|
|
|
|
ఉపతస్థుర్ ఉపస్థానం సహ రాజ పురోహితాః |౨-౧౫-౧|
అమాత్యా బల ముఖ్యాః చ ముఖ్యా యే నిగమస్య చ |
రాఘవస్య అభిషేక అర్థే ప్రీయమాణాః తు సంగతాః |౨-౧౫-౨|
ఉదితే విమలే సూర్యే పుష్యే చ అభ్యాగతే అహని |
అభిషేకాయ రామస్య ద్విజ ఇంద్రైః ఉపకల్పితం |౨-౧౫-౩|
కాంచనా జల కుంభాః చ భద్ర పీఠం స్వలంక్ఋతం |
కాఞ్చనా జలకుమాభశ్చ భద్రపీఠం స్వలఙ్కృతం |౨-౧౫-౪|
రథశ్చ సమ్యగా స్తీర్ణోభాస్వతా వ్యాగ్రచర్మణా |
గఙ్గాయమునయోః పుణ్యాత్సఙ్గమాదాహృతం జలం |౨-౧౫-౫|
యాశ్చాన్యాః సరితః పుణ్యా హ్రదాః కూపాః సరాంసి చ |
ప్రాగ్వాహాశ్చోర్ధ్వవాహాశ్చ తిర్యగ్వాహా స్సమాహితాః |౨-౧౫-౬|
తాభ్యశ్చైవాహృతం తో యం సముద్రేభ్యశ్చ సర్వశః |
సలాజాః క్షీరిభిశ్ఛన్నా ఘటాః కాఞ్చనరాజతాః |౨-౧౫-౭|
పద్మోత్పలయుతా భాంతి పూర్ణాః పరమవారిణా |
క్షౌద్రం దధి ఘృతం లాజా దర్భాః సుమనసః పయః |౨-౧౫-౮|
వేశ్యాశ్చైవ శుభాచారాః సర్వాభరణభూషితాః |
చంద్రాంశువికచప్రఖ్యం కాఞ్చనం రత్నభుషితం |౨-౧౫-౯|
సజ్జం తిష్ఠతి రామస్య వాలవ్యజనముత్తమం |
చంద్రమణ్డలసంకాశమాతపత్రం చ పాణ్డురం |౨-౧౫-౧౦|
సజ్జం ద్యుతికరం శ్రీమదభిషేకపురస్కృతం |
పాణ్డురశ్చ వృషః సజ్జః పాణ్డురోఽస్వశ్చ సుస్థితః |౨-౧౫-౧౧|
ప్రసృతశ్చ గజః శ్రీమానౌపవాహ్యః ప్రతీక్షతే |
అష్టౌ చ కన్యా మాఙ్గల్యాః సర్వాభరణభూషితాః |౨-౧౫-౧౨|
వాదిత్రాణి చ సర్వాణి వందినశ్చ తథాపరే |
ఇక్ష్వాకూణాం యథా రాజ్యే సంభ్రియేతాభిషేచనం |౨-౧౫-౧౩|
తథాజాతీయమాదాయ రాజపుత్రాభిషేచనం |
తే రాజవచనాత్తత్ర సమవేతా మహీపతిం |౨-౧౫-౧౪|
అపశ్యంతోఽబ్రువన్ కో బు రాజ్ఞోనః ప్రతిపాదయేత్ |
న పశ్యామశ్చ రాజానముదితశ్చ దివాకరః |౨-౧౫-౧౫|
యౌవరాజ్యాభిషేకశ్చ సజ్జో రామస్య ధీమతః |
ఇతి తేషు బ్రువాణేషు సార్వభౌమాన్ మహీపతీన్ |౨-౧౫-౧౬|
అబ్రవీత్తానిదం సర్వాన్సుమంత్రో రాజసత్కృతః |
రామః చ సమ్యగ్ ఆస్తీర్ణో భాస్వరా వ్యాఘ్ర చర్మణా |౨-౧౫-౧౭|
గంగా యమునయోహ్ పుణ్యాత్ సంగమాత్ ఆహ్ఋతం జలం |
అయం పృచ్ఛామి వచనాత్ సుఖమాయుష్మతామహం |౨-౧౫-౧౮|
రాజ్ఞః సంప్రతిబుద్ధస్య చానాగమనకారణం |
ఇత్యుక్త్వాంతఃపురద్వారమాజగామ పురాణవిత్ |౨-౧౫-౧౯|
సదాసక్తం చ తద్వేశ్మ సుమంత్రః ప్రవివేశ హ |
తుష్టావాస్య తదా వంశం ప్రవిశ్య స విశాం పతేః |౨-౧౫-౨౦|
శయనీయం నరేంధ్రస్య తదసాద్య వ్యతిష్ఠత |
సోఽత్యాసాద్య తు తద్వేశ్మ తిరస్కరిణి మంత్రా |౨-౧౫-౨౧|
ఆశీర్భిర్గుణయుక్తాభిరభితుష్టావ రాఘవం |
సోమసూర్యౌ చ కాకుత్స్థ శివవైశ్రవణావపి |౨-౧౫-౨౨|
వరుణశ్చగ్నిరింద్రశ్చ విజయం ప్రదిశంతు తే |
గతా భగవతీ రాత్రిరః శివముపస్థితం |౨-౧౫-౨౩|
బుద్ధ్యస్వ నృపశార్దూల కురు కార్యమనంతరం |
బ్రాహ్మణా బలముఖ్యాశ్చ నైగమాశ్చాగతా నృప |౨-౧౫-౨౪|
దర్శనం ప్రతికాఙ్క్షంతే ప్రతిబుద్ధ్యస్వ రాఘవ |
స్తువంతం తం తదా సూతం సుమంత్రం మంత్రకోవిదం |౨-౧౫-౨౫|
ప్రతిబుద్ధ్య తతో రాజా ఇదం వచనమబ్రవీత్ |
రామమానయ సూతేతి యదస్యభిహితో/అనయా |౨-౧౫-౨౬|
కిమిదం కారణం యేన మమాజ్ఞా ప్రతిహన్యతే |
న చైవ సంప్రసుప్తోఽహమానయేహాశు రాఘవం |౨-౧౫-౨౭|
ఇతి రాజా దశరథః సూతం తత్రాన్వశాత్పునః |
స రాజవచనం శ్రుత్వా శిరసా ప్రతిపూజ్య తం |౨-౧౫-౨౮|
నిర్జగమ నృపావాసాన్మన్యమానః ప్రియం మహత్ |
ప్రసన్నో రాజమార్గం చ పతాకాధ్వజశోభితం |౨-౧౫-౨౯|
హృష్టః ప్రముదితః సూతో జగామాశు విలోకయన్ |
స సూతస్తత్ర శుశ్రావ రామాధికరణాః కథాః |౨-౧౫-౩౦|
అభిషేచనసంయుక్తాస్సర్వలోకస్య హృష్టవత్ |
తతో దదర్శ రుచిరం కైలాసశిఖరప్రభం |౨-౧౫-౩౧|
రామవేశ్మ సుమంత్రస్తు శక్రవేశ్మసమప్రభం |
మహాకవాటపిహితం వితర్దిశతశోభితం |౨-౧౫-౩౨|
కాఞ్చనప్రతిమైకాగ్రం మణివిద్రుమతోరణం |
శారదాభ్రఘనప్రఖ్యం దీప్తం మేరుగుహోపమం |౨-౧౫-౩౩|
మణిభిర్వరమాల్యానాం సుమహద్భిరలంకృతం |
ముక్తామణిభిరాకీర్ణం చంధనాగురుభూషితం |౨-౧౫-౩౪|
గంధాన్మనోజ్ఞాన్ విసృజద్ధార్దురం శిఖరం యథా |
సారసైశ్చ మయూరైశ్చ వినదద్భిర్విరాజితం |౨-౧౫-౩౫|
సుకృతేహామృగాకీర్ణం సుకీర్ణం భక్తిభిస్తథా |
మన్శ్చక్షుశ్చ భూతానామాదదత్తిగ్మతేజసా |౨-౧౫-౩౬|
చంద్రభాస్కరసంకాశం కుబేరభవనోపమం |
మహేంద్రధామప్రతిమం నానాపక్షిసమాకులం |౨-౧౫-౩౭|
మేరుశృఙ్గసమం సూతో రామవేశ్మ దదర్శ హ |
ఉపస్థితైః సమాకీర్ణం జనైరఞ్జలికారిభిః |౨-౧౫-౩౮|
ఉపాదాయ సమాక్రాంతైస్తథా జానపదైర్జనైః |
రామాభిషేకసుముఖైరున్ముఖైః సమలంకృతం |౨-౧౫-౩౯|
మహామేఘసమప్రఖ్యముదగ్రం సువిభూషితం |
నానారత్నసమాకీర్ణం కుబ్జకైరాతకావృతం |౨-౧౫-౪౦|
స వాజియుక్తేన రథేన సారథి |
ర్నరాకులం రాజకులం విరాజయన్ |
వరూథినా రామగృహాభిపాతినా |
పురస్య సర్వస్య మనాంసి హర్శయన్ |౨-౧౫-౪౧|
తతస్సమాసాద్య మహాధనం మహత్ |
ప్రహృష్టరోమా స బభూవ సారథిః |
మృగైర్మయూరైశ్చ సమాకులోల్బణం |
గృహం వరార్హస్య శచీపతేరివ |౨-౧౫-౪౨|
స తత్ర కైలాసనిభాః స్వలంకృతాః |
ప్రవిశ్య కక్ష్యాస్త్రిదశాలయోపమాః |
ప్రియాన్ వరాన్ రామమతే స్థితాన్ బహూన్ |
వ్యపోహ్య శుద్ధాంతముపస్థితో రథీ |౨-౧౫-౪౩|
స తత్ర శుశ్రావ చ హర్షయుక్తా |
రామాభిషేకార్థకృతా జనానాం |
నరేంద్రసూనోరభిమంగళార్థాః |
సర్వస్య లోకస్య గిరః ప్రహృష్టః |౨-౧౫-౪౪|
మహేంద్రసద్మప్రతిమం తు వేశ్మ |
రామస్య రమ్యం మృగముచ్చం |
విభ్రాజమానం ప్రభయా సుమంత్రః |౨-౧౫-౪౫|
ఉపస్థితై రఞ్జలికారిభిశ్చ |
సోపాయనైర్జానపదైర్జనైశ్చ |
కోట్యా పరార్ధైశ్చ విముక్తయానైః |
సమాకులం ద్వారపదం దదర్శ |౨-౧౫-౪౬|
తతో మహామేఘమహీధరాభం |
ప్రభిన్నమత్యఙ్కుశమత్యసహ్యం |
రామోపవాహ్యాం రుచిరం దదర్శ |
శత్రుంజయం నాగముదగ్రకాయం |౨-౧౫-౪౭|
స్వలంకృతాన్ సాస్వరథాన్ సకుంజరా |
నమాత్యముఖయాంశ్చ దదర్శ వల్లభాన్ |
వ్యపోహ్య సూతః సహితాన్సమంతతః |
సమృద్ధమంతఃపుర మావివేశ హ |౨-౧౫-౪౮|
తతోఽద్రికూటాచలమేఘసన్ని భం |
మహావిమానోపమవేశ్మసంయుతం |
అవార్యమాణః ప్రవివేశ సారథిః |
ప్రభూతరత్నం మకరో యథార్ణవం |౨-౧౫-౪౯|
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే పఞ్చదశః సర్గః
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే పఞ్చదశః సర్గః |౨-౧౫|
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే షోడశః సర్గః |౨-౧౬|
|
|
|
|
ప్రవివిక్తాం తతః కక్ష్యాం ఆససాద పురాణవిత్ |౨-౧౬-౧|
ప్రాస కార్ముక బిభ్రద్భిర్ యువభిర్ మృష్ట కుణ్డలైః |
అప్రమాదిభిర్ ఏక అగ్రైః స్వనురక్తైః అధిష్ఠితాం |౨-౧౬-౨|
తత్ర కాషాయిణో వృద్ధాన్ వేత్ర పాణీన్ స్వలంకృతాన్ |
దదర్శ విష్ఠితాన్ ద్వారి స్త్ర్య్ అధ్యక్షాన్ సుసమాహితాన్ |౨-౧౬-౩|
తే సమీక్ష్య సమాయాంతం రామ ప్రియ చికీర్షవః |
సహ భార్యాయ రామాయ క్షిప్రం ఏవ ఆచచక్షిరే |౨-౧౬-౪|
ప్రతివేదితం ఆజ్ఞాయ సూతం అభ్యంతరం పితుః |
తత్ర ఏవ ఆనాయయాం ఆస రాఘవః ప్రియ కామ్యయా |౨-౧౬-౫|
తే రామముపసంగమ్య భర్తుః ప్రియచికీర్షవః |
సహభార్యాయ రామాయ క్షిప్రమేవాచచక్షిరే |౨-౧౬-౬|
ప్రతివేదితమాజ్ఞాయ సూతమభ్యంతరం పితుః |
తత్రైవానాయయామాస రాఘవః పియకామ్యయా |౨-౧౬-౭|
తం వైశ్రవణ సంకాశం ఉపవిష్టం స్వలంకృతం |
దాదర్శ సూతః పర్యంకే సౌవణో స ఉత్తరచ్ చదే |౨-౧౬-౮|
వరాహ రుధిర ఆభేణ శుచినా చ సుగంధినా |
అనులిప్తం పర అర్ధ్యేన చందనేన పరం తపం |౨-౧౬-౯|
స్థితయా పార్శ్వతః చ అపి వాల వ్యజన హస్తయా |
ఉపేతం సీతయా భూయః చిత్రయా శశినం యథా |౨-౧౬-౧౦|
తం తపంతం ఇవ ఆదిత్యం ఉపపన్నం స్వ తేజసా |
వవందే వరదం బందీ నియమజ్ఞో వినీతవత్ |౨-౧౬-౧౧|
ప్రాంజలిస్ తు సుఖం పృష్ట్వా విహార శయన ఆసనే |
రాజ పుత్రం ఉవాచ ఇదం సుమంత్రః రాజ సత్కృతః |౨-౧౬-౧౨|
కౌసల్యా సుప్రభా దేవ పితా త్వం ద్రష్టుం ఇచ్చతి |
మహిష్యా సహ కైకేయ్యా గమ్యతాం తత్ర మాచిరం |౨-౧౬-౧౩|
ఏవం ఉక్తః తు సమ్హృష్టః నర సిమ్హో మహా ద్యుతిః |
తతః సమ్మానయాం ఆస సీతాం ఇదం ఉవాచ హ |౨-౧౬-౧౪|
దేవి దేవః చ దేవీ చ సమాగమ్య మద్ అంతరే |
మంత్రేయేతే ధ్రువం కించిత్ అభిషేచన సమ్హితం |౨-౧౬-౧౫|
లక్షయిత్వా హి అభిప్రాయం ప్రియ కామా సుదక్షిణా |
సంచోదయతి రాజానం మద్ అర్థం మదిర ఈక్షణా |౨-౧౬-౧౬|
సా ప్రహృష్టా మహారాజం హితకామానువర్తినీ |
జననీ చార్థకామా మే కేకయాధిపతేస్సుతా |౨-౧౬-౧౭|
దిష్ట్యా ఖలు మహారాజో మహిష్యా ప్రియయా సహ |
సుమంత్రం ప్రాహిణోద్దూత మర్థకామకరం మమ |౨-౧౬-౧౮|
యాదృశీ పరిషత్ తత్ర తాదృశో దూతాగతః |
ధ్రువం అద్య ఏవ మాం రాజా యౌవరాజ్యే అభిషేక్ష్యతి |౨-౧౬-౧౯|
హంత శీఘ్రం ఇతః గత్వా ద్రక్ష్యామి చ మహీ పతిః |
సహ త్వం పరివారేణ సుఖం ఆస్స్వ రమస్య చ |౨-౧౬-౨౦|
పతి సమ్మానితా సీతా భర్తారం అసిత ఈక్షణా |
ఆద్వారం అనువవ్రాజ మంగలాని అభిదధ్యుషీ |౨-౧౬-౨౧|
రాజ్యం ద్విజాతిభిర్జుష్టం రాజసూయాభిషేచనం |
కర్తుమర్హతి తే రాజా వాసవస్యేవ లోకకృత్ |౨-౧౬-౨౨|
దీక్షితం వ్రతసంపన్నం వరాజినధరం శుచిం |
కురఙ్గపాణిం చ పశ్యంతీ త్వాం భజామ్యహం |౨-౧౬-౨౩|
పూర్వాం దిశం వజ్రధరో దక్షిణాం పాతు తే యమః |
వరుణః పశ్చిమామాశాం ధనేశస్తూత్తరాం దిశం |౨-౧౬-౨౪|
అథ సీతామనుజ్ఞాప్య కృతకౌతుకమగళః |
నిశ్చక్రామ సుమంత్రేణ సహ రామో నివేశనాత్ |౨-౧౬-౨౫|
పర్వతాదివ నిష్క్రమ్య సిమ్హో గిరిగుహాశయః |
లక్ష్మణం ద్వారిసోఽపశ్యత్ ప్రహ్వఞ్జలిపుటం స్థితం |౨-౧౬-౨౬|
అథ మధ్యమకక్ష్యాయాం సమాగచ్ఛత్ సుహృజ్జనైః |
స సర్వాన్ అర్థినో దృష్ట్వా సమేత్య ప్రతినంద్య చ |౨-౧౬-౨౭|
తతః పావక సంకాశం ఆరురోహ రథ ఉత్తమం |
వైయాఘ్రం పురుష్వ్యా ఘో రాజితం రాజనందనః |౨-౧౬-౨౮|
మేఘనాదమసంబాధం మణిహేమవిభూశితం |
ముష్ణంతం ఇవ చక్షూమ్షి ప్రభయా హేమ వర్చసం |౨-౧౬-౨౯|
కరేణు శిశు కల్పైః చ యుక్తం పరమ వాజిభిః |
హరి యుక్తం సహస్ర అక్షో రథం ఇంద్రైవ ఆశుగం |౨-౧౬-౩౦|
ప్రయయౌ తూర్ణం ఆస్థాయ రాఘవో జ్వలితః శ్రియా |
స పర్జన్యైవ ఆకాశే స్వనవాన్ అభినాదయన్ |౨-౧౬-౩౧|
నికేతాన్ నిర్యయౌ శ్రీమాన్ మహా అభ్రాత్ ఇవ చంద్రమాః |
చత్ర చామర పాణిస్ తు లక్ష్మణో రాఘవ అనుజః |౨-౧౬-౩౨|
జుగోప భ్రాతరం భ్రాతా రథం ఆస్థాయ పృష్ఠతః |
తతః హల హలా శబ్దః తుములః సమజాయత |౨-౧౬-౩౩|
తస్య నిష్క్రమమాణస్య జన ఓఘస్య సమంతతః |
తతో హయవరా ముఖ్యా నాగాశ్చ గిరిసన్నిభాః |౨-౧౬-౩౪|
అనుజగ్ముస్తదా రామం శతశోఽథ సహస్రశః |
అగ్రతశ్చాస్య సన్నద్ధాశ్చందనాగురుభూషితాః |౨-౧౬-౩౫|
ఖడ్గచాపధరాః శూరా జగ్మురాశంసవో జనాః |
తతో వాదిత్రశబ్దాశ్చ స్తుతిశబ్దాశ్చ వందినాం |౨-౧౬-౩౬|
సిమ్హనాదాశ్చ శూరాణాం తదా శుశ్రువిరే పథి |
హర్మ్యవాతాయనస్థాభిర్భూషితాభిః సమంతతః |౨-౧౬-౩౭|
కీర్యమాణః సుపుష్పౌఘైర్యయౌ స్త్రీభిరరిందమః |
రామం సర్వానవద్యాణ్గ్యో రామపిప్రీషయా తతః |౨-౧౬-౩౮|
వచోభిరగ్ర్యైర్హర్మ్యస్థాః క్షితిస్థాశ్చ వవందిరే |
నూనం నంధితి తే మాతా కౌసల్యా మాతృనందన |౨-౧౬-౩౯|
పశ్యంతీ సిద్ధయాత్రం త్వాం పిత్ర్యం రాజ్యముపస్థితం |
సర్వసీమంతినీభ్యశ్చ సీతాం సీమంతినీం వరాం |౨-౧౬-౪౦|
అమన్యంత హి తా నార్యో రామస్య హృదయప్రియాం |
తయా సుచరితం దేవ్యా పురా నూనం మహత్తపః |౨-౧౬-౪౧|
రోహిణీవ శశాఙ్కేన రామసమ్యోగమాప యా |
ఇతి ప్రాసాదశృఙ్గేషు ప్రమదాభిర్నరోత్తమః |౨-౧౬-౪౨|
శుశ్రావ రాజమార్గస్థః ప్రియా వాచ ఉదాహృతాః |
స రాఘవః తత్ర కథా ప్రలాపం |
శుశ్రావ లోకస్య సమాగతస్య |
ఆత్మ అధికారా వివిధాః చ వాచః |
ప్రహృష్ట రూపస్య పురే జనస్య |౨-౧౬-౪౩|
ఏష శ్రియం గచ్చతి రాఘవో అద్య|
రాజ ప్రసాదాత్ విపులాం గమిష్యన్ |
ఏతే వయం సర్వ సమృద్ధ కామా|
యేషాం అయం నో భవితా ప్రశాస్తా |౨-౧౬-౪౪|
లాభో జనస్య అస్య యద్ ఏష సర్వం |
ప్రపత్స్యతే రాష్ట్రం ఇదం చిరాయ |
స ఘోషవద్భిః చ హయైః సనాగైః |
పురహ్సరైః స్వస్తిక సూత మాగధైః |౨-౧౬-౪౫|
స ఘోషవద్భిశ్చ హయైః సనాగైః |
పురస్సరైః స్వస్తికసూతమాగధైః |
మహీయమానః ప్రవరైః చ వాదకైః |
అభిష్టుతః వైశ్రవణో యథా యయౌ|౨-౧౬-౪౬|
కరేణు మాతంగ రథ అశ్వ సంకులం |
మహా జన ఓఘైః పరిపూర్ణ చత్వరం |
పభూతరత్నం బహుపణ్యసంచయం |
దదర్శ రామో విమలం మహాపథం |౨-౧౬-౪౭|
ఇతి శ్రీమద్రామయణే షోడశ సర్గః
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే షోడశః సర్గః |౨-౧౬|
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే సప్తదశః సర్గః |౨-౧౭|
|
|
|
|
పతాకాధ్వజసంపన్నం మహార్హగురుధూపితం |౨-౧౭-౧|
అపశ్యన్ నగరం శ్రీమాన్ నానా జన సమాకులం |
స గ్ఋహైః అభ్ర సంకాశైః పాణ్డురైః ఉపశోభితం |౨-౧౭-౨|
రాజ మార్గం యయౌ రామః మధ్యేన అగరు ధూపితం |
చందనానాం చ ముఖ్యానామగురూణాం చ సంచయైః |౨-౧౭-౩|
ఉత్తమానాం చ గంధానాం క్షౌమకౌశాంబరస్య చ |
అవిద్ధాభిశ్చ ముక్తాభిరుత్తమైః స్ఫాటికైరపి |౨-౧౭-౪|
శోభమానం అసంబాధం తం రాజ పథం ఉత్తమం |
సంవ్ఋతం వివిధైః పణ్యైః భక్ష్యైః ఉచ్చ అవచైః అపి |౨-౧౭-౫|
దదర్శ తం రాజపథం దివి దేవపథం యథా |
దధ్యక్షతహవిర్లాజైర్ధూపైరగురుచందనైః |౨-౧౭-౬|
నానామాల్యోపగంధైశ్చ సదాభ్యర్చితచత్వరం |
ఆశీర్ వాదాన్ బహూన్ శ్ఋణ్వన్ సుహ్ఋద్భిః సముదీరితాన్ |౨-౧౭-౭|
యథా అర్హం చ అపి సంపూజ్య సర్వాన్ ఏవ నరాన్ యయౌ |
పితామహైః ఆచరితం తథైవ ప్రపితామహైః |౨-౧౭-౮|
అద్య ఉపాదాయ తం మార్గం అభిషిక్తః అనుపాలయ |
యథా స్మ లాలితాః పిత్రా యథా పూర్వైః పితామహైః |౨-౧౭-౯|
తతః సుఖతరం సర్వే రామే వత్స్యామ రాజని |
అలమద్య హి భుక్తేన పరమ అర్థైః అలం చ నః |౨-౧౭-౧౦|
యథా పశ్యామ నిర్యాంతం రామం రాజ్యే ప్రతిష్ఠితం |
తతః హి న ప్రియతరం న అన్యత్ కించిత్ భవిష్యతి |౨-౧౭-౧౧|
యథా అభిషేకో రామస్య రాజ్యేన అమిత తేజసః |
ఏతాః చ అన్యాః చ సుహ్ఋదాం ఉదాసీనః కథాః శుభాః |౨-౧౭-౧౨|
ఆత్మ సంపూజనీః శ్ఋణ్వన్ యయౌ రామః మహా పథం |
న హి తస్మాన్ మనః కశ్చిచ్ చక్షుషీ వా నర ఉత్తమాత్ |౨-౧౭-౧౩|
నరః శక్నోతి అపాక్రష్టుం అతిక్రాంతే అపి రాఘవే |
యశ్చ రామం న పశ్యేత్తు యం చ రామో న పశ్యతి |౨-౧౭-౧౪|
నిందతః సర్వలోకేషు స్వాత్మాప్యేనం విగర్హతే |
సర్వేషాం స హి ధర్మ ఆత్మా వర్ణానాం కురుతే దయాం |౨-౧౭-౧౫|
చతుర్ణాం హి వయహ్స్థానాం తేన తే తం అనువ్రతాః |
చత్పుష్పథాన్ దేవపథాంశ్చైత్యాన్యాయతనాని చ |౨-౧౭-౧౬|
ప్రదక్షిణం పరిహరన్ జగామ నృపతేస్సుతః |
స రాజ కులం ఆసాద్య మహా ఇంద్ర భవన ఉపమం |౨-౧౭-౧౭|
ప్రాసాదశ్పఙ్గైర్వివిధైః కైలాసశిఖరోపమైః |
ఆవారయద్భి ర్గనం విమానైరివ పాణ్డురైః |౨-౧౭-౧౮|
వర్ధమానగృహైశ్చాపి రత్న జాలపరిష్కృతైః |
తత్పృథివ్యాం గృహవరం మహేంద్రసదనోపమం |౨-౧౭-౧౯|
రాజ పుత్రః పితుర్ వేశ్మ ప్రవివేశ శ్రియా జ్వలన్ |
స కక్ష్యా ధన్విభిర్గుప్తాస్తిస్రోఽతిక్రమ్య వాజిభిః |౨-౧౭-౨౦|
పదాతిరపరే కక్ష్యే ద్వే జగామ నరోత్తమః |
స సర్వాః సమతిక్రమ్య కక్ష్యా దశరథ ఆత్మజః |౨-౧౭-౨౧|
సమ్నివర్త్య జనం సర్వం శుద్ధ అంతః పురం అభ్యగాత్ |
తస్మిన్ ప్రవిష్టే పితుర్ అంతికం తదా |
జనః స సర్వో ముదితః న్ఋప ఆత్మజే |
ప్రతీక్షతే తస్య పునః స్మ నిర్గమం |
యథా ఉదయం చంద్రమసః సరిత్ పతిః |౨-౧౭-౨౨|
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే సప్తదశః సర్గః
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే సప్తదశః సర్గః |౨-౧౭|
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే అష్టాదశః సర్గః |౨-౧౮|
|
|
|
|
కైకేయీ సహితం దీనం ముఖేన పరిశుష్యతా |౨-౧౮-౧|
స పితుః చరణౌ పూర్వం అభివాద్య వినీతవత్ |
తతః వవందే చరణౌ కైకేయ్యాః సుసమాహితః |౨-౧౮-౨|
రామ ఇతి ఉక్త్వా చ వచనం వాష్ప పర్యాకుల ఈక్షణః |
శశాక న్ఋపతిర్ దీనో న ఈక్షితుం న అభిభాషితుం |౨-౧౮-౩|
తత్ అపూర్వం నర పతేర్ ద్ఋష్ట్వా రూపం భయ ఆవహం |
రామః అపి భయం ఆపన్నః పదా స్ప్ఋష్ట్వా ఇవ పన్నగం |౨-౧౮-౪|
ఇంద్రియైః అప్రహ్ఋష్టైఅః తం శోక సంతాప కర్శితం |
నిహ్శ్వసంతం మహా రాజం వ్యథిత ఆకుల చేతసం |౨-౧౮-౫|
ఊర్మి మాలినం అక్షోభ్యం క్షుభ్యంతం ఇవ సాగరం |
ఉపప్లుతం ఇవ ఆదిత్యం ఉక్త అన్ఋతం ఋషిం యథా |౨-౧౮-౬|
అచింత్య కల్పం హి పితుస్ తం శోకం ఉపధారయన్ |
బభూవ సమ్రబ్ధతరః సముద్రైవ పర్వణి |౨-౧౮-౭|
చింతయాం ఆస చ తదా రామః పిత్ఋ హితే రతః |
కింస్విద్ అద్య ఏవ న్ఋపతిర్ న మాం ప్రత్యభినందతి |౨-౧౮-౮|
అన్యదా మాం పితా ద్ఋష్ట్వా కుపితః అపి ప్రసీదతి |
తస్య మాం అద్య సంప్రేక్ష్య కిం ఆయాసః ప్రవర్తతే |౨-౧౮-౯|
స దీనైవ శోక ఆర్తః విషణ్ణ వదన ద్యుతిః |
కైకేయీం అభివాద్య ఏవ రామః వచనం అబ్రవీత్ |౨-౧౮-౧౦|
కచ్చిన్ మయా న అపరాధం అజ్ఞానాత్ యేన మే పితా |
కుపితః తన్ మమ ఆచక్ష్వ త్వం చైవ ఏనం ప్రసాదయ |౨-౧౮-౧౧|
అప్రసన్నమనాః కిం ను సదా మాం ప్రతి వత్సలః |
వివర్ణ వదనో దీనో న హి మాం అభిభాషతే |౨-౧౮-౧౨|
శారీరః మానసో వా అపి కచ్చిత్ ఏనం న బాధతే |
సంతాపో వా అభితాపో వా దుర్లభం హి సదా సుఖం |౨-౧౮-౧౩|
కచ్చిన్ న కించిత్ భరతే కుమారే ప్రియ దర్శనే |
శత్రుఘ్నే వా మహా సత్త్వే మాత్ఋఋణాం వా మమ అశుభం |౨-౧౮-౧౪|
అతోషయన్ మహా రాజం అకుర్వన్ వా పితుర్ వచః |
ముహూర్తం అపి న ఇచ్చేయం జీవితుం కుపితే న్ఋపే |౨-౧౮-౧౫|
యతః మూలం నరః పశ్యేత్ ప్రాదుర్భావం ఇహ ఆత్మనః |
కథం తస్మిన్ న వర్తేత ప్రత్యక్షే సతి దైవతే |౨-౧౮-౧౬|
కచ్చిత్ తే పరుషం కించిత్ అభిమానాత్ పితా మమ |
ఉక్తః భవత్యా కోపేన యత్ర అస్య లులితం మనః |౨-౧౮-౧౭|
ఏతత్ ఆచక్ష్వ మే దేవి తత్త్వేన పరిప్ఋచ్చతః |
కిం నిమిత్తం అపూర్వో అయం వికారః మనుజ అధిపే |౨-౧౮-౧౮|
ఏవముక్తా తు కైకేయీ రాఘవేణ మహాత్మనా |
ఉవాచేదం సునిర్లజ్జా ధృష్టమాత్మహితం వచః |౨-౧౮-౧౯|
న రాజా కుపితో రామ వ్యసనం నాస్య కించన |
కించిన్మనోగతం త్వస్య త్వద్భయాన్నాభిభాషతే |౨-౧౮-౨౦|
ప్రియం త్వామప్రియం వక్తుం వాణీ నాస్యోపపర్తతే |
తదవశ్యం త్వయా కార్యం యదనేనాశ్రుతం మమ |౨-౧౮-౨౧|
ఏష మహ్యం వరం దత్త్వా పురా మామభిపూజ్య చ |
స పశ్చాత్తప్యతే రాజా యథాన్యః ప్రాకృతస్తథా |౨-౧౮-౨౨|
అతిసృజ్య దదానీతి వరం మమ విశాంపతిః |
స నిరర్థం గతజలే సేతుం బంధితుమిచ్ఛతి |౨-౧౮-౨౩|
ధర్మూలమిదం రామ విదితం చ సతామపి |
తత్సత్యం న త్యజేద్రాజా కుపితస్త్వత్కృతే యథా |౨-౧౮-౨౪|
యది తద్వక్ష్యతే రాజా శుభం వా యది వాఽశుభం |
కరిష్యసి తతః సర్వమాఖ్యామి పునస్త్వహం |౨-౧౮-౨౫|
యది త్వభిహితం రాజ్ఞా త్వయి తన్న విపత్స్యతే |
తతోఽహమభిధాస్యామి న హ్యేష త్వయి వక్ష్యతి |౨-౧౮-౨౬|
ఏతాత్తు వచనం శ్రుత్వా కైకేయ్యా సముదాహృతం |
ఉవాచ వ్యథితో రామస్తాం దేవీం నృపసన్నిధౌ |౨-౧౮-౨౭|
అహో ధిఙ్నార్హసే దేవి పక్తుం మామీదృశం వచః |
అహం హి వచనాత్ రాజ్ఞః పతేయం అపి పావకే |౨-౧౮-౨౮|
భక్షయేయం విషం తీక్ష్ణం మజ్జేయం అపి చ అర్ణవే |
నియుక్తః గురుణా పిత్రా న్ఋపేణ చ హితేన చ |౨-౧౮-౨౯|
తత్ బ్రూహి వచనం దేవి రాజ్ఞో యద్ అభికాంక్షితం |
కరిష్యే ప్రతిజానే చ రామః ద్విర్ న అభిభాషతే |౨-౧౮-౩౦|
తం ఆర్జవ సమాయుక్తం అనార్యా సత్య వాదినం |
ఉవాచ రామం కైకేయీ వచనం భ్ఋశ దారుణం |౨-౧౮-౩౧|
పురా దేవ అసురే యుద్ధే పిత్రా తే మమ రాఘవ |
రక్షితేన వరౌ దత్తౌ సశల్యేన మహా రణే |౨-౧౮-౩౨|
తత్ర మే యాచితః రాజా భరతస్య అభిషేచనం |
గమనం దణ్డక అరణ్యే తవ చ అద్య ఏవ రాఘవ |౨-౧౮-౩౩|
యది సత్య ప్రతిజ్ఞం త్వం పితరం కర్తుం ఇచ్చసి |
ఆత్మానం చ నర రేష్ఠ మమ వాక్యం ఇదం శ్ఋణు |౨-౧౮-౩౪|
స నిదేశే పితుస్ తిష్ఠ యథా తేన ప్రతిశ్రుతం |
త్వయా అరణ్యం ప్రవేష్టవ్యం నవ వర్షాణి పంచ చ |౨-౧౮-౩౫|
భరతస్త్వభిషిచ్యేత యదేతదభిషేచనం |
త్వదర్థే విహితం రాజ్ఞా తేన సర్వేణ రాఘవ |౨-౧౮-౩౬|
సప్త సప్త చ వర్షాణి దణ్డక అరణ్యం ఆశ్రితః |
అభిషేకం ఇమం త్యక్త్వా జటా చీర ధరః వస |౨-౧౮-౩౭|
భరతః కోసల పురే ప్రశాస్తు వసుధాం ఇమాం |
నానా రత్న సమాకీర్ణం సవాజి రథ కుంజరాం |౨-౧౮-౩౮|
ఏతేన త్వాం నరేంద్రోయం కారుణ్యేన సమాప్లుతః |
శోకసంక్లిష్టవదనో న శక్నోతి నిరీక్షితుం |౨-౧౮-౩౯|
ఏతత్కురు నరేంధ్రస్య వచనం రఘునందన |
సత్యన మహతా రామ తారయస్వ నరేశ్వరం |౨-౧౮-౪౦|
ఇతీవ తస్యాం పరుషం వదంత్యాం |
నచైవ రామః ప్రవివేశ శోకం |
ప్రవివ్యధే చాపి మహానుభావో |
రాజా తు పుత్రవ్యసనాభితప్తః |౨-౧౮-౪౧|
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే అష్టాదశః సర్గః
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే అష్టాదశః సర్గః |౨-౧౮|
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే ఏకోనవింశః సర్గః |౨-౧౯|
|
|
|
|
శ్రుత్వా న వివ్యథే రామః కైకేయీం చ ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౧౯-౧|
ఏవం అస్తు గమిష్యామి వనం వస్తుం అహం తు అతః |
జటా చీర ధరః రాజ్ఞః ప్రతిజ్ఞాం అనుపాలయన్ |౨-౧౯-౨|
ఇదం తు జ్ఞాతుం ఇచ్చామి కిం అర్థం మాం మహీ పతిః |
న అభినందతి దుర్ధర్షో యథా పురం అరిం దమః |౨-౧౯-౩|
మన్యుర్ న చ త్వయా కార్యో దేవి బ్రూహి తవ అగ్రతః |
యాస్యామి భవ సుప్రీతా వనం చీర జటా ధరః |౨-౧౯-౪|
హితేన గురుణా పిత్రా క్ఋతజ్ఞేన న్ఋపేణ చ |
నియుజ్యమానో విశ్రబ్ధం కిం న కుర్యాత్ అహం ప్రియం |౨-౧౯-౫|
అలీకం మానసం తు ఏకం హ్ఋదయం దహతి ఇవ మే |
స్వయం యన్ న ఆహ మాం రాజా భరతస్య అభిషేచనం |౨-౧౯-౬|
అహం హి సీతాం రాజ్యం చ ప్రాణాన్ ఇష్టాన్ ధనాని చ |
హ్ఋష్టః భ్రాత్రే స్వయం దద్యాం భరతాయ అప్రచోదితః |౨-౧౯-౭|
కిం పునర్ మనుజ ఇంద్రేణ స్వయం పిత్రా ప్రచోదితః |
తవ చ ప్రియ కామ అర్థం ప్రతిజ్ఞాం అనుపాలయన్ |౨-౧౯-౮|
తత్ ఆశ్వాసయ హి ఇమం త్వం కిం న్వ్ ఇదం యన్ మహీ పతిః |
వసుధా ఆసక్త నయనో మందం అశ్రూణి ముంచతి |౨-౧౯-౯|
గచ్చంతు చ ఏవ ఆనయితుం దూతాః శీఘ్ర జవైః హయైః |
భరతం మాతుల కులాత్ అద్య ఏవ న్ఋప శాసనాత్ |౨-౧౯-౧౦|
దణ్డక అరణ్యం ఏషో అహం ఇతః గచ్చామి సత్వరః |
అవిచార్య పితుర్ వాక్యం సమావస్తుం చతుర్ దశ |౨-౧౯-౧౧|
సా హ్ఋష్టా తస్య తత్ వాక్యం శ్రుత్వా రామస్య కైకయీ |
ప్రస్థానం శ్రద్దధానా హి త్వరయాం ఆస రాఘవం |౨-౧౯-౧౨|
ఏవం భవతు యాస్యంతి దూతాః శీఘ్ర జవైః హయైః |
భరతం మాతుల కులాత్ ఉపావర్తయితుం నరాః |౨-౧౯-౧౩|
తవ తు అహం క్షమం మన్యే న ఉత్సుకస్య విలంబనం |
రామ తస్మాత్ ఇతః శీఘ్రం వనం త్వం గంతుం అర్హసి |౨-౧౯-౧౪|
వ్రీడా అన్వితః స్వయం యచ్ చ న్ఋపః త్వాం న అభిభాషతే |
న ఏతత్ కించిన్ నర శ్రేష్ఠ మన్యుర్ ఏషో అపనీయతాం |౨-౧౯-౧౫|
యావత్ త్వం న వనం యాతః పురాత్ అస్మాత్ అభిత్వరన్ |
పితా తావన్ న తే రామ స్నాస్యతే భోక్ష్యతే అపి వా |౨-౧౯-౧౬|
ధిక్ కష్టం ఇతి నిహ్శ్వస్య రాజా శోక పరిప్లుతః |
మూర్చితః న్యపతత్ తస్మిన్ పర్యంకే హేమ భూషితే |౨-౧౯-౧౭|
రామః అపి ఉత్థాప్య రాజానం కైకేయ్యా అభిప్రచోదితః |
కశయా ఇవ ఆహతః వాజీ వనం గంతుం క్ఋత త్వరః |౨-౧౯-౧౮|
తత్ అప్రియం అనార్యాయా వచనం దారుణ ఉదరం |
శ్రుత్వా గత వ్యథో రామః కైకేయీం వాక్యం అబ్రవీత్ |౨-౧౯-౧౯|
న అహం అర్థ పరః దేవి లోకం ఆవస్తుం ఉత్సహే |
విద్ధి మాం ఋషిభిస్ తుల్యం కేవలం ధర్మం ఆస్థితం |౨-౧౯-౨౦|
యద్ అత్రభవతః కించిత్ శక్యం కర్తుం ప్రియం మయా |
ప్రాణాన్ అపి పరిత్యజ్య సర్వథా క్ఋతం ఏవ తత్ |౨-౧౯-౨౧|
న హి అతః ధర్మ చరణం కించిత్ అస్తి మహత్తరం |
యథా పితరి శుశ్రూషా తస్య వా వచన క్రియా |౨-౧౯-౨౨|
అనుక్తః అపి అత్రభవతా భవత్యా వచనాత్ అహం |
వనే వత్స్యామి విజనే వర్షాణి ఇహ చతుర్ దశ |౨-౧౯-౨౩|
న నూనం మయి కైకేయి కించిత్ ఆశంససే గుణం |
యద్ రాజానం అవోచః త్వం మమ ఈశ్వరతరా సతీ |౨-౧౯-౨౪|
యావన్ మాతరం ఆప్ఋచ్చే సీతాం చ అనునయామ్య్ అహం |
తతః అద్య ఏవ గమిష్యామి దణ్డకానాం మహద్ వనం |౨-౧౯-౨౫|
భరతః పాలయేద్ రాజ్యం శుశ్రూషేచ్ చ పితుర్ యథా |
తహా భవత్యా కర్తవ్యం స హి ధర్మః సనాతనః |౨-౧౯-౨౬|
స రామస్య వచః శ్రుత్వా భ్ఋశం దుహ్ఖ హతః పితా |
శోకాత్ అశక్నువన్ బాష్పం ప్రరురోద మహా స్వనం |౨-౧౯-౨౭|
వందిత్వా చరణౌ రామః విసంజ్ఞస్య పితుస్ తదా |
కైకేయ్యాః చ అపి అనార్యాయా నిష్పపాత మహా ద్యుతిః |౨-౧౯-౨౮|
స రామః పితరం క్ఋత్వా కైకేయీం చ ప్రదక్షిణం |
నిష్క్రమ్య అంతః పురాత్ తస్మాత్ స్వం దదర్శ సుహ్ఋజ్ జనం |౨-౧౯-౨౯|
తం బాష్ప పరిపూర్ణ అక్షః ప్ఋష్ఠతః అనుజగామ హ |
లక్ష్మణః పరమ క్రుద్ధః సుమిత్ర ఆనంద వర్ధనః |౨-౧౯-౩౦|
ఆభిషేచనికం భాణ్డం క్ఋత్వా రామః ప్రదక్షిణం |
శనైః జగామ సాపేక్షో ద్ఋష్టిం తత్ర అవిచాలయన్ |౨-౧౯-౩౧|
న చ అస్య మహతీం లక్ష్మీం రాజ్య నాశో అపకర్షతి |
లోక కాంతస్య కాంతత్వం శీత రశ్మేర్ ఇవ క్షపా |౨-౧౯-౩౨|
న వనం గంతు కామస్య త్యజతః చ వసుంధరాం |
సర్వ లోక అతిగస్య ఇవ లక్ష్యతే చిత్త విక్రియా |౨-౧౯-౩౩|
ప్రతిషిద్ధ్య శుభం ఛత్రం వ్యజనే చ స్వలంకృతే |
విసర్జయిత్వా స్వజనం రథం పౌరాస్తథా జన్నాన్ |౨-౧౯-౩౪|
ధారయన్ మనసా దుహ్ఖం ఇంద్రియాణి నిగ్ఋహ్య చ |
ప్రవివేశ ఆత్మవాన్ వేశ్మ మాతుర ప్రియ శంసివాన్ |౨-౧౯-౩౫|
సర్వో హ్యభిజనః శ్రీమాన్ శ్రీమతః సత్యవాదినః |
నాలక్షయత్ రామస్య కించిదాకారమాననే |౨-౧౯-౩౬|
ఉచితం చ మహాబాహుర్న జహౌ హర్షమాత్మనః |
శారదః సముదీర్ణాంశుశ్చంద్రస్తేజ ఇవాత్మజం |౨-౧౯-౩౭|
వాచా మధురయా రామః స్ర్వం సమ్మానయన్ జనం |
మాతుస్సమీపం ధీరాత్మా ప్రవివేశ మహాయశాః |౨-౧౯-౩౮|
తం గుణైస్సమతాం ప్రాప్తో భ్రాతా విపులవిక్రమః |
సౌమిత్రిరనువవ్రాజ ధారయన్ దుఃఖమాత్మజం |౨-౧౯-౩౯|
ప్రవిశ్య వేశ్మ అతిభ్ఋశం ముదా అన్వితం |
సమీక్ష్య తాం చ అర్థ విపత్తిం ఆగతాం |
న చైవ రామః అత్ర జగామ విక్రియాం |
సుహ్ఋజ్ జనస్య ఆత్మ విపత్తి శంకయా |౨-౧౯-౪౦|
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే ఏకోనవింశః సర్గః
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ఏకోనవింశః సర్గః |౨-౧౯|
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే వింశః సర్గః |౨-౨౦|
|
|
|
|
ఆర్తశచ్దో మహాన్ జజ్ఞే స్త్రీణామ ంతఃపురే తదా |౨-౨౦-౧|
క్ఋ్‌త్యేష్వచోదితః పిత్రా సర్వస్యాంతః పురస్య చ |
గతిర్యః శరణం చాసీత్ స రోఓమోఽద్య ప్రవత్స్యతి |౨-౨౦-౨|
కౌసల్యాయాం యథా యుక్తో జనన్యాం వర్తతే సదా |
తథైవ వర్తతేఽస్మాసు జన్మప్రభృతి రాఘవః |౨-౨౦-౩|
న క్రుధ్యత్యభిశస్తోఽపి క్రోధనీయాని వర్జయన్ |
కృద్ధాన్ ప్రసాదయన్ సర్వాన్ స ఇతోఽద్య ప్రవత్స్యతి |౨-౨౦-౪|
అభుద్ధిర్బత నో రాజా జీవలోకం చరత్యయం |
యో గతిం సర్వభూతానాం పరిత్యజతి రాఘవం |౨-౨౦-౫|
ఇతి సర్వా మహిష్యస్తా వివత్సా ఇవ ధేనవః |
పతిమాచుక్రుశుశ్చైవ సస్వరం చాపి చుక్రుశుః |౨-౨౦-౬|
స హి చాంతః పురే ఘోరమార్తశబ్ధం మహీపతిః |
పుత్రశోకాభిసంతప్తః శ్రుత్వా వ్యాలీయతాసనే |౨-౨౦-౭|
రామః తు భ్ఋశం ఆయస్తః నిహ్శ్వసన్న్ ఇవ కుంజరః |
జగామ సహితః భ్రాత్రా మాతుర్ అంతః పురం వశీ |౨-౨౦-౮|
సో అపశ్యత్ పురుషం తత్ర వ్ఋద్ధం పరమ పూజితం |
ఉపవిష్టం గ్ఋహ ద్వారి తిష్ఠతః చ అపరాన్ బహూన్ |౨-౨౦-౯|
ద్ఋ్‌ష్ట్వై తు తదా రామం తే సర్వే సహసోత్థితాః |
జయేన జయతాం శ్రేష్ఠం వర్ధయంతి స్మ రాఘవం |౨-౨౦-౧౦|
ప్రవిశ్య ప్రథమాం కక్ష్యాం ద్వితీయాయాం దదర్శ సః |
బ్రాహ్మణాన్ వేద సంపన్నాన్ వ్ఋద్ధాన్ రాజ్ఞా అభిసత్క్ఋతాన్ |౨-౨౦-౧౧|
ప్రణమ్య రామః తాన్ వ్ఋద్ధాంస్ త్ఋతీయాయాం దదర్శ సః |
స్త్రియో వ్ఋద్ధాః చ బాలాః చ ద్వార రక్షణ తత్పరాః |౨-౨౦-౧౨|
వర్ధయిత్వా ప్రహ్ఋష్టాః తాః ప్రవిశ్య చ గ్ఋహం స్త్రియః |
న్యవేదయంత త్వరితా రామ మాతుః ప్రియం తదా |౨-౨౦-౧౩|
కౌసల్యా అపి తదా దేవీ రాత్రిం స్థిత్వా సమాహితా |
ప్రభాతే తు అకరోత్ పూజాం విష్ణోహ్ పుత్ర హిత ఏషిణీ |౨-౨౦-౧౪|
సా క్షౌమ వసనా హ్ఋష్టా నిత్యం వ్రత పరాయణా |
అగ్నిం జుహోతి స్మ తదా మంత్రవత్ క్ఋత మంగలా |౨-౨౦-౧౫|
ప్రవిశ్య చ తదా రామః మాతుర్ అంతః పురం శుభం |
దదర్శ మాతరం తత్ర హావయంతీం హుత అశనం |౨-౨౦-౧౬|
దేవకార్యనిమిత్తం చ తత్రాపశ్యత్ సముద్యతం|
దధ్యక్షతం ఘృతం చైవ మోదకాన్ హవిషస్తదా |౨-౨౦-౧౭|
లాజాన్ మాల్యాని శుక్లాని పాయసం కృసరం తథా |
సమిధః పూర్ణకుంభాంశ్ఛ దదర్శ రఘునందనః |౨-౨౦-౧౮|
తాం శుక్లక్షౌమసంవీతాం వ్రతయోగేన కర్శితాం |
తర్పయంతీం దదర్శాద్భిః దేవతాం దేవవర్ణినీం |౨-౨౦-౧౯|
సా చిరస్య ఆత్మజం ద్ఋష్ట్వా మాత్ఋ నందనం ఆగతం |
అభిచక్రామ సమ్హ్ఋష్టా కిశోరం వడవా యథా |౨-౨౦-౨౦|
స మాతరమభిక్రాంతాముపసంగృహ్య రాఘవః |
పరిష్వక్తశ్చ బాహుభ్యాముపాగ్రాతశ్చ మూర్ధని |౨-౨౦-౨౧|
తం ఉవాచ దురాధర్షం రాఘవం సుతం ఆత్మనః |
కౌసల్యా పుత్ర వాత్సల్యాత్ ఇదం ప్రియ హితం వచః |౨-౨౦-౨౨|
వ్ఋద్ధానాం ధర్మ శీలానాం రాజర్షీణాం మహాత్మనాం |
ప్రాప్నుహి ఆయుః చ కీర్తిం చ ధర్మం చ ఉపహితం కులే |౨-౨౦-౨౩|
సత్య ప్రతిజ్ఞం పితరం రాజానం పశ్య రాఘవ |
అద్య ఏవ హి త్వాం ధర్మ ఆత్మా యౌవరాజ్యే అభిషేక్ష్యతి |౨-౨౦-౨౪|
దత్తమాసనమాలభ్య భోజనేన నిమంత్రితః |
మాతరం రాఘవః కించిత్ ప్రసార్య అంజలిం అబ్రవీత్ |౨-౨౦-౨౫|
స స్వభావ వినీతః చ గౌరవాచ్ చ తదా ఆనతః |
ప్రస్థితో దణ్డకారణ్యమాప్రష్టుముపచక్రమే |౨-౨౦-౨౬|
దేవి నూనం న జానీషే మహద్ భయం ఉపస్థితం |
ఇదం తవ చ దుహ్ఖాయ వైదేహ్యా లక్ష్మణస్య చ |౨-౨౦-౨౭|
గమిష్యే దణ్డకారణ్యం కిమనేనాసనేన మే |
విష్టరాసనయోగ్యో హి కాలోఽయం మాముపస్థితః |౨-౨౦-౨౮|
చతుర్దశ హి వర్షాణి వత్స్యామి విజనే వనే |
మధు మూల ఫలైః జీవన్ హిత్వా మునివద్ ఆమిషం |౨-౨౦-౨౯|
భరతాయ మహా రాజో యౌవరాజ్యం ప్రయచ్చతి |
మాం పునర్ దణ్డక అరణ్యం వివాసయతి తాపసం |౨-౨౦-౩౦|
స ష్ట్చాష్టౌ చ వర్షాణి వత్స్యామి విజనే వనే |
ఆసేవమానో వన్యాని ఫలమూలైశ్చ చర్తయన్ |౨-౨౦-౩౧|
సా నికృత్తైవ సాలస్య యష్టిః పరశునా వనే |
పపాత సహసా దేవీ దేవతేవ దివశ్చ్యుతా |౨-౨౦-౩౨|
తాం అదుహ్ఖ ఉచితాం ద్ఋష్ట్వా పతితాం కదలీం ఇవ |
రామః తు ఉత్థాపయాం ఆస మాతరం గత చేతసం |౨-౨౦-౩౩|
ఉపావ్ఋత్య ఉత్థితాం దీనాం వడవాం ఇవ వాహితాం |
పాంశు గుణ్ఠిత సర్వ అగ్నీం విమమర్శ చ పాణినా |౨-౨౦-౩౪|
సా రాఘవం ఉపాసీనం అసుఖ ఆర్తా సుఖ ఉచితా |
ఉవాచ పురుష వ్యాఘ్రం ఉపశ్ఋణ్వతి లక్ష్మణే |౨-౨౦-౩౫|
యది పుత్ర న జాయేథా మమ శోకాయ రాఘవ |
న స్మ దుహ్ఖం అతః భూయః పశ్యేయం అహం అప్రజా |౨-౨౦-౩౬|
ఏకాఎవ హి వంధ్యాయాః శోకో భవతి మానవః |
అప్రజా అస్మి ఇతి సంతాపో న హి అన్యః పుత్ర విద్యతే |౨-౨౦-౩౭|
న ద్ఋష్ట పూర్వం కల్యాణం సుఖం వా పతి పౌరుషే |
అపి పుత్రే విపశ్యేయం ఇతి రామ ఆస్థితం మయా |౨-౨౦-౩౮|
సా బహూని అమనోజ్ఞాని వాక్యాని హ్ఋదయచ్చిదాం |
అహం శ్రోష్యే సపత్నీనాం అవరాణాం వరా సతీ |౨-౨౦-౩౯|
అతః దుహ్ఖతరం కిం ను ప్రమదానాం భవిష్యతి |
త్వయి సమ్నిహితే అపి ఏవం అహం ఆసం నిరాక్ఋతా |౨-౨౦-౪౦|
త్వయి సన్నిహితేఽప్యేవమహమాసం నిరాకృతా |
కిం పునః ప్రోషితే తాత ధ్రువం మరణం ఏవ మే |౨-౨౦-౪౧|
అత్యంతనిగృహీతాస్మి భర్తుర్నిత్య్మతంత్రితా |
పరివారేణ కైకేయ్యా సమా వాప్యథవాఽవరా |౨-౨౦-౪౨|
యో హి మాం సేవతే కశ్చిత్ అథ వా అపి అనువర్తతే |
కైకేయ్యాః పుత్రం అన్వీక్ష్య స జనో న అభిభాషతే |౨-౨౦-౪౩|
నిత్యక్రోధతయా తస్యాః కథం ను ఖరవాది తత్ |
కైకేయ్యా వదనం ద్రష్టుం పుత్ర శక్ష్యామి దుర్గతా |౨-౨౦-౪౪|
దశ సప్త చ వర్షాణి తవ జాతస్య రాఘవ |
అసితాని ప్రకాంక్షంత్యా మయా దుహ్ఖ పరిక్షయం |౨-౨౦-౪౫|
తదక్షయం మహాద్దుఃఖం నోత్సహే సహితుం చిరం |
విప్రకారం సపత్నీనామేవం జీర్ణాపి రాఘవ |౨-౨౦-౪౬|
అపశ్యంతీ తవ ముఖం పరిపూర్ణశశిప్రభం |
కృపణా వర్తయిష్యామి కథం కృపణజీవికాం |౨-౨౦-౪౭|
ఉపవాసైః చ యోగైః చ బహుభిః చ పరిశ్రమైః |
దుహ్ఖం సంవర్ధితః మోఘం త్వం హి దుర్గతయా మయా |౨-౨౦-౪౮|
స్థిరం తు హృదయం మన్యే మమ ఇదం యన్ న దీర్యతే |
ప్రావృషి ఇవ మహా నద్యాః స్పృష్టం కూలం నవ అంభసా |౨-౨౦-౪౯|
మమ ఏవ నూనం మరణం న విద్యతే |
న చ అవకాశో అస్తి యమ క్షయే మమ |
యద్ అంతకో అద్య ఏవ న మాం జిహీర్షతి |
ప్రసహ్య సిమ్హో రుదతీం ంఋగీం ఇవ |౨-౨౦-౫౦|
స్థిరం హి నూనం హృదయం మమ ఆయసం |
న భిద్యతే యద్ భువి న అవదీర్యతే |
అనేన దుఃఖేన చ దేహం అర్పితం |
ధ్రువం హి అకాలే మరణం న విద్యతే |౨-౨౦-౫౧|
ఇదం తు దుఃఖం యద్ అనర్థకాని మే|
వ్రతాని దానాని చ సమ్యమాః చ హి |
తపః చ తప్తం యద్ అపత్య కారణాత్ |
సునిష్ఫలం బీజం ఇవ ఉప్తం ఊషరే |౨-౨౦-౫౨|
యది హి అకాలే మరణం స్వయా ఇచ్చయా |
లభేత కశ్చిత్ గురు దుఃఖ కర్శితః |
గతా అహం అద్య ఏవ పరేత సంసదం |
వినా త్వయా ధేనుర్ ఇవ ఆత్మజేన వై |౨-౨౦-౫౩|
అథాపి కిం జీవిత మద్య మే వృథా |
త్వయా వినా చంద్రనిభాననప్రభ |
అనువ్రజిష్యామి వనం త్వయైవ గౌః |
సుదుర్బలా వత్సమివానుకాఙ్క్షయా |౨-౨౦-౫౪|
భృశం అసుఖం అమర్షితా తదా |
బహు విలలాప సమీక్ష్య రాఘవం |
వ్యసనం ఉపనిశామ్య సా మహత్ |
సుతం ఇవ బద్ధం అవేక్ష్య కిమ్నరీ |౨-౨౦-౫౫|
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే వింశఃసర్గః
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే వింశః సర్గః |౨-౨౦|
Om Tat Sat
(Continued
....)
(My humble salutations to the
lotus feet of Swamy jis, Philosophic
Scholars and greatful to Wikisource for
the collection)
0 comments:
Post a Comment