|
|
|
|
తతః సుదామాం ద్యుతిమాన్ సంతీర్వావేక్ష్య తాం నదీం |౨-౭౧-౧|
హ్లాదినీం దూర పారాం చ ప్రత్యక్ స్రోతః తరంగిణీం |
శతద్రూం అతరత్ శ్రీమాన్ నదీం ఇక్ష్వాకు నందనః |౨-౭౧-౨|
ఏల ధానే నదీం తీర్త్వా ప్రాప్య చ అపర పర్పటాన్ |
శిలాం ఆకుర్వతీం తీర్త్వాఅగ్నేయం శల్య కర్తనం |౨-౭౧-౩|
సత్య సంధః శుచిః శ్రీమాన్ ప్రేక్షమాణః శిలా వహాం |
అత్యయాత్ స మహా శైలాన్ వనం చైత్ర రథం ప్రతి |౨-౭౧-౪|
సరస్వతీం చ గఙ్గాం చ ఉగ్మేన ప్రతిపద్య చ |
ఉత్తరం వీరమత్స్యానాం భారుణ్డం ప్రావిశద్వనం |౨-౭౧-౫|
వేగినీం చ కులింగ ఆఖ్యాం హ్రాదినీం పర్వత ఆవృతాం |
యమునాం ప్రాప్య సంతీర్ణో బలం ఆశ్వాసయత్ తదా |౨-౭౧-౬|
శీతీకృత్య తు గాత్రాణి క్లాంతాన్ ఆశ్వాస్య వాజినః |
తత్ర స్నాత్వా చ పీత్వా చ ప్రాయాత్ ఆదాయ చ ఉదకం |౨-౭౧-౭|
రాజ పుత్రః మహా అరణ్యం అనభీక్ష్ణ ఉపసేవితం |
భద్రః భద్రేణ యానేన మారుతః ఖం ఇవ అత్యయాత్ |౨-౭౧-౮|
భాగీరథీం దుష్ప్రతరామంశుధానే మహానదీం |
ఉపాయాద్రాఘవస్తూర్ణం ప్రాగ్వటే విశ్రుతే పురే |౨-౭౧-౯|
స గఙ్గాం ప్రాగ్వట్ఏ తీర్త్వే సమాయాత్కుటికోష్ఠికాం |
సబలస్తాం స తీర్త్వాథ సమాయాద్ధర్మవర్ధనం |౨-౭౧-౧౦|
తోరణం దక్షిణ అర్ధేన జంబూ ప్రస్థం ఉపాగమత్ |
వరూథం చ యయౌ రమ్యం గ్రామం దశరథ ఆత్మజః |౨-౭౧-౧౧|
తత్ర రమ్యే వనే వాసం కృత్వా అసౌ ప్రాన్ ముఖో యయౌ |
ఉద్యానం ఉజ్జిహానాయాః ప్రియకా యత్ర పాదపాః |౨-౭౧-౧౨|
సాలాంస్ తు ప్రియకాన్ ప్రాప్య శీఘ్రాన్ ఆస్థాయ వాజినః |
అనుజ్ఞాప్య అథ భరతః వాహినీం త్వరితః యయౌ |౨-౭౧-౧౩|
వాసం కృత్వా సర్వ తీర్థే తీర్త్వా చ ఉత్తానకాం నదీం |
అన్యా నదీః చ వివిధాః పార్వతీయైఅః తురం గమైః |౨-౭౧-౧౪|
హస్తి పృష్ఠకం ఆసాద్య కుటికాం అత్యవర్తత |
తతార చ నర వ్యాఘ్రః లౌహిత్యే స కపీవతీం |౨-౭౧-౧౫|
ఏక సాలే స్థాణుమతీం వినతే గోమతీం నదీం |
కలింగ నగరే చ అపి ప్రాప్య సాల వనం తదా |౨-౭౧-౧౬|
భరతః క్షిప్రం ఆగచ్చత్ సుపరిశ్రాంత వాహనః |
వనం చ సమతీత్య ఆశు శర్వర్యాం అరుణ ఉదయే |౨-౭౧-౧౭|
అయోధ్యాం మనునా రాజ్ఞా నిర్మితాం స దదర్శ హ |
తాం పురీం పురుష వ్యాఘ్రః సప్త రాత్ర ఉషిటః పథి |౨-౭౧-౧౮|
అయోధ్యాం అగ్రతః దృష్ట్వా రథే సారథిం అబ్రవీత్ |
ఏషా న అతిప్రతీతా మే పుణ్య ఉద్యానా యశస్వినీ |౨-౭౧-౧౯|
అయోధ్యా దృశ్యతే దూరాత్ సారథే పాణ్డు మృత్తికా |
యజ్వభిర్ గుణ సంపన్నైః బ్రాహ్మణైః వేద పారగైః |౨-౭౧-౨౦|
భూయిష్ఠం ఋషైః ఆకీర్ణా రాజ ఋషి వర పాలితా |
అయోధ్యాయాం పురా శబ్దః శ్రూయతే తుములో మహాన్ |౨-౭౧-౨౧|
సమంతాన్ నర నారీణాం తం అద్య న శృణోమ్య్ అహం |
ఉద్యానాని హి సాయ అహ్నే క్రీడిత్వా ఉపరతైః నరైః |౨-౭౧-౨౨|
సమంతాత్ విప్రధావద్భిః ప్రకాశంతే మమ అన్యదా |
తాని అద్య అనురుదంతి ఇవ పరిత్యక్తాని కామిభిః |౨-౭౧-౨౩|
అరణ్య భూతా ఇవ పురీ సారథే ప్రతిభాతి మే |
న హి అత్ర యానైః దృశ్యంతే న గజైః న చ వాజిభిః |౨-౭౧-౨౪|
నిర్యాంతః వా అభియాంతః వా నర ముఖ్యా యథా పురం |
ఉద్యానాని పురా భాంతి మత్తప్రముదితాని చ |౨-౭౧-౨౫|
జనానాం రతిసమ్యోగేష్వత్యంతగుణవంతి చ |
తాన్యేతాన్యద్య వశ్యామి నిరానందాని సర్వశః |౨-౭౧-౨౬|
స్రస్తపర్ణైరనుపథం విక్రోశద్భిరివ ద్రుమైః |
నాద్యాపి శ్రూయతే శబ్దో మత్తానాం మృగపక్షిణాం |౨-౭౧-౨౭|
సమ్రక్తాం మధురాం వాణీం కలం వ్యాహరతాం బహు |
చందనాగురుసంపృక్తో ధూపసమ్మూర్చితోఽతులః |౨-౭౧-౨౮|
ప్రవాతి పవనః శ్రీమాన్ కిం ను నాద్య యథాపురం |
భేరీమృదఙ్గవీణానాం కోణసంఘట్టితః పునః |౨-౭౧-౨౯|
కిమద్య శబ్దో విరతః సదాఽదీనగతిః పురా |
అనిష్టాని చ పాపాని పశ్యామి వివిధాని చ |౨-౭౧-౩౦|
నిమిత్తాని అమనోజ్ఞాని తేన సీదతి తే మనః |
సర్వథా కుశలం సూత దుర్లభం మమ బంధుషు |౨-౭౧-౩౧|
తథా హ్యసతి సమ్మోహే హృదయం సీదతీవ మే |
విషణ్ణః శాంతహృదయస్త్రస్తః సులులితేంద్రియః |౨-౭౧-౩౨|
భరతః ప్రవివేశాశు పురీమిక్ష్వాకుపాలితాం |
ద్వారేణ వైజయంతేన ప్రావిశత్ శ్రాంత వాహనః |౨-౭౧-౩౩|
ద్వాహ్స్థైః ఉత్థాయ విజయం పృష్టః తైః సహితః యయౌ |
స తు అనేక అగ్ర హృదయో ద్వాహ్స్థం ప్రత్యర్చ్య తం జనం |౨-౭౧-౩౪|
సూతం అశ్వ పతేః క్లాంతం అబ్రవీత్ తత్ర రాఘవః |
కిమహం త్వరయానీతః కారణేన వినానఘ |౨-౭౧-౩౫|
అశుభాశఙ్కి హృదయం శీలం చ పతతీవ మే |
శ్రుతా నో యాదృశాః పూర్వం నృపతీనాం వినాశనే |౨-౭౧-౩౬|
ఆకారాః తాన్ అహం సర్వాన్ ఇహ పశ్యామి సారథే |
సమ్మార్జనవిహీనాని పరుషాణ్యుపలక్షయే |౨-౭౧-౩౭|
అసమ్యతకవాటాని శ్రీవిహీనాని సర్వశః |
బలికర్మవిహీనాని ధూపసమ్మేదనేన చ |౨-౭౧-౩౮|
అనాశితకుటుంబాని ప్రభాహీనజనాని చ |
అలక్స్మీకాని పశ్యామి కుటుంబిభవనాన్యహం |౨-౭౧-౩౯|
అపేతమాల్యశోభాని అసమ్మృష్టాజిరాణి చ |
దేవాగారాణి శూన్యాని న చాభాంతి యథాపురం |౨-౭౧-౪౦|
దేవతార్చాః ప్రవిద్ధాశ్చ యజ్ఞ్గోష్ఠ్యస్తథావిధాః |
మాల్యాపణేషు రాజంతే నాద్య పణ్యాని వా తథా |౨-౭౧-౪౧|
దృశ్యంతే వణిజోఽప్యద్య న యథాపూర్వమత్రవై |
ధ్యానసంవిగ్నహృదయాః నష్టవ్యాపారయంత్రితాః |౨-౭౧-౪౨|
దేవాయతనచైత్యేషుదీనాః పక్షిగణాస్తథా |౨-౭౧-౪౩|
మలినం చ అశ్రు పూర్ణ అక్షం దీనం ధ్యాన పరం కృశం |
సస్త్రీ పుంసం చ పశ్యామి జనం ఉత్కణ్ఠితం పురే |౨-౭౧-౪౪|
ఇతి ఏవం ఉక్త్వా భరతః సూతం తం దీన మానసః |
తాని అనిష్టాని అయోధ్యాయాం ప్రేక్ష్య రాజ గృహం యయౌ |౨-౭౧-౪౫|
తాం శూన్య శృంగ అటక వేశ్మ రథ్యాం |
రజో అరుణ ద్వార కపాట యంత్రాం |
దృష్ట్వా పురీం ఇంద్ర పురీ ప్రకాశాం |
దుహ్ఖేన సంపూర్ణతరః బభూవ |౨-౭౧-౪౬|
బహూని పశ్యన్ మనసో అప్రియాణి |
యాని అన్న్యదా న అస్య పురే బభూవుః |
అవాక్ శిరా దీన మనా నహృష్టః |
పితుర్ మహాత్మా ప్రవివేశ వేశ్మ |౨-౭౧-౪౭|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ఏకసప్తతితమః సర్గః |౨-౭౧|
|
|
|
|
జగామ భరతః ద్రష్టుం మాతరం మాతుర్ ఆలయే |౨-౭౨-౧|
అనుప్రాప్తం తు తం దృష్ట్వా కైకేయీ ప్రోషితం సుతం |
ఉత్పపాత తదా హృష్టా త్యక్త్వా సౌవర్ణ మానసం |౨-౭౨-౨|
స ప్రవిశ్య ఏవ ధర్మ ఆత్మా స్వ గృహం శ్రీ వివర్జితం |
భరతః ప్రేక్ష్య జగ్రాహ జనన్యాః చరణౌ శుభౌ |౨-౭౨-౩|
సా తం మూర్ధ్ని సముపాఘ్రాయ పరిష్వజ్య యశస్వినం |
అఙ్కే భరతం ఆరోప్య ప్రష్టుం సముపచక్రమే |౨-౭౨-౪|
అద్య తే కతిచిత్ రాత్ర్యః చ్యుతస్య ఆర్యక వేశ్మనః |
అపి న అధ్వ శ్రమః శీఘ్రం రథేన ఆపతతః తవ |౨-౭౨-౫|
ఆర్యకః తే సుకుశలో యుధా జిన్ మాతులః తవ |
ప్రవాసాచ్ చ సుఖం పుత్ర సర్వం మే వక్తుం అర్హసి |౨-౭౨-౬|
ఏవం పృష్ఠః తు కైకేయ్యా ప్రియం పార్థివ నందనః |
ఆచష్ట భరతః సర్వం మాత్రే రాజీవ లోచనః |౨-౭౨-౭|
అద్య మే సప్తమీ రాత్రిః చ్యుతస్య ఆర్యక వేశ్మనః |
అంబాయాః కుశలీ తాతః యుధాజిన్ మాతులః చ మే |౨-౭౨-౮|
యన్ మే ధనం చ రత్నం చ దదౌ రాజా పరం తపః |
పరిశ్రాంతం పథి అభవత్ తతః అహం పూర్వం ఆగతః |౨-౭౨-౯|
రాజ వాల్య హరైః దూతైఅః త్వర్యమాణో అహం ఆగతః |
యద్ అహం ప్రష్టుం ఇచ్చామి తత్ అంబా వక్తుం అర్హసి |౨-౭౨-౧౦|
శూన్యో అయం శయనీయః తే పర్యంకో హేమ భూషితః |
న చ అయం ఇక్ష్వాకు జనః ప్రహృష్టః ప్రతిభాతి మే |౨-౭౨-౧౧|
రాజా భవతి భూయిష్ఠ్గం ఇహ అంబాయా నివేశనే |
తం అహం న అద్య పశ్యామి ద్రష్టుం ఇచ్చన్న్ ఇహ ఆగతః |౨-౭౨-౧౨|
పితుర్ గ్రహీష్యే చరణౌ తం మమ ఆఖ్యాహి పృచ్చతః |
ఆహోస్విద్ అంబ జ్యేష్ఠాయాః కౌసల్యాయా నివేశనే |౨-౭౨-౧౩|
తం ప్రత్యువాచ కైకేయీ ప్రియవద్ ఘోరం అప్రియం |
అజానంతం ప్రజానంతీ రాజ్య లోభేన మోహితా |౨-౭౨-౧౪|
యా గతిః సర్వ భూతానాం తాం గతిం తే పితా గతః |
రాజా మహాత్మా తేజస్వీ యాయజూకః సతాం గతిః |౨-౭౨-౧౫|
తత్ శ్రుత్వా భరతః వాక్యం ధర్మ అభిజనవాన్ శుచిః |
పపాత సహసా భూమౌ పితృ శోక బల అర్దితః |౨-౭౨-౧౬|
హా హాతోఽస్మీతి కృపణాం దీనాం వాచముదీరయన్ |
నిపపాత మహాబాహుర్బాహు విక్షిప్య వీర్యవాన్ |౨-౭౨-౧౭|
తతః శోకేన సంవీతః పితుర్ మరణ దుహ్ఖితః |
విలలాప మహా తేజా భ్రాంత ఆకులిత చేతనః |౨-౭౨-౧౮|
ఏతత్ సురుచిరం భాతి పితుర్ మే శయనం పురా |
శశినేవామలం రాత్రౌ గగనం తోయదాత్యయే |౨-౭౨-౧౯|
తత్ ఇదం న విభాతి అద్య విహీనం తేన ధీమతా |
వ్యోమేవ శ్శినా హీనమప్భుష్క ఇవ సాగరః |౨-౭౨-౨౦|
బాష్పముత్సృజ్య కణ్ఠే స్వాత్మనా పరిపీడితః |
ఆచ్చాద్య వదనం శ్రీమద్వస్త్రేణ జయతాం వరః |౨-౭౨-౨౧|
తం ఆర్తం దేవ సంకాశం సమీక్ష్య పతితం భువి |
నికృత్తమివ సాలస్య స్కంధం పరశునా వనే |౨-౭౨-౨౨|
మత్తమాతఙ్గసంకాశం చంద్రార్కసదృశం భువః |
ఉత్థాపయిత్వా శోక ఆర్తం వచనం చ ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౭౨-౨౩|
ఉత్తిష్ఠ ఉత్తిష్ఠ కిం శేషే రాజ పుత్ర మహా యశః |
త్వద్ విధా న హి శోచంతి సంతః సదసి సమ్మతాః |౨-౭౨-౨౪|
దానయజ్ఞాధికారా హి శీలశ్రుతివచోనుగా |
బుద్ధిస్తే బుద్ధిసంపన్న ప్రభేవార్కస్య మందిరే |౨-౭౨-౨౫|
స రుదత్యా చిరం కాలం భూమౌ విపరివృత్య చ |
జననీం ప్రత్యువాచ ఇదం శోకైః బహుభిర్ ఆవృతః |౨-౭౨-౨౬|
అభిషేక్ష్యతి రామం తు రాజా యజ్ఞం ను యక్ష్యతి |
ఇతి అహం కృత సంకల్పో హృష్టః యాత్రాం అయాసిషం |౨-౭౨-౨౭|
తత్ ఇదం హి అన్యథా భూతం వ్యవదీర్ణం మనో మమ |
పితరం యో న పశ్యామి నిత్యం ప్రియ హితే రతం |౨-౭౨-౨౮|
అంబ కేన అత్యగాత్ రాజా వ్యాధినా మయ్య్ అనాగతే |
ధన్యా రామ ఆదయః సర్వే యైః పితా సంస్కృతః స్వయం |౨-౭౨-౨౯|
న నూనం మాం మహా రాజః ప్రాప్తం జానాతి కీర్తిమాన్ |
ఉపజిఘ్రేద్ద్ హి మాం మూర్ధ్ని తాతః సమ్నమ్య సత్వరం |౨-౭౨-౩౦|
క్వ స పాణిః సుఖ స్పర్శః తాతస్య అక్లిష్ట కర్మణః |
యేన మాం రజసా ధ్వస్తం అభీక్ష్ణం పరిమార్జతి |౨-౭౨-౩౧|
యో మే భ్రాతా పితా బంధుర్ యస్య దాసో అస్మి ధీమతః |
తస్య మాం శీఘ్రం ఆఖ్యాహి రామస్య అక్లిష్ట కర్మణః |౨-౭౨-౩౨|
పితా హి భవతి జ్యేష్ఠో ధర్మం ఆర్యస్య జానతః |
తస్య పాదౌ గ్రహీష్యామి స హి ఇదానీం గతిర్ మమ |౨-౭౨-౩౩|
ధర్మవిద్ధర్మనిత్యశ్చ సత్యసంధో దృఢవ్రతః |
ఆర్యే కిం అబ్రవీద్ రాజా పితా మే సత్య విక్రమః |౨-౭౨-౩౪|
పశ్చిమం సాధు సందేశం ఇచ్చామి శ్రోతుం ఆత్మనః |
ఇతి పృష్టా యథా తత్త్వం కైకేయీ వాక్యం అబ్రవీత్ |౨-౭౨-౩౫|
రామ ఇతి రాజా విలపన్ హా సీతే లక్ష్మణ ఇతి చ |
స మహాత్మా పరం లోకం గతః గతిమతాం వరః |౨-౭౨-౩౬|
ఇమాం తు పశ్చిమాం వాచం వ్యాజహార పితా తవ |
కాల ధర్మ పరిక్షిప్తః పాశైః ఇవ మహా గజః |౨-౭౨-౩౭|
సిద్ధ అర్థాః తు నరా రామం ఆగతం సీతయా సహ |
లక్ష్మణం చ మహా బాహుం ద్రక్ష్యంతి పునర్ ఆగతం |౨-౭౨-౩౮|
తత్ శ్రుత్వా విషసాద ఏవ ద్వితీయా ప్రియ శంసనాత్ |
విషణ్ణ వదనో భూత్వా భూయః పప్రచ్చ మాతరం |౨-౭౨-౩౯|
క్వ చ ఇదానీం స ధర్మ ఆత్మా కౌసల్య ఆనంద వర్ధనః |
లక్ష్మణేన సహ భ్రాత్రా సీతయా చ సమం గతః |౨-౭౨-౪౦|
తథా పృష్టా యథా తత్త్వం ఆఖ్యాతుం ఉపచక్రమే |
మాతా అస్య యుగపద్ వాక్యం విప్రియం ప్రియ శంకయా |౨-౭౨-౪౧|
స హి రాజ సుతః పుత్ర చీర వాసా మహా వనం |
దణ్డకాన్ సహ వైదేహ్యా లక్ష్మణ అనుచరః గతః |౨-౭౨-౪౨|
తత్ శ్రుత్వా భరతః త్రస్తః భ్రాతుః చారిత్ర శంకయా |
స్వస్య వంశస్య మాహాత్మ్యాత్ ప్రష్టుం సముపచక్రమే |౨-౭౨-౪౩|
కచ్చిన్ న బ్రాహ్మణ వధం హృతం రామేణ కస్యచిత్ |
కచ్చిన్ న ఆఢ్యో దరిద్రః వా తేన అపాపో విహింసితః |౨-౭౨-౪౪|
కచ్చిన్ న పర దారాన్ వా రాజ పుత్రః అభిమన్యతే |
కస్మాత్ స దణ్డక అరణ్యే భ్రూణహా ఇవ వివాసితః |౨-౭౨-౪౫|
అథ అస్య చపలా మాతా తత్ స్వ కర్మ యథా తథం |
తేన ఏవ స్త్రీ స్వభావేన వ్యాహర్తుం ఉపచక్రమే |౨-౭౨-౪౬|
ఏవముక్తా తు కైకేయీ భరతేన మహాత్మనా |
ఉవాచ వచనం హృష్టా మూఢా పణ్డితమానినీ |౨-౭౨-౪౭|
న బ్రాహ్మణ ధనం కించిద్ద్ హృతం రామేణ కస్యచిత్ |
కశ్చిన్ న ఆఢ్యో దరిద్రః వా తేన అపాపో విహింసితః |౨-౭౨-౪౮|
న రామః పర దారామః చ చక్షుర్భ్యాం అపి పశ్యతి |
మయా తు పుత్ర శ్రుత్వా ఏవ రామస్య ఏవ అభిషేచనం |౨-౭౨-౪౯|
యాచితః తే పితా రాజ్యం రామస్య చ వివాసనం |
స స్వ వృత్తిం సమాస్థాయ పితా తే తత్ తథా అకరోత్ |౨-౭౨-౫౦|
రామః చ సహ సౌమిత్రిః ప్రేషితః సహ సీతయా |
తం అపశ్యన్ ప్రియం పుత్రం మహీ పాలో మహా యశాః |౨-౭౨-౫౧|
పుత్ర శోక పరిద్యూనః పంచత్వం ఉపపేదివాన్ |
త్వయా తు ఇదానీం ధర్మజ్ఞ రాజత్వం అవలంబ్యతాం |౨-౭౨-౫౨|
త్వత్ కృతే హి మయా సర్వం ఇదం ఏవం విధం కృతం |
మా శోకం మా చ సంతాపం ధైర్యమాశ్రయ పుత్రక |౨-౭౨-౫౩|
త్వదధీనా హి నగరీ రాజ్యం చైతదనామయం |
తత్ పుత్ర శీఘ్రం విధినా విధిజ్ఞైః |
వసిష్ఠ ముఖ్యైః సహితః ద్విజ ఇంద్రైః |
సంకాల్య రాజానం అదీన సత్త్వం |
ఆత్మానం ఉర్వ్యాం అభిషేచయస్వ |౨-౭౨-౫౪|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ద్విసప్తతితమః సర్గః |౨-౭౨|
Om Tat Sat
(Continued
....)
(My humble salutations to the
lotus feet of Swamy jis, Philosophic
Scholars and greatful to Wikisource for
the collection)
0 comments:
Post a Comment