|
|
|
|
శ్రుత్వా మధ్యం జగామ ఇవ మనసా దుహ్ఖ హర్షయోహ్ |౨-౨౩-౧|
తదా తు బద్ధ్వా భ్రుకుటీం భ్రువోర్ మధ్యే నర ఋషభ |
నిశశ్వాస మహా సర్పో బిలస్యైవ రోషితః |౨-౨౩-౨|
తస్య దుష్ప్రతివీక్ష్యం తత్ భ్రుకుటీ సహితం తదా |
బభౌ క్రుద్ధస్య సిమ్హస్య ముఖస్య సదృశం ముఖం |౨-౨౩-౩|
అగ్రహః తం విధున్వంస్ తు హస్తీ హస్తం ఇవాత్మనః |
తిర్యగ్ ఊర్ధ్వం శరీరే చ పాతయిత్వా శిరః ధరాం |౨-౨౩-౪|
అగ్ర అక్ష్ణా వీక్షమాణః తు తిర్యగ్ భ్రాతరం అబ్రవీత్ |
అస్థానే సంభ్రమః యస్య జాతః వై సుమహాన్ అయం |౨-౨౩-౫|
ధర్మ దోష ప్రసంగేన లోకస్య అనతిశంకయా |
కథం హి ఏతత్ అసంభ్రాంతః త్వద్ విధో వక్తుం అర్హతి |౨-౨౩-౬|
యథా దైవం అశౌణ్డీరం శౌణ్డీరః క్షత్రియ ఋషభః |
కిం నామ కృపణం దైవం అశక్తం అభిశంసతి |
పాపయోస్ తు కథం నామ తయోహ్ శంకా న విద్యతే |౨-౨౩-౭|
సంతి ధర్మ ఉపధాః శ్లక్ష్ణా ధర్మాత్మన్ కిం న బుధ్యసే |౨-౨౩-౮|
తయోస్సుచరితం స్వార్థం శాఠ్యాత్ పరిజిహీర్షతోః |
యది నైవం వ్యవసితం స్యాద్ధి ప్రాగ్రేవ రాఘవ |
తయోః ప్రాగేవ దత్తశ్చ స్యాద్వరః ప్రకృతశ్చ సః |౨-౨౩-౯|
లోక విద్విష్టం ఆరబ్ధం త్వద్ అన్యస్య అభిషేచనం |
నోత్సహే సహితుం వీర తత్ర మే క్షంతుమర్హసి |౨-౨౩-౧౦|
యేన ఇయం ఆగతా ద్వైధం తవ బుద్ధిర్ మహీ పతే |
స హి ధర్మః మమ ద్వేష్యః ప్రసంగాత్ యస్య ముహ్యసి |౨-౨౩-౧౧|
కథం త్వం కర్మణా శక్తః కైకేయీవశవర్తినః |
కరిష్యసి పితుర్వాక్యమధర్మిష్ఠం విగర్హితం |౨-౨౩-౧౨|
యద్య్ అపి ప్రతిపత్తిస్ తే దైవీ చ అపి తయోః మతం |
తథా అపి ఉపేక్షణీయం తే న మే తత్ అపి రోచతే |౨-౨౩-౧౩|
మన్సాఽపి కథం కామం కుర్యాస్త్వం కామవృత్తయోః |
తయోస్త్వహితయోర్నిత్యం శత్ర్వోః పిత్రభిధానయోః |౨-౨౩-౧౪|
యద్యపి ప్రతిపత్తిస్తే దైవీ చాపి తయోర్మతం |
తథా ప్యుపేక్షణీయం తే న మే తదపి రోచతే |౨-౨౩-౧౫|
విక్లవో వీర్య హీనో యః స దైవం అనువర్తతే |
వీరాః సంభావిత ఆత్మానో న దైవం పర్యుపాసతే |౨-౨౩-౧౬|
దైవం పురుష కారేణ యః సమర్థః ప్రబాధితుం |
న దైవేన విపన్న అర్థః పురుషః సో అవసీదతి |౨-౨౩-౧౭|
ద్రక్ష్యంతి తు అద్య దైవస్య పౌరుషం పురుషస్య చ |
దైవ మానుషయోః అద్య వ్యక్తా వ్యక్తిర్ భవిష్యతి |౨-౨౩-౧౮|
అద్య మత్ పౌరుష హతం దైవం ద్రక్ష్యంతి వై జనాః |
యద్ దైవాత్ ఆహతం తే అద్య ద్ఋష్టం రాజ్య అభిషేచనం |౨-౨౩-౧౯|
అత్యంకుశం ఇవ ఉద్దామం గజం మద బల ఉద్ధతం |
ప్రధావితం అహం దైవం పౌరుషేణ నివర్తయే |౨-౨౩-౨౦|
లోక పాలాః సమస్తాః తే న అద్య రామ అభిషేచనం |
న చ క్ఋత్స్నాః త్రయో లోకా విహన్యుః కిం పునః పితా |౨-౨౩-౨౧|
యైః వివాసః తవ అరణ్యే మిథో రాజన్ సమర్థితః |
అరణ్యే తు వివత్స్యంతి చతుర్ దశ సమాః తథా |౨-౨౩-౨౨|
అహం తదా ఆశాం చేత్స్యామి పితుస్ తస్యాః చ యా తవ |
అభిషేక విఘాతేన పుత్ర రాజ్యాయ వర్తతే |౨-౨౩-౨౩|
మద్ బలేన విరుద్ధాయ న స్యాత్ దైవ బలం తథా |
ప్రభవిష్యతి దుహ్ఖాయ యథా ఉగ్రం పౌరుషం మమ |౨-౨౩-౨౪|
ఊర్ధ్వం వర్ష సహస్ర అంతే ప్రజా పాల్యం అనంతరం |
ఆర్య పుత్రాః కరిష్యంతి వన వాసం గతే త్వయి |౨-౨౩-౨౫|
పూర్వ రాజ ఋషి వ్ఋత్త్యా హి వన వాసో విధీయతే |
ప్రజా నిక్షిప్య పుత్రేషు పుత్రవత్ పరిపాలనే |౨-౨౩-౨౬|
స చేద్ రాజని అనేక అగ్రే రాజ్య విభ్రమ శంకయా |
న ఏవం ఇచ్చసి ధర్మాత్మన్ రాజ్యం రామ త్వం ఆత్మని |౨-౨౩-౨౭|
ప్రతిజానే చ తే వీర మా భూవం వీర లోక భాక్ |
రాజ్యం చ తవ రక్షేయం అహం వేలా ఇవ సాగరం |౨-౨౩-౨౮|
మంగలైః అభిషించస్వ తత్ర త్వం వ్యాప్ఋతః భవ |
అహం ఏకో మహీ పాలాన్ అలం వారయితుం బలాత్ |౨-౨౩-౨౯|
న శోభ అర్థావ్ ఇమౌ బాహూ న ధనుర్ భూషణాయ మే |
న అసిరా బంధన అర్థాయ న శరాః స్తంభ హేతవః |౨-౨౩-౩౦|
అమిత్ర దమన అర్థం మే సర్వం ఏతచ్ చతుష్టయం |
న చ అహం కామయే అత్యర్థం యః స్యాత్ శత్రుర్ మతః మమ |౨-౨౩-౩౧|
అసినా తీక్ష్ణ ధారేణ విద్యుచ్ చలిత వర్చసా |
ప్రగ్ఋహీతేన వై శత్రుం వజ్రిణం వా న కల్పయే |౨-౨౩-౩౨|
ఖడ్గ నిష్పేష నిష్పిష్టైః గహనా దుశ్చరా చ మే |
హస్తి అశ్వ నర హస్త ఊరు శిరోభిర్ భవితా మహీ |౨-౨౩-౩౩|
ఖడ్గ ధారా హతా మే అద్య దీప్యమానాఇవ అద్రయః |
పతిష్యంతి ద్విపా భూమౌ మేఘాఇవ సవిద్యుతః |౨-౨౩-౩౪|
బద్ధ గోధా అంగులి త్రాణే ప్రగృహీత శర ఆసనే |
కథం పురుష మానీ స్యాత్ పురుషాణాం మయి స్థితే |౨-౨౩-౩౫|
బహుభిః చ ఏకం అత్యస్యన్న్ ఏకేన చ బహూన్ జనాన్ |
వినియోక్ష్యామ్య్ అహం బాణాన్ నృ వాజి గజ మర్మసు |౨-౨౩-౩౬|
అద్య మే అస్త్ర ప్రభావస్య ప్రభావః ప్రభవిష్యతి |
రాజ్ఞః చ అప్రభుతాం కర్తుం ప్రభుత్వం చ తవ ప్రభో |౨-౨౩-౩౭|
అద్య చందన సారస్య కేయూరా మోక్షణస్య చ |
వసూనాం చ విమోక్షస్య సుహ్ఋదాం పాలనస్య చ |౨-౨౩-౩౮|
అనురూపావ్ ఇమౌ బాహూ రామ కర్మ కరిష్యతః |
అభిషేచన విఘ్నస్య కర్తౄణాం తే నివారణే |౨-౨౩-౩౯|
బ్రవీహి కో అద్య ఏవ మయా వియుజ్యతాం |
తవ అసుహ్ఋద్ ప్రాణ యశః సుహ్ఋజ్ జనైః |
యథా తవ ఇయం వసుధా వశే భవేత్ |
తథా ఏవ మాం శాధి తవ అస్మి కింకరః |౨-౨౩-౪౦|
వింఋజ్య బాష్పం పరిసాంత్వ్య చ అసకృత్ |
స లక్ష్మణం రాఘవ వంశ వర్ధనః |
ఉవాచ పిత్ర్యే వచనే వ్యవస్థితం |
నిబోధ మాం ఏష హి సౌమ్య సత్ పథః |౨-౨౩-౪౧|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే త్రయోవింశః సర్గః |౨-౨౩|
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే చతుర్వింశః సర్గః |౨-౨౪|
|
|
|
|
కౌసల్యా బాష్ప సమ్రుద్ధా వచో ధర్మిష్ఠం అబ్రవీత్ |౨-౨౪-౧|
అదృష్ట దుహ్ఖో ధర్మాత్మా సర్వ భూత ప్రియం వదః |
మయి జాతః దశరథాత్ కథం ఉంచేన వర్తయేత్ |౨-౨౪-౨|
యస్య భృత్యాః చ దాసాః చ మృష్టాని అన్నాని భుంజతే |
కథం స భోక్ష్యతే నాథో వనే మూల ఫలాని అయం |౨-౨౪-౩|
క ఏతత్ శ్రద్దధేత్ శ్రుత్వా కస్య వా న భవేద్ భయం |
గుణవాన్ దయితః రాజ్ఞో రాఘవో యద్ వివాస్యతే |౨-౨౪-౪|
నూనం తు బలవాన్ లోకే కృతాంతః సర్వమాదిశన్ |
లోకే రామాభిరామస్త్వం వనం యత్ర గమిష్యసి |౨-౨౪-౫|
అయం తు మామాత్మభవస్తవాదర్శనమారుతః |
విలాపదుఃఖసమిధో రుదితాశ్రుహుతాహుతిః |౨-౨౪-౬|
చింతాబాష్పమహాధూస్తవాగమనచింతజః |
కర్శయిత్వా భృశం పుత్ర నిశ్వాసాయాససంభవః |౨-౨౪-౭|
త్వయా విహీనాం ఇహ మాం శోక అగ్నిర్ అతులో మహాన్ |
ప్రధక్ష్యతి యథా కక్షం చిత్ర భానుర్ హిమ అత్యయే |౨-౨౪-౮|
కథం హి ధేనుః స్వం వత్సం గచ్చంతం న అనుగచ్చతి |
అహం త్వా అనుగమిష్యామి యత్ర పుత్ర గమిష్యసి |౨-౨౪-౯|
తథా నిగదితం మాత్రా తత్ వాక్యం పురుష ఋషభః |
శ్రుత్వా రామః అబ్రవీద్ వాక్యం మాతరం భృశ దుహ్ఖితాం |
కైకేయ్యా వంచితః రాజా మయి చ అరణ్యం ఆశ్రితే |
భవత్యా చ పరిత్యక్తః న నూనం వర్తయిష్యతి |౨-౨౪-౧౦|
భర్తుః కిల పరిత్యాగో నృశంసః కేవలం స్త్రియాః |
స భవత్యా న కర్తవ్యో మనసా అపి విగర్హితః |౨-౨౪-౧౧|
యావజ్ జీవతి కాకుత్స్థః పితా మే జగతీ పతిః |
శుశ్రూషా క్రియతాం తావత్ స హి ధర్మః సనాతనః |౨-౨౪-౧౨|
ఏవం ఉక్తా తు రామేణ కౌసల్యా శుభ దర్శనా |
తథా ఇతి ఉవాచ సుప్రీతా రామం అక్లిష్ట కారిణం |౨-౨౪-౧౩|
ఏవం ఉక్తః తు వచనం రామః ధర్మభ్ఋతాం వరః |
భూయః తాం అబ్రవీద్ వాక్యం మాతరం భృశ దుహ్ఖితాం |౨-౨౪-౧౪|
మయా చైవ భవత్యా చ కర్తవ్యం వచనం పితుః |
రాజా భర్తా గురుః శ్రేష్ఠః సర్వేషాం ఈశ్వరః ప్రభుః |౨-౨౪-౧౫|
ఇమాని తు మహా అరణ్యే విహ్ఋత్య నవ పంచ చ |
వర్షాణి పరమ ప్రీతః స్థాస్యామి వచనే తవ |౨-౨౪-౧౬|
ఏవం ఉక్తా ప్రియం పుత్రం బాష్ప పూర్ణ ఆననా తదా |
ఉవాచ పరమ ఆర్తా తు కౌసల్యా పుత్ర వత్సలా |౨-౨౪-౧౭|
ఆసాం రామ సపత్నీనాం వస్తుం మధ్యే న మే క్షమం |
నయ మాం అపి కాకుత్స్థ వనం వన్యం ంఋగీం యథా |౨-౨౪-౧౮|
యది తే గమనే బుద్ధిః కృతా పితుర్ అపేక్షయా |
తాం తథా రుదతీం రామః రుదన్ వచనం అబ్రవీత్ |౨-౨౪-౧౯|
జీవంత్యా హి స్త్రియా భర్తా దైవతం ప్రభుర్ ఏవ చ |
భవత్యా మమ చైవ అద్య రాజా ప్రభవతి ప్రభుః |
భరతః చ అపి ధర్మాత్మా సర్వ భూత ప్రియం వదః |౨-౨౪-౨౦|
భవతీం అనువర్తేత స హి ధర్మ రతః సదా |
యథా మయి తు నిష్క్రాంతే పుత్ర శోకేన పార్థివః |౨-౨౪-౨౧|
యథా మయి తు నిష్క్రాంతే పుత్రశోకేన పార్థివః |౨-౨౪-౨౨|
శ్రమం న అవాప్నుయాత్ కించిత్ అప్రమత్తా తథా కురు |
దారుణశ్చాప్యయం శోకో యథైనం న వినాశయేత్ |౨-౨౪-౨౩|
రాజ్ఞో వృద్ధస్య సతతం హితం చర సమాహితా |
వ్రత ఉపవాస నిరతా యా నారీ పరమ ఉత్తమా |౨-౨౪-౨౪|
భర్తారం న అనువర్తేత సా చ పాప గతిర్ భవేత్ |
భర్తుః శుశ్రూషయా నారీ లభతే స్వర్గము త్తమం |౨-౨౪-౨౫|
అపి యా నిర్నమస్కారా నివృత్తా దేవపూజనాత్ |
శుశ్రూషం ఏవ కుర్వీత భర్తుః ప్రియ హితే రతా |౨-౨౪-౨౬|
ఏష ధర్మః పురా ద్ఋష్టః లోకే వేదే శ్రుతః సంఋతః |
అగ్నికార్యేషు చ సదా సుమనోభిశ్చ దేవతాః |౨-౨౪-౨౭|
పూజ్యాః తే మత్ క్ఋతే దేవి బ్రాహ్మణాః చైవ సువ్రతాః |
ఏవం కాలం ప్రతీక్షస్వ మమ ఆగమన కాంక్షిణీ |౨-౨౪-౨౮|
ప్రాప్స్యసే పరమం కామం మయి ప్రత్యాగతే సతి |
ప్రాప్స్యసే పరమం కామం మయి ప్రత్యాగతే సతి |౨-౨౪-౨౯|
యది ధర్మభ్ఋతాం శ్రేష్ఠో ధారయిష్యతి జీవితం |
ఏవం ఉక్తా తు రామేణ బాష్ప పర్యాకుల ఈక్షణా |౨-౨౪-౩౦|
కౌసల్యా పుత్ర శోక ఆర్తా రామం వచనం అబ్రవీత్ |
గమనే సుకృతాం బుద్ధిం న తే శక్నోమి పుత్రక |౨-౨౪-౩౧|
వినివర్తయితుం వీర నూనం కాలో దురత్యయః |
గచ్చ పుత్ర త్వం ఏక అగ్రః భద్రం తే అస్తు సదా విభో |౨-౨౪-౩౨|
పునస్త్వయి నివృత్తే తు భవిష్యామి గతక్లమా |
ప్రత్యాగతే మహాభాగే కృతార్థే చరితవ్రతే |౨-౨౪-౩౩|
పితురానృణ్యతాం ప్రాప్తేత్వయి లప్స్యే పరం సుఖం |
కృతాంతస్య గతిః పుత్ర దుర్విభావ్యా సదా భువి |౨-౨౪-౩౪|
యస్త్వా సంచోదయతి మే వచ ఆచ్చిద్య రాఘవ |
గచ్ఛేదానీం మహాబాహో క్షేమేణ పునరాగతః |౨-౨౪-౩౫|
నందయిష్యసి మాం పుత్రః సామ్నా వాక్యేన చారుణా |
అపీదానీం స కాలః స్స్యాద్వనాత్ప్రత్యాగతం పునః |౨-౨౪-౩౬|
యత్త్వాం పుత్రకః పశ్యేయం జటావల్కధారిణం |
తథా హి రామం వన వాస నిశ్చితం |
దదర్శ దేవీ పరమేణ చేతసా |
ఉవాచ రామం శుభ లక్షణం వచో|
బభూవ చ స్వస్త్యయన అభికాంక్షిణీ |౨-౨౪-౩౭|
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే చతుర్విశః సర్గః
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే చతుర్వింశః సర్గః |౨-౨౪|
Om Tat Sat
(Continued
....)
(My humble salutations to the
lotus feet of Swamy jis, Philosophic
Scholars and greatful to Wikisource for
the collection)
0 comments:
Post a Comment