|
|
|
|
సమీక్ష్య సహ భార్యాభీ రాజా విగత చేతనః |౨-౩౯-౧|
న ఏనం దుహ్ఖేన సంతప్తః ప్రత్యవైక్షత రాఘవం |
న చ ఏనం అభిసంప్రేక్ష్య ప్రత్యభాషత దుర్మనాః |౨-౩౯-౨|
స ముహూర్తం ఇవ అసంజ్ఞో దుహ్ఖితః చ మహీ పతిః |
విలలాప మహా బాహూ రామం ఏవ అనుచింతయన్ |౨-౩౯-౩|
మన్యే ఖలు మయా పూర్వం వివత్సా బహవః కృతాః |
ప్రాణినో హింసితా వా అపి తస్మాత్ ఇదం ఉపస్థితం |౨-౩౯-౪|
న తు ఏవ అనాగతే కాలే దేహాచ్ చ్యవతి జీవితం |
కైకేయ్యా క్లిశ్యమానస్య మృత్యుర్ మమ న విద్యతే |౨-౩౯-౫|
మో అహం పావక సంకాశం పశ్యామి పురతః స్థితం |
విహాయ వసనే సూక్ష్మే తాపస ఆచ్చాదం ఆత్మజం |౨-౩౯-౬|
ఏకస్యాః ఖలు కైకేయ్యాః కృతే అయం క్లిశ్యతే జనః |
స్వ అర్థే ప్రయతమానాయాః సంశ్రిత్య నికృతిం త్విమాం |౨-౩౯-౭|
ఏవం ఉక్త్వా తు వచనం బాష్పేణ పిహిత ఈక్ష్ణహ |
రామ ఇతి సకృద్ ఏవ ఉక్త్వా వ్యాహర్తుం న శశాక హ |౨-౩౯-౮|
సంజ్ఞాం తు ప్రతిలభ్య ఏవ ముహూర్తాత్ స మహీ పతిః |
నేత్రాభ్యాం అశ్రు పూర్ణాభ్యాం సుమంత్రం ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౩౯-౯|
ఔపవాహ్యం రథం యుక్త్వా త్వం ఆయాహి హయ ఉత్తమైః |
ప్రాపయ ఏనం మహా భాగం ఇతః జన పదాత్ పరం |౨-౩౯-౧౦|
ఏవం మన్యే గుణవతాం గుణానాం ఫలం ఉచ్యతే |
పిత్రా మాత్రా చ యత్ సాధుర్ వీరః నిర్వాస్యతే వనం |౨-౩౯-౧౧|
రాజ్ఞో వచనం ఆజ్ఞాయ సుమంత్రః శీఘ్ర విక్రమః |
యోజయిత్వా ఆయయౌ తత్ర రథం అశ్వైః అలంకృతం |౨-౩౯-౧౨|
తం రథం రాజ పుత్రాయ సూతః కనక భూషితం |
ఆచచక్షే అంజలిం కృత్వా యుక్తం పరమ వాజిభిః |౨-౩౯-౧౩|
రాజా సత్వరం ఆహూయ వ్యాపృతం విత్త సంచయే |
ఉవాచ దేశ కాలజ్ఞో నిశ్చితం సర్వతః శుచి |౨-౩౯-౧౪|
వాసాంసి చ మహా అర్హాణి భూషణాని వరాణి చ |
వర్షాణి ఏతాని సంఖ్యాయ వైదేహ్యాః క్షిప్రం ఆనయ |౨-౩౯-౧౫|
నర ఇంద్రేణ ఏవం ఉక్తః తు గత్వా కోశ గృహం తతః |
ప్రాయచ్చత్ సర్వం ఆహృత్య సీతాయై క్షిప్రం ఏవ తత్ |౨-౩౯-౧౬|
సా సుజాతా సుజాతాని వైదేహీ ప్రస్థితా వనం |
భూషయాం ఆస గాత్రాణి తైః విచిత్రైః విభూషణైః |౨-౩౯-౧౭|
వ్యరాజయత వైదేహీ వేశ్మ తత్ సువిభూషితా |
ఉద్యతః అంశుమతః కాలే ఖం ప్రభా ఇవ వివస్వతః |౨-౩౯-౧౮|
తాం భుజాభ్యాం పరిష్వజ్య శ్వశ్రూర్ వచనం అబ్రవీత్ |
అనాచరంతీం కృపణం మూధ్ని ఉపాఘ్రాయ మైథిలీం |౨-౩౯-౧౯|
అసత్యః సర్వ లోకే అస్మిన్ సతతం సత్కృతాః ప్రియైః |
భర్తారం న అనుమన్యంతే వినిపాత గతం స్త్రియః |౨-౩౯-౨౦|
ఏష స్వభావో నారీణామనుభూయ పురా సుఖం |
అల్పామప్యాపదం ప్రాప్య దుష్యంతి ప్రజహత్యపి |౨-౩౯-౨౧|
అసత్యశీలా వికృతా దుర్ర్గాహ్యాహృదయాస్తథా |
యువత్యః పాపసంకల్పాః క్షణమాత్రాద్విరాగిణః |౨-౩౯-౨౨|
న కులం న కృతం విద్యా న దత్తం నాపి సంగ్రహః |
స్త్రీణాం గృహ్ణాతి హృదయమనిత్యహృదయా హి తాః |౨-౩౯-౨౩|
సాధ్వీనాం హి స్థితానాం తు శీలే సత్యే శ్రుతే శమే |
స్త్రీణాం పవిత్రం పరమం పతిరేకో విశిష్యతే |౨-౩౯-౨౪|
స త్వయా న అవమంతవ్యః పుత్రః ప్రవ్రాజితః మమ |
తవ దైవతం అస్తు ఏష నిర్ధనః సధనో అపి వా |౨-౩౯-౨౫|
విజ్ఞాయ వచనం సీతా తస్యా ధర్మ అర్థ సమ్హితం |
కృత అంజలిర్ ఉవాచ ఇదం శ్వశ్రూం అభిముఖే స్థితా |౨-౩౯-౨౬|
కరిష్యే సర్వం ఏవ అహం ఆర్యా యద్ అనుశాస్తి మాం |
అభిజ్ఞా అస్మి యథా భర్తుర్ వర్తితవ్యం శ్రుతం చ మే |౨-౩౯-౨౭|
న మాం అసజ్ జనేన ఆర్యా సమానయితుం అర్హతి |
ధర్మాత్ విచలితుం న అహం అలం చంద్రాత్ ఇవ ప్రభా |౨-౩౯-౨౮|
న అతంత్రీ వాద్యతే వీణా న అచక్రః వర్తతే రథః |
న అపతిః సుఖం ఏధతే యా స్యాత్ అపి శత ఆత్మజా |౨-౩౯-౨౯|
మితం దదాతి హి పితా మితం మాతా మితం సుతః |
అమితస్య హి దాతారం భర్తారం కా న పూజయేత్ |౨-౩౯-౩౦|
సా అహం ఏవం గతా శ్రేష్ఠా శ్రుత ధర్మ పర అవరా |
ఆర్యే కిం అవమన్యేయం స్త్రీణాం భర్తా హి దైవతం |౨-౩౯-౩౧|
సీతాయా వచనం శ్రుత్వా కౌసల్యా హృదయం గమం |
శుద్ధ సత్త్వా ముమోచ అశ్రు సహసా దుహ్ఖ హర్షజం |౨-౩౯-౩౨|
తాం ప్రాంజలిర్ అభిక్రమ్య మాతృ మధ్యే అతిసత్కృతాం |
రామః పరమ ధర్మజ్ఞో మాతరం వాక్యం అబ్రవీత్ |౨-౩౯-౩౩|
అంబ మా దుహ్ఖితా భూస్ త్వం పశ్య త్వం పితరం మమ |
క్షయో హి వన వాసస్య క్షిప్రం ఏవ భవిష్యతి |౨-౩౯-౩౪|
సుప్తాయాః తే గమిష్యంతి నవ వర్షాణి పంచ చ |
సా సమగ్రం ఇహ ప్రాప్తం మాం ద్రక్ష్యసి సుహృద్ వృతం |౨-౩౯-౩౫|
ఏతావద్ అభినీత అర్థం ఉక్త్వా స జననీం వచః |
త్రయః శత శత అర్ధా హి దదర్శ అవేక్ష్య మాతరః |౨-౩౯-౩౬|
తాః చ అపి స తథైవ ఆర్తా మాతృఋర్ దశరథ ఆత్మజః |
ధర్మ యుక్తం ఇదం వాక్యం నిజగాద కృత అంజలిః |౨-౩౯-౩౭|
సంవాసాత్ పరుషం కించిత్ అజ్ఞానాత్ వా అపి యత్ కృతం |
తన్ మే సమనుజానీత సర్వాః చ ఆమంత్రయామి వః |౨-౩౯-౩౮|
వచనం రాఘవస్యైతద్ధర్మయుక్తం సమాహితం |
శుశ్రువు స్తాః స్త్రియం సర్వాః శోకోపహతచేతసః |౨-౩౯-౩౯|
జజ్ఞే అథ తాసాం సమ్నాదః క్రౌంచీనాం ఇవ నిహ్స్వనః |
మానవ ఇంద్రస్య భార్యాణాం ఏవం వదతి రాఘవే |౨-౩౯-౪౦|
మురజ పణవ మేఘ ఘోషవ |
ద్దశరథ వేశ్మ బభూవ యత్ పురా |
విలపిత పరిదేవన ఆకులం |
వ్యసన గతం తత్ అభూత్ సుదుహ్ఖితం |౨-౩౯-౪౧|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ఏకోనచత్వారింశః సర్గః |౨-౩౯
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే చత్వారింశః సర్గః |౨-౪౦|
|
|
|
|
ఉపసంగృహ్య రాజానం చక్రుర్ దీనాః ప్రదక్షిణం |౨-౪౦-౧|
తం చ అపి సమనుజ్ఞాప్య ధర్మజ్ఞః సీతయా సహ |
రాఘవః శోక సమ్మూఢో జననీం అభ్యవాదయత్ |౨-౪౦-౨|
అన్వక్షం లక్ష్మణో భ్రాతుః కౌసల్యాం అభ్యవాదయత్ |
అథ మాతుః సుమిత్రాయా జగ్రాహ చరణౌ పునః |౨-౪౦-౩|
తం వందమానం రుదతీ మాతా సౌమిత్రిం అబ్రవీత్ |
హిత కామా మహా బాహుం మూర్ధ్ని ఉపాఘ్రాయ లక్ష్మణం |౨-౪౦-౪|
సృష్టః త్వం వన వాసాయ స్వనురక్తః సుహృజ్ జనే |
రామే ప్రమాదం మా కార్షీః పుత్ర భ్రాతరి గచ్చతి |౨-౪౦-౫|
వ్యసనీ వా సమృద్ధో వా గతిర్ ఏష తవ అనఘ |
ఏష లోకే సతాం ధర్మః యజ్ జ్యేష్ఠ వశగో భవేత్ |౨-౪౦-౬|
ఇదం హి వృత్తం ఉచితం కులస్య అస్య సనాతనం |
దానం దీక్షా చ యజ్ఞేషు తను త్యాగో మృధేషు చ |౨-౪౦-౭|
లక్స్మణం త్వేవంక్త్వా సా సంసిద్ధం ప్రియరాఘవం |
సుమిత్రా గచ్ఛ గచ్ఛేతి పునః పునరువాచ తం |౨-౪౦-౮|
రామం దశరథం విద్ధి మాం విద్ధి జనక ఆత్మజాం |
అయోధ్యాం అటవీం విద్ధి గచ్చ తాత యథా సుఖం |౨-౪౦-౯|
తతః సుమంత్రః కాకుత్స్థం ప్రాంజలిర్ వాక్యం అబ్రవీత్ |
వినీతః వినయజ్ఞః చ మాతలిర్ వాసవం యథా |౨-౪౦-౧౦|
రథం ఆరోహ భద్రం తే రాజ పుత్ర మహా యశః |
క్షిప్రం త్వాం ప్రాపయిష్యామి యత్ర మాం రామ వక్ష్యసి |౨-౪౦-౧౧|
చతుర్ దశ హి వర్షాణి వస్తవ్యాని వనే త్వయా |
తాని ఉపక్రమితవ్యాని యాని దేవ్యా అసి చోదితః |౨-౪౦-౧౨|
తం రథం సూర్య సంకాశం సీతా హృష్టేన చేతసా |
ఆరురోహ వర ఆరోహా కృత్వా అలంకారం ఆత్మనః |౨-౪౦-౧౩|
తథైవ ఆయుధ జాతాని భ్రాతృభ్యాం కవచాని చ |
రథ ఉపస్థే ప్రతిన్యస్య సచర్మ కఠినం చ తత్ |౨-౪౦-౧౪|
వనవాసం హి సంఖ్యయ వాసాంస్యాభరణాని చ |
భర్తారమనుగచ్ఛంత్యై సీతాయై శ్వశురో దదౌ |౨-౪౦-౧౫|
తథైవాయుధజాలాని భ్రాతృభ్యాం కవచాని చ |
రథోపస్థే ప్రతిన్యస్య సచర్మ కఠినం చ తత్ |౨-౪౦-౧౬|
సీతా తృతీయాన్ ఆరూఢాన్ దృష్ట్వా ధృష్టం అచోదయత్ |
సుమంత్రః సమ్మతాన్ అశ్వాన్ వాయు వేగ సమాన్ జవే |౨-౪౦-౧౭|
ప్రయాతే తు మహా అరణ్యం చిర రాత్రాయ రాఘవే |
బభూవ నగరే మూర్చ్చా బల మూర్చ్చా జనస్య చ |౨-౪౦-౧౮|
తత్ సమాకుల సంభ్రాంతం మత్త సంకుపిత ద్విపం |
హయ శింజిత నిర్ఘోషం పురం ఆసీన్ మహా స్వనం |౨-౪౦-౧౯|
తతః సబాల వృద్ధా సా పురీ పరమ పీడితా |
రామం ఏవ అభిదుద్రావ ఘర్మ ఆర్తః సలిలం యథా |౨-౪౦-౨౦|
పార్శ్వతః పృష్ఠతః చ అపి లంబమానాః తత్ ఉన్ముఖాః |
బాష్ప పూర్ణ ముఖాః సర్వే తం ఊచుర్ భృశ దుహ్ఖితాః |౨-౪౦-౨౧|
సమ్యచ్చ వాజినాం రశ్మీన్ సూత యాహి శనైః శనైః |
ముఖం ద్రక్ష్యామి రామస్య దుర్దర్శం నో భవిష్యతి |౨-౪౦-౨౨|
ఆయసం హృదయం నూనం రామ మాతుర్ అసంశయం |
యద్ దేవ గర్భ ప్రతిమే వనం యాతి న భిద్యతే |౨-౪౦-౨౩|
కృత కృత్యా హి వైదేహీ చాయా ఇవ అనుగతా పతిం |
న జహాతి రతా ధర్మే మేరుం అర్క ప్రభా యథా |౨-౪౦-౨౪|
అహో లక్ష్మణ సిద్ధ అర్థః సతతాం ప్రియ వాదినం |
భ్రాతరం దేవ సంకాశం యః త్వం పరిచరిష్యసి |౨-౪౦-౨౫|
మహతి ఏషా హి తే సిద్ధిర్ ఏష చ అభ్యుదయో మహాన్ |
ఏష స్వర్గస్య మార్గః చ యద్ ఏనం అనుగచ్చసి |౨-౪౦-౨౬|
ఏవం వదంతః తే సోఢుం న శేకుర్ బాష్పం ఆగతం |
అథ రాజా వృతః స్త్రీభిర్ దీనాభిర్ దీన చేతనః |౨-౪౦-౨౭|
అథ రాజా వృతః స్త్రీభిర్దీనాభిర్దీనచేతనః |
నిర్జగామ ప్రియం పుత్రం ద్రక్ష్యామి ఇతి బ్రువన్ గృహాత్ |౨-౪౦-౨౮|
శుశ్రువే చ అగ్రతః స్త్రీనాం రుదంతీనాం మహా స్వనః |
యథా నాదః కరేణూనాం బద్ధే మహతి కుంజరే |౨-౪౦-౨౯|
పితా చ రాజా కాకుత్స్థః శ్రీమాన్ సన్నః తదా బభౌ |
పరిపూర్ణః శశీ కాలే గ్రహేణ ఉపప్లుతః యథా |౨-౪౦-౩౦|
స చ శ్రీమానచింత్యాత్మా రామో దశరథాత్మజః |
సూతం సంచోదయామాస త్వరితం వాహ్యతామితి |౨-౪౦-౩౧|
రామో యాహీతి సూతం తం తిష్ఠేతి స జనస్తదా |
ఉభయం నాశకత్సూతః కర్తుమధ్వని చోదితః |౨-౪౦-౩౨|
నిర్గచ్ఛతి మహాబాహౌ రామే పౌరజనాశ్రుభిః |
పతితైరభ్యవహితం ప్రశశామ మహీరజః |౨-౪౦-౩౩|
రుదితాశ్రుపరిద్యూనం హాహాకృతమచేతనం |
ప్రయాణే రాఘవస్యాసీత్పురం పరమపీడితం |౨-౪౦-౩౪|
సుస్రావ నయనైః స్త్రీణామస్రమాయాససంభవం |
మీనసంక్షోభచలితైః సలిలం పఙ్కజైరివ |౨-౪౦-౩౫|
దృష్ట్వా తు నృపతిః శ్రీమానేకచిత్తగతం పురం |
నిపపాతైవ దుఃఖేన హతమూల ఇవ ద్రుమః |౨-౪౦-౩౬|
తతఓ హల హలా శబ్దో జజ్ఞే రామస్య పృష్ఠతః |
నరాణాం ప్రేక్ష్య రాజానం సీదంతం భృశ దుహ్ఖితం |౨-౪౦-౩౭|
హా రామ ఇతి జనాః కేచిత్ రామ మాతా ఇతి చ అపరే |
అంతః పురం సమృద్ధం చ క్రోశంతం పర్యదేవయన్ |౨-౪౦-౩౮|
అన్వీక్షమాణో రామః తు విషణ్ణం భ్రాంత చేతసం |
రాజానం మాతరం చైవ దదర్శ అనుగతౌ పథి |౨-౪౦-౩౯|
స బద్ధ ఇవ పాశేన కిశోరో మాతరం యథా |
ధర్మపాశేన సంక్షిప్తః ప్రకాశం నాభుదైక్షత |౨-౪౦-౪౦|
పదాతినౌ చ యాన అర్హావ్ అదుహ్ఖ అర్హౌ సుఖ ఉచితౌ |
దృష్ట్వా సంచోదయాం ఆస శీఘ్రం యాహి ఇతి సారథిం |౨-౪౦-౪౧|
న హి తత్ పురుష వ్యాఘ్రః దుహ్ఖదం దర్శనం పితుః |
మాతుః చ సహితుం శక్తః తోత్ర అర్దితైవ ద్విపః |౨-౪౦-౪౨|
ప్రత్యగారమివాయాంతీ వత్సలా వత్సకారణాత్ |
బద్ధవత్సా యథా ధేనూ రామమాతాభ్యాధావత |౨-౪౦-౪౩|
తథా రుదంతీం కౌసల్యాం రథం తం అనుధావతీం |
క్రోశంతీం రామ రామ ఇతి హా సీతే లక్ష్మణ ఇతి చ |౨-౪౦-౪౪|
రామలక్ష్మణసీతార్థం స్రవంతీం వారి నేత్రజం |
అసకృత్ ప్రైక్షత తదా నృత్యంతీం ఇవ మాతరం |౨-౪౦-౪౫|
తిష్ఠ ఇతి రాజా చుక్రోష యాహి యాహి ఇతి రాఘవః |
సుమంత్రస్య బభూవ ఆత్మా చక్రయోః ఇవ చ అంతరా |౨-౪౦-౪౬|
న అశ్రౌషం ఇతి రాజానం ఉపాలబ్ధో అపి వక్ష్యసి |
చిరం దుహ్ఖస్య పాపిష్ఠం ఇతి రామః తం అబ్రవీత్ |౨-౪౦-౪౭|
రామస్య స వచః కుర్వన్న్ అనుజ్ఞాప్య చ తం జనం |
వ్రజతః అపి హయాన్ శీఘ్రం చోదయాం ఆస సారథిః |౨-౪౦-౪౮|
న్యవర్తత జనో రాజ్ఞో రామం కృత్వా ప్రదక్షిణం |
మనసా అపి అశ్రు వేగైః చ న న్యవర్తత మానుషం |౨-౪౦-౪౯|
యం ఇచ్చేత్ పునర్ ఆయాంతం న ఏనం దూరం అనువ్రజేత్ |
ఇతి అమాత్యా మహా రాజం ఊచుర్ దశరథం వచః |౨-౪౦-౫౦|
తేషాం వచః సర్వ గుణ ఉపపన్నం |
ప్రస్విన్న గాత్రః ప్రవిషణ్ణ రూపః |
నిశమ్య రాజా కృపణః సభార్యో |
వ్యవస్థితః తం సుతం ఈక్షమాణః |౨-౪౦-౫౧|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే చత్వారింశః సర్గః |౨-౪౦|
0 comments:
Post a Comment