనే అస్మిమః చరతః సదా |
చతుర్ అంగం హి అపి బలం సుమహత్ ప్రసహేమహి |౨-౫౧-౭|
లక్ష్మణః తం తదా ఉవాచ రక్ష్యమాణాః త్వయా అనఘ |
న అత్ర భీతా వయం సర్వే ధర్మం ఏవ అనుపశ్యతా |౨-౫౧-౮|
కథం దాశరథౌ భూమౌ శయానే సహ సీతయా |
శక్యా నిద్రా మయా లబ్ధుం జీవితం వా సుఖాని వా |౨-౫౧-౯|
యో న దేవ అసురైః సర్వైః శక్యః ప్రసహితుం యుధి |
తం పశ్య సుఖ సంవిష్టం తృణేషు సహ సీతయా |౨-౫౧-౧౦|
యో మంత్ర తపసా లబ్ధో వివిధైః చ పరిశ్రమైః |
ఏకో దశరథస్య ఏష పుత్రః సదృశ లక్షణః |౨-౫౧-౧౧|
అస్మిన్ ప్రవ్రజితః రాజా న చిరం వర్తయిష్యతి |
విధవా మేదినీ నూనం క్షిప్రం ఏవ భవిష్యతి |౨-౫౧-౧౨|
వినద్య సుమహా నాదం శ్రమేణ ఉపరతాః స్త్రియః |
నిర్ఘోష ఉపరతం తాత మన్యే రాజ నివేశనం |౨-౫౧-౧౩|
కౌసల్యా చైవ రాజా చ తథైవ జననీ మమ |
న ఆశంసే యది జీవంతి సర్వే తే శర్వరీం ఇమాం |౨-౫౧-౧౪|
జీవేద్ అపి హి మే మాతా శత్రుఘ్నస్య అన్వవేక్షయా |
తత్ దుహ్ఖం యత్ తు కౌసల్యా వీరసూర్ వినశిష్యతి |౨-౫౧-౧౫|
అనురక్త జన ఆకీర్ణా సుఖ ఆలోక ప్రియ ఆవహా |
రాజ వ్యసన సంసృష్టా సా పురీ వినశిష్యతి |౨-౫౧-౧౬|
కథం పుత్రం మహాత్మానం జ్యేష్ఠం ప్రియమపస్యతః |
శరీరం ధారయుష్యాంతి ప్రాణా రాజ్ఞో మహాత్మనః |౨-౫౧-౧౭|
వినష్టే నృపతౌ పశ్చాత్కౌసల్యా వినశిష్యతి |
అనంతరం చ మాతాఽపి మమ నాశముపైష్యతి |౨-౫౧-౧౮|
అతిక్రాంతం అతిక్రాంతం అనవాప్య మనోరథం |
రాజ్యే రామం అనిక్షిప్య పితా మే వినశిష్యతి |౨-౫౧-౧౯|
సిద్ధ అర్థాః పితరం వృత్తం తస్మిన్ కాలే హి ఉపస్థితే |
ప్రేత కార్యేషు సర్వేషు సంస్కరిష్యంతి భూమిపం |౨-౫౧-౨౦|
రమ్య చత్వర సంస్థానాం సువిభక్త మహా పథాం |
హర్మ్య ప్రసాద సంపన్నాం గణికా వర శోభితాం |౨-౫౧-౨౧|
రథ అశ్వ గజ సంబాధాం తూర్య నాద వినాదితాం |
సర్వ కల్యాణ సంపూర్ణాం హృష్ట పుష్ట జన ఆకులాం |౨-౫౧-౨౨|
ఆరామ ఉద్యాన సంపన్నాం సమాజ ఉత్సవ శాలినీం |
సుఖితా విచరిష్యంతి రాజ ధానీం పితుర్ మమ |౨-౫౧-౨౩|
అపి జీవేద్ధశరథో వనవాసాత్పునర్వయం |
ప్రత్యాగమ్య మహాత్మానమపి పశ్యేమ సువ్రతం |౨-౫౧-౨౪|
అపి సత్య ప్రతిజ్ఞేన సార్ధం కుశలినా వయం |
నివృత్తే వన వాసే అస్మిన్న్ అయోధ్యాం ప్రవిశేమహి |౨-౫౧-౨౫|
పరిదేవయమానస్య దుహ్ఖ ఆర్తస్య మహాత్మనః |
తిష్ఠతః రాజ పుత్రస్య శర్వరీ సా అత్యవర్తత |౨-౫౧-౨౬|
తథా హి సత్యం బ్రువతి ప్రజా హితే |
నర ఇంద్ర పుత్రే గురు సౌహృదాత్ గుహః |
ముమోచ బాష్పం వ్యసన అభిపీడితః |
జ్వరా ఆతురః నాగైవ వ్యథా ఆతురః |౨-౫౧-౨౭|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ఏకపఞ్చాశః సర్గః |౨-౫౧|
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే ద్విపఞ్చాశః సర్గః |౨-౫౨|
|
|
|
|
ఉవాచ రామః సౌమిత్రిం లక్ష్మణం శుభ లక్షణం |౨-౫౨-౧|
భాస్కర ఉదయ కాలో అయం గతా భగవతీ నిశా |
అసౌ సుకృష్ణో విహగః కోకిలః తాత కూజతి |౨-౫౨-౨|
బర్హిణానాం చ నిర్ఘోషః శ్రూయతే నదతాం వనే |
తరామ జాహ్నవీం సౌమ్య శీఘ్రగాం సాగరం గమాం |౨-౫౨-౩|
విజ్ఞాయ రామస్య వచః సౌమిత్రిర్ మిత్ర నందనః |
గుహం ఆమంత్ర్య సూతం చ సో అతిష్ఠద్ భ్రాతుర్ అగ్రతః |౨-౫౨-౪|
స తు రామస్య వచనం నిశమ్య ప్రతిగృహ్య చ |
స్థపతిస్తూర్ణమాహుయ సచివానిదమబ్రవీత్ |౨-౫౨-౫|
అస్య వాహనసమ్యుక్తాం కర్ణగ్రాహవతీం శుభాం |
సుప్రతారాం దృఢాం తీర్ఖే శీగ్రం నావముపాహర |౨-౫౨-౬|
తం నిశమ్య సమాదేశం గుహామాత్యగణో మహాన్ |
ఉపోహ్య రుచిరాం నావం గుహాయ ప్రత్యవేదయత్ |౨-౫౨-౭|
తతః సప్రాఞ్జలిర్భూత్వా గుహో రాఘవమబ్రవీత్ |
ఉపస్థితేయం నౌర్దేవ భూయః కిం కరవాణి తే |౨-౫౨-౮|
తవామరసుతప్రఖ్య తర్తుం సాగరగాం నదీం |
నౌరియం పురుషవ్యాగ్ర! తాం త్వమారోహ సువ్రత! |౨-౫౨-౯|
అథోవాచ మహాతేజా రామో గుహమిదం వచః |
కృతకామోఽస్మి భవతా శీఘ్రమారోప్యతామితి |౨-౫౨-౧౦|
తతః కలాపాన్ సమ్నహ్య ఖడ్గౌ బద్ధ్వా చ ధన్వినౌ |
జగ్మతుర్ యేన తౌ గంగాం సీతయా సహ రాఘవౌ |౨-౫౨-౧౧|
రామం ఏవ తు ధర్మజ్ఞం ఉపగమ్య వినీతవత్ |
కిం అహం కరవాణి ఇతి సూతః ప్రాంజలిర్ అబ్రవీత్ |౨-౫౨-౧౨|
తతోఽబ్రవీద్దాశరథిః సుమంత్రం |
స్పృశన్ కరేణోత్తమదక్షిణేన |
సుమంత్ర శీఘ్రం పునరేవ యాహి |
రాజ్ఞః సకాశే భవచాప్రమత్తః |౨-౫౨-౧౩|
నివర్తస్వ ఇతి ఉవాచ ఏనం ఏతావద్ద్ హి కృతం మమ |
రథం విహాయ పద్భ్యాం తు గమిష్యామి మహావనం |౨-౫౨-౧౪|
ఆత్మానం తు అభ్యనుజ్ఞాతం అవేక్ష్య ఆర్తః స సారథిః |
సుమంత్రః పురుష వ్యాఘ్రం ఐక్ష్వాకం ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౫౨-౧౫|
న అతిక్రాంతం ఇదం లోకే పురుషేణ ఇహ కేనచిత్ |
తవ సభ్రాతృ భార్యస్య వాసః ప్రాకృతవద్ వనే |౨-౫౨-౧౬|
న మన్యే బ్రహ్మ చర్యే అస్తి స్వధీతే వా ఫల ఉదయః |
మార్దవ ఆర్జవయోః వా అపి త్వాం చేద్ వ్యసనం ఆగతం |౨-౫౨-౧౭|
సహ రాఘవ వైదేహ్యా భ్రాత్రా చైవ వనే వసన్ |
త్వం గతిం ప్రాప్స్యసే వీర త్రీంల్ లోకాంస్ తు జయన్న్ ఇవ |౨-౫౨-౧౮|
వయం ఖలు హతా రామ యే తయా అపి ఉపవంచితాః |
కైకేయ్యా వశం ఏష్యామః పాపాయా దుహ్ఖ భాగినః |౨-౫౨-౧౯|
ఇతి బ్రువన్న్ ఆత్మ సమం సుమంత్రః సారథిస్ తదా |
దృష్ట్వా దుర గతం రామం దుహ్ఖ ఆర్తః రురుదే చిరం |౨-౫౨-౨౦|
తతః తు విగతే బాష్పే సూతం స్పృష్ట ఉదకం శుచిం |
రామః తు మధురం వాక్యం పునః పునర్ ఉవాచ తం |౨-౫౨-౨౧|
ఇక్ష్వాకూణాం త్వయా తుల్యం సుహృదం న ఉపలక్షయే |
యథా దశరథో రాజా మాం న శోచేత్ తథా కురు |౨-౫౨-౨౨|
శోక ఉపహత చేతాః చ వృద్ధః చ జగతీ పతిః |
కామ భార అవసన్నః చ తస్మాత్ ఏతత్ బ్రవీమి తే |౨-౫౨-౨౩|
యద్ యద్ ఆజ్ఞాపయేత్ కించిత్ స మహాత్మా మహీ పతిః |
కైకేయ్యాః ప్రియ కామ అర్థం కార్యం తత్ అవికాంక్షయా |౨-౫౨-౨౪|
ఏతత్ అర్థం హి రాజ్యాని ప్రశాసతి నర ఈశ్వరాః |
యద్ ఏషాం సర్వ కృత్యేషు మనో న ప్రతిహన్యతే |౨-౫౨-౨౫|
యద్యథా స మహా రాజో న అలీకం అధిగచ్చతి |
న చ తామ్యతి దుహ్ఖేన సుమంత్ర కురు తత్ తథా |౨-౫౨-౨౬|
అదృష్ట దుహ్ఖం రాజానం వృద్ధం ఆర్యం జిత ఇంద్రియం |
బ్రూయాః త్వం అభివాద్య ఏవ మమ హేతోర్ ఇదం వచః |౨-౫౨-౨౭|
న ఏవ అహం అనుశోచామి లక్ష్మణో న చ మైథిలీ |
అయోధ్యాయాః చ్యుతాః చ ఇతి వనే వత్స్యామహ ఇతి వా (మహేతి!)|౨-౫౨-౨౮|
చతుర్ దశసు వర్షేషు నివృత్తేషు పునః పునః |
లక్ష్మణం మాం చ సీతాం చ ద్రక్ష్యసి క్షిప్రం ఆగతాన్ |౨-౫౨-౨౯|
ఏవం ఉక్త్వా తు రాజానం మాతరం చ సుమంత్ర మే |
అన్యాః చ దేవీః సహితాః కైకేయీం చ పునః పునః |౨-౫౨-౩౦|
ఆరోగ్యం బ్రూహి కౌసల్యాం అథ పాద అభివందనం |
సీతాయా మమ చ ఆర్యస్య వచనాల్ లక్ష్మణస్య చ |౨-౫౨-౩౧|
బ్రూయాః చ హి మహా రాజం భరతం క్షిప్రం ఆనయ |
ఆగతః చ అపి భరతః స్థాప్యో నృప మతే పదే |౨-౫౨-౩౨|
భరతం చ పరిష్వజ్య యౌవరాజ్యే అభిషిచ్య చ |
అస్మత్ సంతాపజం దుహ్ఖం న త్వాం అభిభవిష్యతి |౨-౫౨-౩౩|
భరతః చ అపి వక్తవ్యో యథా రాజని వర్తసే |
తథా మాతృషు వర్తేథాః సర్వాస్వ్ ఏవ అవిశేషతః |౨-౫౨-౩౪|
యథా చ తవ కైకేయీ సుమిత్రా చ అవిశేషతః |
తథైవ దేవీ కౌసల్యా మమ మాతా విశేషతః |౨-౫౨-౩౫|
తాతస్య ప్రియకామేన యౌవరాజ్యమపేక్షతా |
లోకయోరుభయోః శక్యం త్వయా యత్సుఖమేధితుం |౨-౫౨-౩౬|
నివర్త్యమానో రామేణ సుమంత్రః శోక కర్శితః |
తత్ సర్వం వచనం శ్రుత్వా స్నేహాత్ కాకుత్స్థం అబ్రవీత్ |౨-౫౨-౩౭|
యద్ అహం న ఉపచారేణ బ్రూయాం స్నేహాత్ అవిక్లవః |
భక్తిమాన్ ఇతి తత్ తావద్ వాక్యం త్వం క్షంతుం అర్హసి |౨-౫౨-౩౮|
కథం హి త్వద్ విహీనో అహం ప్రతియాస్యామి తాం పురీం |
తవ తాత వియోగేన పుత్ర శోక ఆకులాం ఇవ |౨-౫౨-౩౯|
సరామం అపి తావన్ మే రథం దృష్ట్వా తదా జనః |
వినా రామం రథం దృష్ట్వా విదీర్యేత అపి సా పురీ |౨-౫౨-౪౦|
దైన్యం హి నగరీ గచ్చేద్ దృష్ట్వా శూన్యం ఇమం రథం |
సూత అవశేషం స్వం సైన్యం హత వీరం ఇవ ఆహవే |౨-౫౨-౪౧|
దూరే అపి నివసంతం త్వాం మానసేన అగ్రతః స్థితం |
చింతయంత్యో అద్య నూనం త్వాం నిరాహారాః కృతాః ప్రజాః |౨-౫౨-౪౨|
దృష్టం తద్ధి త్వయా రామ! యాదృశం త్వత్ప్రవాసనే |
ప్రజానాం సంకులం వృత్తం త్వచ్ఛోకక్లాంతచేతసాం |౨-౫౨-౪౩|
ఆర్త నాదో హి యః పౌరైః ముక్తః తత్ విప్రవాసనే |
రథస్థం మాం నిశామ్య ఏవ కుర్యుః శత గుణం తతః |౨-౫౨-౪౪|
అహం కిం చ అపి వక్ష్యామి దేవీం తవ సుతః మయా |
నీతః అసౌ మాతుల కులం సంతాపం మా కృథాఇతి |౨-౫౨-౪౫|
అసత్యం అపి న ఏవ అహం బ్రూయాం వచనం ఈదృశం |
కథం అప్రియం ఏవ అహం బ్రూయాం సత్యం ఇదం వచః |౨-౫౨-౪౬|
మమ తావన్ నియోగస్థాః త్వద్ బంధు జన వాహినః |
కథం రథం త్వయా హీనం ప్రవక్ష్యంతి హయ ఉత్తమాః |౨-౫౨-౪౭|
తన్న శక్ష్యామ్యహం గంతుమయోధ్యాం త్వదృతేఽనఘ |
వనవాసానుయానాయ మామనుజ్ఞాతుమర్హసి |౨-౫౨-౪౮|
యది మే యాచమానస్య త్యాగం ఏవ కరిష్యసి |
సరథో అగ్నిం ప్రవేక్ష్యామి త్యక్త మాత్రైహ త్వయా |౨-౫౨-౪౯|
భవిష్యంతి వనే యాని తపో విఘ్న కరాణి తే |
రథేన ప్రతిబాధిష్యే తాని సత్త్వాని రాఘవ |౨-౫౨-౫౦|
తత్ కృతేన మయా ప్రాప్తం రథ చర్యా కృతం సుఖం |
ఆశంసే త్వత్ కృతేన అహం వన వాస కృతం సుఖం |౨-౫౨-౫౧|
ప్రసీద ఇచ్చామి తే అరణ్యే భవితుం ప్రత్యనంతరః |
ప్రీత్యా అభిహితం ఇచ్చామి భవ మే పత్యనంతరః |౨-౫౨-౫౨|
ఇమే చాపి హయా వీర యది తే వనవాసినః |
పరిచర్యాం కరిష్యంతి ప్రాప్స్యంతి పరమాం గతిం |౨-౫౨-౫౩|
తవ శుశ్రూషణం మూర్ధ్నా కరిష్యామి వనే వసన్ |
అయోధ్యాం దేవ లోకం వా సర్వథా ప్రజహామ్య్ అహం |౨-౫౨-౫౪|
న హి శక్యా ప్రవేష్టుం సా మయా అయోధ్యా త్వయా వినా |
రాజ ధానీ మహా ఇంద్రస్య యథా దుష్కృత కర్మణా |౨-౫౨-౫౫|
వన వాసే క్షయం ప్రాప్తే మమ ఏష హి మనో రథః |
యద్ అనేన రథేన ఏవ త్వాం వహేయం పురీం పునః |౨-౫౨-౫౬|
చతుర్ దశ హి వర్షాణి సహితస్య త్వయా వనే |
క్షణ భూతాని యాస్యంతి శతశః తు తతః అన్యథా |౨-౫౨-౫౭|
భృత్య వత్సల తిష్ఠంతం భర్తృ పుత్ర గతే పథి |
భక్తం భృత్యం స్థితం స్థిత్యాం త్వం న మాం హాతుం అర్హసి |౨-౫౨-౫౮|
ఏవం బహు విధం దీనం యాచమానం పునః పునః |
రామః భృత్య అనుకంపీ తు సుమంత్రం ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౫౨-౫౯|
జానామి పరమాం భక్తిం మయి తే భర్తృ వత్సల |
శృణు చ అపి యద్ అర్థం త్వాం ప్రేషయామి పురీం ఇతః |౨-౫౨-౬౦|
నగరీం త్వాం గతం దృష్ట్వా జననీ మే యవీయసీ |
కైకేయీ ప్రత్యయం గచ్చేద్ ఇతి రామః వనం గతః |౨-౫౨-౬౧|
పరితుష్టా హి సా దేవి వన వాసం గతే మయి |
రాజానం న అతిశంకేత మిథ్యా వాదీ ఇతి ధార్మికం |౨-౫౨-౬౨|
ఏష మే ప్రథమః కల్పో యద్ అంబా మే యవీయసీ |
భరత ఆరక్షితం స్ఫీతం పుత్ర రాజ్యం అవాప్నుయాత్ |౨-౫౨-౬౩|
మమ ప్రియ అర్థం రాజ్ఞః చ సరథః త్వం పురీం వ్రజ |
సందిష్టః చ అసి యా అనర్థాంస్ తాంస్ తాన్ బ్రూయాః తథా తథా |౨-౫౨-౬౪|
ఇతి ఉక్త్వా వచనం సూతం సాంత్వయిత్వా పునః పునః |
గుహం వచనం అక్లీబం రామః హేతుమద్ అబ్రవీత్ |౨-౫౨-౬౫|
నేదానీం గుహ యోగ్యోఽయం వసో మే సజనే వనే |
అవశ్యం హ్యాశ్రమే వాసహ్ కర్తవ్యస్తద్గతో విధిః |౨-౫౨-౬౬|
సోఽహం గృహీత్వా నియమం తపస్విజనభూషణం |
హితకామః పితుర్భూయః సీతాయా లక్ష్మణస్య చ |౨-౫౨-౬౭|
జటాః కృత్వా గమిష్యామి న్యగ్రోధ క్షీరం ఆనయ |
తత్ క్షీరం రాజ పుత్రాయ గుహః క్షిప్రం ఉపాహరత్ |౨-౫౨-౬౮|
లక్ష్మణస్య ఆత్మనః చైవ రామః తేన అకరోజ్ జటాః |
దీర్ఘబాహుర్నరవ్యాఘ్రో జటిలత్వ మధారయత్ |౨-౫౨-౬౯|
తౌ తదా చీర వసనౌ జటా మణ్డల ధారిణౌ |
అశోభేతాం ఋషి సమౌ భ్రాతరౌ రామ రక్ష్మణౌ |౨-౫౨-౭౦|
తతః వైఖానసం మార్గం ఆస్థితః సహ లక్ష్మణః |
వ్రతం ఆదిష్టవాన్ రామః సహాయం గుహం అబ్రవీత్ |౨-౫౨-౭౧|
అప్రమత్తః బలే కోశే దుర్గే జన పదే తథా |
భవేథా గుహ రాజ్యం హి దురారక్షతమం మతం |౨-౫౨-౭౨|
తతః తం సమనుజ్ఞాయ గుహం ఇక్ష్వాకు నందనః |
జగామ తూర్ణం అవ్యగ్రః సభార్యః సహ లక్ష్మణః |౨-౫౨-౭౩|
స తు దృష్ట్వా నదీ తీరే నావం ఇక్ష్వాకు నందనః |
తితీర్షుః శీఘ్రగాం గంగాం ఇదం లక్ష్మణం అబ్రవీత్ |౨-౫౨-౭౪|
ఆరోహ త్వం నర వ్యాఘ్ర స్థితాం నావం ఇమాం శనైః |
సీతాం చ ఆరోపయ అన్వక్షం పరిగృహ్య మనస్వినీం |౨-౫౨-౭౫|
స భ్రాతుః శాసనం శ్రుత్వా సర్వం అప్రతికూలయన్ |
ఆరోప్య మైథిలీం పూర్వం ఆరురోహ ఆత్మవాంస్ తతః |౨-౫౨-౭౬|
అథ ఆరురోహ తేజస్వీ స్వయం లక్ష్మణ పూర్వజః |
తతః నిషాద అధిపతిర్ గుహో జ్ఞాతీన్ అచోదయత్ |౨-౫౨-౭౭|
రాఘవోఽపి మహాతేజా నావమారుహ్య తాం తతః |
బ్రహ్మవత్ క్షత్రవచ్చైవ జజాప హితమాత్మనః |౨-౫౨-౭౮|
ఆచమ్య చ యథాశాస్త్రం నదీం తాం సహ సీతయా |
ప్రాణమత్ప్రీతిసమ్హృష్టో లక్ష్మణశ్చామితప్రభః |౨-౫౨-౭౯|
అనుజ్ఞాయ సుమంత్రం చ సబలం చైవ తం గుహం |
ఆస్థాయ నావం రామః తు చోదయాం ఆస నావికాన్ |౨-౫౨-౮౦|
తతః తైః చోదితా సా నౌః కర్ణ ధార సమాహితా |
శుభ స్ఫ్య వేగ అభిహతా శీఘ్రం సలిలం అత్యగాత్ |౨-౫౨-౮౧|
మధ్యం తు సమనుప్రాప్య భాగీరథ్యాః తు అనిందితా |
వైదేహీ ప్రాంజలిర్ భూత్వా తాం నదీం ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౫౨-౮౨|
పుత్రః దశరథస్య అయం మహా రాజస్య ధీమతః |
నిదేశం పాలయతు ఏనం గంగే త్వద్ అభిరక్షితః |౨-౫౨-౮౩|
చతుర్ దశ హి వర్షాణి సమగ్రాణి ఉష్య కాననే |
భ్రాత్రా సహ మయా చైవ పునః ప్రత్యాగమిష్యతి |౨-౫౨-౮౪|
తతః త్వాం దేవి సుభగే క్షేమేణ పునర్ ఆగతా |
యక్ష్యే ప్రముదితా గంగే సర్వ కామ సమృద్ధయే |౨-౫౨-౮౫|
త్వం హి త్రిపథగా దేవి బ్రహ్మ లోకం సమీక్షసే |
భార్యా చ ఉదధి రాజస్య లోకే అస్మిన్ సంప్రదృశ్యసే |౨-౫౨-౮౬|
సా త్వాం దేవి నమస్యామి ప్రశంసామి చ శోభనే |
ప్రాప్త రాజ్యే నర వ్యాఘ్ర శివేన పునర్ ఆగతే |౨-౫౨-౮౭|
గవాం శత సహస్రాణి వస్త్రాణి అన్నం చ పేశలం |
బ్రాహ్మణేభ్యః ప్రదాస్యామి తవ ప్రియ చికీర్షయా |౨-౫౨-౮౮|
సురాఘటసహస్రేణ మాంసభూతోదనేన చ |
యక్ష్యే త్వాం ప్రయతా దేవి పురీం పునరుపాగతా |౨-౫౨-౮౯|
యాని త్వత్తీరవాసీని దైవతాని చ సంతి హి |
తాని సర్వాణి యక్ష్యామి తీర్థాన్యాయతనాని చ |౨-౫౨-౯౦|
పునరేవ మహాబాఉర్మయా భ్రాత్రా చ సంగతః |
అయోధ్యాం వనవాసాత్తు ప్రవిశత్వనఘోఽనఘే |౨-౫౨-౯౧|
తథా సంభాషమాణా సా సీతా గంగాం అనిందితా |
దక్షిణా దక్షిణం తీరం క్షిప్రం ఏవ అభ్యుపాగమత్ |౨-౫౨-౯౨|
తీరం తు సమనుప్రాప్య నావం హిత్వా నర ఋషభః |
ప్రాతిష్ఠత సహ భ్రాత్రా వైదేహ్యా చ పరం తపః |౨-౫౨-౯౩|
అథ అబ్రవీన్ మహా బాహుః సుమిత్ర ఆనంద వర్ధనం |
భవ సమ్రక్షణార్థాయ సజనే విజనేఽపి వా |౨-౫౨-౯౪|
అవశ్యం రక్షణం కార్యమదృష్టే విజనే వనే |
అగ్రతః గచ్చ సౌమిత్రే సీతా త్వాం అనుగచ్చతు |౨-౫౨-౯౫|
పృష్ఠతః అహం గమిష్యామి త్వాం చ సీతాం చ పాలయన్ |
అద్య దుహ్ఖం తు వైదేహీ వన వాసస్య వేత్స్యతి |౨-౫౨-౯౬|
న హి తావదతిక్రాంతా సుకరా కాచన క్రియా |
అద్య దుఃఖం తు వైదేహీ వనవాసస్య వేత్స్యతి |౨-౫౨-౯౭|
ప్రణష్టజనసంబాధం క్షేత్రారామవివర్బితం |
విషమం చ ప్రపాతం చ వనమద్య ప్రవేక్ష్యతి |౨-౫౨-౯౮|
శ్రుత్వా రామస్య వచనం ప్రతిస్థే లక్ష్మణ్ఓఽగ్రతః |
అనంతరం చ సీతాయా రాఘవో రఘనంధనః |౨-౫౨-౯౯|
గతం తు గంగా పర పారం ఆశు |
రామం సుమంత్రః ప్రతతం నిరీక్ష్య |
అధ్వ ప్రకర్షాత్ వినివృత్త దృష్టిర్ |
ర్ముమోచ బాష్పం వ్యథితః తపస్వీ |౨-౫౨-౧౦౦|
స లోకపాలప్రతిమప్రభావవాం |
స్తీర్త్వా మహాత్మా వరదో మహానదీం |
తతః సమృద్ధాన్ శుభసస్యమాలినః |
క్రమేణ వత్సాన్ ముదితానుపాగమత్ |౨-౫౨-౧౦౧|
తౌ తత్ర హత్వా చతురః మహా మృగాన్ |
వరాహం ఋశ్యం పృషతం మహా రురుం |
ఆదాయ మేధ్యం త్వరితం బుభుక్షితౌ|
వాసాయ కాలే యయతుర్ వనః పతిం |౨-౫౨-౧౦౨|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ద్విపఞ్చాశః సర్గః |౨-౫౨|
Om Tat Sat
(Continued
....)
(My humble salutations to the
lotus feet of Swamy jis, Philosophic
Scholars and greatful to Wikisource for
the collection)
0 comments:
Post a Comment