Valmiki Ramayanam - Balakanda - Part 7

ఏడవసర్గము
దశరథునిమంత్రులు - వారిగుణగణములు
తస్య అమాత్యా గుణైర్ ఆసన్ ఇక్ష్హ్వకోస్తు మహాత్మనః |
మంత్రజ్ఞాః చ ఇఙ్గితజ్ఞాః చ నిత్యం ప్రియ హితే రతాః |1-7-1|
ఇక్ష్వాకువంశజుడును, మిక్కిలి ప్రజ్ఞాశాలియు ఐన దశరథ మహారాజుయొక్క అమాత్యులు కార్యవిచారణలో దక్షులు, ఇతరుల అభిప్రాయములను గుర్తించుటలో సమర్థులు. ఎల్లప్పుడును రాజునకు ప్రియమును గూర్చుట (మేలు చేయుట) యందే నిరతులు, సద్గుణసంపన్నులు. [1]

అష్టౌ బభూవుః వీరస్య తస్య అమాత్యా యశస్వినః |
శుచయః చ అనురక్తాః చ రాజకృత్యేషు నిత్యశః |1-7-2|
ధృష్టిర్ జయంతో విజయో సురాష్ట్రో రాష్ట్ర వర్ధనః |
అకోపో ధర్మపాలః చ సుమంత్రః చ అష్టమో అర్థవిత్ |1-7-3|
వీరుడును, గొప్ప కీర్తిప్రతిష్ఠలు గలవాడును ఐన దశరథునియొక్క ఆస్థానమున ఎనిమిదిమంది మంత్రులు గలరు. వారు సర్వవ్యవహారములయందు ఎట్టి దోషములకును తావీయనివారు, సర్వదా రాజకార్యములను నిర్వహించుటయందు తత్పరులు. ధృష్టి, జయంతుడు, విజయుడు, సిద్ధార్థుడు, అర్థసాధకుడు, అశోకుడు, మంత్రపాలుడు, సుమంత్రుడు అనువారు ఆ ఎనిమిదిమంది మంత్రులు. [2 - 3]

ఋత్విజౌ ద్వౌ అభిమతౌ తస్యాః తాం ఋషి సత్తమౌ |
వశిష్ఠో వామదేవః చ మంత్రిణః చ తథా అపరే |1-7-4|
సుయజ్ఞో అపి అథ జాబాలిః కాశ్యపో అపి అథ గౌతమః |
మార్కణ్డేయః తు దీర్ఘాయుః తథా కాత్యాయనో ద్విజః |1-7-5|
ఏతైః బ్రహ్మర్షిభిర్ నిత్యం ఋత్విజః తస్య పౌర్వకాః |
విద్యా వినీతా హ్రీమంతః కుశలా నియతేంద్రియాః |1-7-6|
శ్రీమంతః చ మహాత్మనః శాస్త్రజ్ఞా ధృఢ విక్రమాః |
కీర్తిమంతః ప్రణిహితా యథా వచన కారిణః |1-7-7|
వశిష్ఠుడు, వామదేవుడు అను మహర్షులు ఇద్దఱును ఆ ఆస్థానమున ప్రధాన పురోహితులుగా ఉండిరి. ఇంకను జాబాలి మొదలగు పురోహితులును, మంత్రులును ఉండిరి. వారు న్యాయశాస్త్రము దండనీతి మొదలగు రాజవిద్యలలో నిపుణులు, అకృత్యములకు పాల్పడనివారు, నీతికుశలురు, విధ్యుక్తముగాని కార్యములయెడ విముఖులు, సంపన్నులు, మిక్కిలి ప్రజ్ఞావంతులు, రాజనీతిని ఎఱిగినవారు, తిరుగులేని పరాక్రమముగలవారు, మంత్రాంగమునందు ఖ్యాతికెక్కినవారు, రాజకార్యములయందు ఏమఱుపాటు లేనివారు, త్రికరణశుద్ధి గలవారు, తేజోమూర్తులు, క్షమాగుణముగలవారు, కీర్తిప్రతిష్ఠలుగలవారు, చిఱునవ్వుతో ముందుగా మాట్లాడువారు, కోపమువలన గాని, కోరికలవలనగాని, స్వార్థచింతన వలనగాని అసత్యమునకు ఒడిగట్టనివారు. స్వరాష్ట్రములయందుగాని, పరరాష్ట్రములయందుగాని జరిగిన, జరుగుచున్న, జరగబోవు విషయములన్నియును ఆ మంత్రులకు చారుల ద్వారా తెలియుచునే యుండును. [4 - 7]

తేజః క్షమా యశః ప్రాప్తాః స్మిత పూర్వ అభిభాషిణః |
క్రోధాత్ కామ అర్థ హేతోర్ వా న బ్రూయుర్ అనృతం వచః |1-7-8|
తేషాం అవిదితం కించత్ స్వేషు నాస్తి పరేషు వా |
క్రియమాణం కృతం వా అపి చారేణ అపి చికీర్షితం |1-7-9|
కుశలా వ్య్వహారేషు సౌహృదేషు పరీక్షితాః |
ప్రాప్త కాలం యథా దణ్డం ధారయేయుః సుతేషు అపి |1-7-10|
కోశ సంగ్రహణే యుక్తా బలస్య చ పరిగ్రహే |
అహితం చ అపి పురుషం న హింస్యుర్ అవిదూషకం |1-7-11|
ఆ మంత్రులు, సమస్త వ్యవహారములయందును సమర్థులు. మిత్రులయెడ తమప్రవర్తనకు సంబంధించి రాజపరీక్షలలో నెగ్గినవారు. అపరాధము చేసినవారు తమసుతులైనప్పటికిని నిష్పక్షపాతముగా దండించెడివారు. వారు కోశాగారమును నింపుటకై ధనమును సమకూర్చుటయందును, యోగ్యతలను బట్టి వేతనములను ఒసంగుచు చతురంగబలములను సంరక్షించుటయందును జాగరూకులై యుందురు. ఇంకను, వారు శత్రువులను ఎదుర్కొనగల వీరులు, సర్వదా శత్రువులను జయించుటకు ఉత్సాహపడుచుండువారు. ఐనను శత్రువు నిరపరాధియైనచొ అతనిని దండించెడివారు కారు. రాజనీతిని అనుసరించి శాసనములను ఆచరణలోనుంచెడివారు. అందువలన స్వదేశవాసులైన సాధువులను రక్షించువారు, అసాధువులను శిక్షించువారు. మఱియు వారు బ్రాహ్మణులకును, క్షత్రియులకును బాధ కలుగకుండ ధనాగారమును నింపెడివారు. అపరాథుల యొక్క దోషముల తారతమ్యములను బట్టియు, (అపరాధ రుసుము చెల్లించు విషయమున) వారి శక్తిసామర్థ్యములను బట్టియు దండనలను విధించెడివారు. [8 - 11]
వీరాః చ నియతోత్సాహా రాజ శాస్త్రం అనుష్ఠితాః |
శుచీనాం రక్షితారః చ నిత్యం విషయ వాసినాం |1-7-12|
బ్రహ్మ క్షత్రం అహింసంతః తే కోశం సమపూరయన్ |
సుతీక్ష్ణ దణ్డాః సంప్రేక్ష్య పురుషస్య బలాబలం |1-7-13|
శుచీనాం ఏక బుద్ధీనాం సర్వేషాం సంప్రజానతాం |
న ఆసీత్ పురే వా రాష్ట్రే వా మృషా వాదీ నరః క్వచిత్ |1-7-14|
కశ్చిన్ న దుష్టః తత్ర ఆసీత్ పర దార రతిర్ నరః |
ప్రశాంతం సర్వం ఏవ అసీత్ రాష్ట్రం పురవరం చ తత్ |1-7-15|
మంత్రులందఱును త్రికరణశుద్ధితో ఏకగ్రీవముగా రాజ్యవ్యవహారములను నడుపుచుండువారు. ఆ పురమునందుగాని, రాజ్యమునందుగాని అబద్ధమాడువాడు ఎవ్వడును లేడు. అయొధ్యానగరమునందును, కోసలదేశమునందును ఏ ఒక్కడును వంచకుడు గాని, పరస్త్రీరతుడు గాని లేకుండెను. కనుక అంతటను ప్రశాంతి నెలకొనియుండెను. ఆ మంత్రులందఱును శుభవస్త్రములను, సమిచితములైన వేషభూషణములను ధరించుచుండెడివారు. వారు సచ్ఛీలురు, రాజహితమునందే దృష్టిని నిలిపి, జాగరూకులై రాజ్యతంత్రమును నడిపెడివారు. వారు తల్లితండ్రులు, గురువులు మొదలగు పెద్దలలోగల మంచిగుణములనే గ్రహింతురు. తమ సద్గుణముల కారణముగా పెద్దల ఆదరాభిమానములకు పాత్రులైనవారు. వారు పరాక్రమమునందు ప్రసిద్ధులు. [12 - 15]

సు వాసస సు వేషాః చ తే చ సర్వే శుచివ్రతాః |
హితార్థః చ నరేంద్రస్య జాగ్రతో నయ చక్షుషా |1-7-16|
గురోర్ గుణ గృహీతాః చ ప్రఖ్యాతాః చ పరాక్రమే |
విదేశేషు అపి విజ్ఞాతా సర్వతో బుద్ధి నిశ్చయాః |1-7-17|
అభితో గుణవంతః చ న చ ఆసన్ గుణ వర్జితాః |
సంధి విగ్రహ తత్వజ్ఞాః ప్రకృత్యా సంపదాన్వితాః |1-7-18|
వారు తమబుద్ధిబలముచే భూత భవిష్యద్వర్తమాన విషయ పరిజ్ఞానము గలవారుగా విదేశములయందును ఖ్యాతివహించినవారు. ఆ అమాత్యులందఱును ఇతరరాజులతో దేశకాల పరిస్థితులకు అనుగుణముగా సంధిచేసికొనుటను, యుద్ధమును నడిపించుటను ఎఱిగినవారు. కలిగిన సంపదతోడనే తృప్తిపడువారు, మంత్రాలోచనలను రహస్యముగానుంచుటలో సమర్థులు, సున్నితమైన విషయములను సూక్ష్మబుద్ధితో ఆలోచనచేయుటలో ప్రతిభగలవారు. రాజనీతిశాస్త్రపులోతులను బాగుగా ఎఱిగినవారు. రాజునకు హితము కలుగునట్లు ప్రియముగా మాటాడువారు. ఇట్టి సద్గుణసంపన్నులైన అమాత్యులతో గూడి ఎట్టి వ్యసనములు లేని దశరథ మహారాజు కోసలరాజ్యమును పరిపాలించెను. [16 - 18]

మంత్ర సంవరణే శక్తాః శక్తాః సూక్ష్మాసు బుద్ధిషు |
నీతి శాస్త్ర విశేషజ్ఞాః సతతం ప్రియ వాదినః |1-7-19|
ఈదృశైః తైః అమాత్యైః చ రాజా దశరథోఽనఘః |
ఉపపన్నో గుణోపేతైః అన్వశాసద్ వసుంధరాం |1-7-20|
దశరథ మహారాజు గూఢచారుల ద్వారా స్వదేశ పరదేశ పరిస్థితులను గమనించుచు అధర్మమునకు తావు లేకుండ ధర్మయుక్తముగా ప్రజలను రంజింపజేయుచు దేశమును పాలించుచుండెను. మహాదాతగా, సత్యసంధుడుగా ముల్లోకములయందును ఖ్యాతికెక్కినవాడై ఆ నరేంద్రుడు ఈ పృథివిని పరిపాలించుచుండెను. [19 - 20]

అవేక్షమాణః చారేణ ప్రజా ధర్మేణ రక్షయన్ |
ప్రజానాం పాలనం కుర్వన్ అధర్మం పరివర్జయన్ |1-7-21|
దశరథునకు పెక్కుమంది రాజులు మిత్రులుగా ఉండిరి. సామంతరాజులందఱును ఆయనకు పాదాక్రాంతులైయుండిరి. అతడు తనప్రతాపముచే క్షుద్రులైన శత్రువులనందఱిని రూపుమాపెను. శత్రువులలొ ఆయనకంటె అధికుడుగాని ఆయనతో సమానుడుగాని ఎవ్వడునులేడు. ఇంద్రుడు దేవలోకమునువలె ఆ దశరథుడు ఈ భూలోకమును పరిపాలించుచుండెను. [21]

విశ్రుతః త్రిషు లోకేషు వదాన్యః సత్య సంగరః |
స తత్ర పురుషవ్యాఘ్రః శశాస పృథ్వీం ఇమాం |1-7-22|

న అధ్యగచ్ఛత్ విశిష్టం వా తుల్యం వా శత్రుం ఆత్మనః |
మిత్రవాన్ నత సామంతః ప్రతాప హత కణ్టకః |
స శశాస జగత్ రాజా దివి దేవ పతిర్ యథా |1-7-23|

తైః మంత్రిభిః మంత్ర హితేః నివిష్టైః
వృతోఽనురక్తైః కుశలైః సమర్థైః |
స పార్థివో దీప్తిం అవాప యుక్తః
తేజోమయైః గోభిః ఇవ ఉదితః అర్కః |1-7-24|

రాజునకు హితమును గూర్చుటకై, తగినవిధముగా మంత్రాలోచనలు చేయుటకు నియమింపబడినవారును, ప్రభుభక్తిపరాయణులును, బుద్ధికుశలురును, కార్యదక్షులును ఐనట్టి మంత్రులతోగూడిన దశరథ మహారాజు తేజోమయములైన కిరణములతొ ఒప్పుచున్న ఉదయభానునివలె ప్రకాశించుచుండెను. [----]

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే బాలకాండే సప్తమః సర్గః |౧-౭|
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే బాలకాండే అష్టమః సర్గః |౧-౮|
తస్య చ ఏవం ప్రభావస్య ధర్మజ్ఞస్య మహాత్మనః |
సుతార్థం తప్య మానస్య న అసీత్ వంశకరః సుతః |౧-౮-౧|
ధర్మవిదుడు, మహాత్ముడు మరియు ప్రభావశాలియు అయిన ఆ దశరథ మహారాజుకు , పుత్రునికొరకై తపించు చున్నప్పటికీ, వంశోద్దారకుడైన పుత్రుడు లేకుండెను.
చిన్త్యమానస్య తస్య ఏవం బుద్ధిః ఆసీన్ మహాత్మనః |
సుతార్థం వాజిమేధేన కిం అర్థం న యజామి అహం |౧-౮-౨|
అంతట ఆ మహాత్మునకు సంతానమునకై అశ్వమేథ యాగము చేయవచ్చును కదా అను ఆలోచన వచ్చెను.

స నిశ్చితాం మతిం కృత్వా యష్టవ్యం ఇతి బుద్ధిమాన్ |
మంత్రిభిః సహ ధర్మాత్మా సర్వైః అపి కృత ఆత్మభిః |౧-౮-౩|
తతోఽబ్రవీత్ మహాతేజాః సుమంత్రం మంత్రి సత్తమం |
శీఘ్రం ఆనయ మే సర్వాన్ గురూన్ తాన్ స పురోహితాన్ |౧-౮-౪|
అంతట తన మంత్రులందరితో కలసి చర్చించి అట్టి యాగము చేయ తగునని నిశ్చయించి, మంత్రి యైన సుమంత్రునితో "మా కులగురువులను, పురోహితులను శీఘ్రముగా తోడ్కొని రావలసినది" అని ఆజ్ఞాపించెను.
తతః సుమంత్రః త్వరితం గత్వా త్వరిత విక్రమః |
సమానయత్ స తాన్ సర్వాన్ సమస్తాన్ వేద పారగాన్ |౧-౮-౫|
సుయజ్ఞం వామదేవం చ జాబాలిం అథ కాశ్యపం |
పురోహితం వశిష్ఠం చ యే చ అపి అన్యే ద్విజోత్తమాః |౧-౮-౬|
తాన్ పూజయిత్వా ధర్మాత్మా రాజా దశరథః తదా |
ఇదం ధర్మ అర్థ సహితం శ్లక్ష్ణం వచనం అబ్రవీత్ |౧-౮-౭|
మమ లాలస్య మానస్య సుతార్థం నాస్తి వై సుఖం |
తదర్థం హయమేధేన యక్ష్హ్యామి ఇతి మతిర్ మమ |౧-౮-౮|
తత్ అహం యష్టుం ఇచ్ఛమి శాస్త్ర దృష్టేన కర్మణా |
కథం ప్రాప్స్యామి అహం కామం బుద్ధిః అత్ర విచింత్యతాం |౧-౮-౯|
తతః సాధు ఇతి తద్వాక్యం బ్రాహ్మణాః ప్రత్యపూజయన్ |
వశిష్ఠ ప్రముఖాః సర్వే పార్థివస్య ముఖేరితం |౧-౮-౧౦|
ఊచుః చ పరమ ప్రీతాః సర్వే దశరథం వచః |
సంభారాః సంభ్రియంతాం తే తురగః చ విముచ్యతాం |౧-౮-౧౧|
సరయ్వాః చ ఉత్తరే తీరే యజ్ఞ భూమిర్ విధీయతాం |
సర్వథా ప్రాప్స్యసే పుత్రాన్ అభిప్రేతాన్ చ పార్థివ |౧-౮-౧౨|
యస్య తే ధర్మికీ బుద్ధిః ఇయం పుత్రార్థం ఆగతా |
తతః తుష్టోఽభవత్ రాజా శ్రుత్వా తద్ ద్విజ భాషితం |౧-౮-౧౩|
అమాత్యాన్ అబ్రవీత్ రాజా హర్ష పర్యాకుల లోచన |
సంభారాః సంభ్రియంతాం మే గురూణాం వచనాత్ ఇహ |౧-౮-౧౪|
సమర్థ అధిష్ఠితః చ అశ్వః సః ఉపాధ్యాయో విముచ్యతాం |
సరయ్వాః చ ఉత్తరే తీరే యజ్ఞ భూమిర్ విధీయతాం |౧-౮-౧౫|
శాంతయః చ అపి వర్ధంతాం యథా కల్పం యథా విధి |
శక్యః ప్రాప్తుం అయం యజ్ఞః సర్వేణ అపి మహీక్షితా |౧-౮-౧౬|
న అపరాథో భవేత్ కష్టో యది అస్మిన్ క్రతు సత్తమే |
చ్ఛిద్రం హి మృగయంతే స్మ విద్వాంసో బ్రహ్మ రాక్షసాః |౧-౮-౧౭|
విధి హీనస్య యజ్ఞస్య సద్యః కర్తా వినశ్యతి |
తద్యథా విధి పూర్వం మే క్రతురేష సమాప్యతే |౧-౮-౧౮|
తథా విధానం క్రియతాం సమర్థాః సాధనేషు ఇతి |
తథా ఇతి చ అబ్రువన్ సర్వే మంత్రిణః ప్రతిపూజితా |౧-౮-౧౯|
పార్థివేంద్రస్య తద్ వాక్యం యథా పూర్వం నిశమ్య తే |
తథా ద్విజాః తే ధర్మజ్ఞా వర్థయతో నృపోత్తమం |౧-౮-౨౦|
అనుజ్ఞాతాః తతః సర్వే పునర్ జగ్ముర్ యథా ఆగతం |
విసర్జయిత్వా తాన్ విప్రాన్ సచివాన్ ఇదం అబ్రవీత్ |౧-౮-౨౧|
ఋత్విగ్భిః ఉపసందిష్టో యథావత్ క్రతుర్ ఆప్యతాం |
ఇతి ఉక్త్వా నృప శార్దూలః సచివాన్ సముపస్థితాన్ |౧-౮-౨౨|
విసర్జయిత్వా స్వం వేశ్మ ప్రవివేశ మహామతిః |
తతః స గత్వా తాః పత్నీర్ నరేంద్రో హృదయంగమాః |౧-౮-౨౩|
ఉవాచ దీక్షాం విశత యక్షేఽహం సుత కారణాత్ |
తాసాం తేన అతి కాంతేన వచనేన సువర్చసాం |
ముఖ పద్మాన్ అశోభంత పద్మానీవ హిమాత్యయే |౧-౮-౨౪|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే బాలకాండే అష్టమః సర్గః |౧-౮|
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే బాలకాండే నవమః సర్గః |౧-౯|
ఏతత్ శ్రుత్వా రహః సూతో రాజానం ఇదం అబ్రవీత్ |
శ్రూయతాం తత్ పురా వృత్తం పురాణే చ మయా శ్రుతం |౧-౯-౧|
ఋత్విగ్భిః ఉపదిష్టోఽయం పురా వృత్తో మయా శ్రుతః |
సనత్కుమారో భగవాన్ పూర్వం కథితవాన్ కథాం |౧-౯-౨|
ఋషీణాం సన్నిధౌ రాజన్ తవ పుత్రాగమం ప్రతి |
కాశ్యపస్య చ పుత్రోఽస్తి విభాణ్డక ఇతి శ్రుతః |౧-౯-౩|
ఋష్యశృఙ్గ ఇతి ఖ్యాతః తస్య పుత్రో భవిష్యతి |
స వనే నిత్య సంవృద్ధో మునిర్ వనచరః సదా |౧-౯-౪|
న అన్యం జానాతి విప్రేంద్రో నిత్యం పిత్ర అనువర్తనాత్ |
ద్వైవిధ్యం బ్రహ్మచర్యస్య భవిష్యతి మహాత్మనః |౧-౯-౫|
లోకేషు ప్రథితం రాజన్ విప్రైః చ కథితం సదా |
తస్య ఏవం వర్తమానస్య కాలః సమభివర్తత |౧-౯-౬|
అగ్నిం శుశ్రూషమాణస్య పితరం చ యశస్వినం |
ఏతస్మిన్ ఏవ కాలే తు రోమపాదః ప్రతాపవాన్ |౧-౯-౭|
ఆఙ్గేషు ప్రథితో రాజా భవిష్యతి మహాబలః |
తస్య వ్యతిక్రమాత్ రాజ్ఞో భవిష్యతి సుదారుణా |౧-౯-౮|
అనావృష్టిః సుఘోరా వై సర్వలోక భయావహా |
అనావృష్ట్యాం తు వృత్తాయాం రాజా దుఃఖ సమన్వితః |౧-౯-౯|
బ్రాహ్మణాన్ శ్రుత సంవృద్ధాన్ చ సమానీయ ప్రవక్ష్యతి |
భవంతః శ్రుత కర్మాణో లోక చారిత్ర వేదినః |౧-౯-౧౦|
సమాదిశంతు నియమం ప్రాయశ్చిత్తం యథా భవేత్ |
ఇతి ఉక్తాః తే తతో రాజ్ఞా సర్వే బ్రాహ్మణ సత్తమాః |౧-౯-౧౧|
వక్ష్యంతి తే మహీపాలం బ్రాహ్మణా వేద పారగాః |
విభాణ్డక సుతం రాజన్ సర్వ ఉపాయైః ఇహ ఆనయ |౧-౯-౧౨|
ఆనాయ్య తు మహీపాల ఋశ్యశృఙ్గం సుసత్కృతం |
విభాణ్డక సుతం రాజన్ బ్రాహ్మణం వేద పారగం |
ప్రయచ్ఛ కన్యాం శాంతాం వై విధినా సుసమాహితః|౧-౯-౧౩|
తేషాం తు వచనం శ్రుత్వా రాజా చింతాం ప్రపత్స్యతే |
కేన ఉపాయేన వై శక్యం ఇహ ఆనేతుం స వీర్యవాన్ |౧-౯-౧౪|
తతో రాజా వినిశ్చిత్య సహ మంత్రిభిః ఆత్మవాన్ |
పురోహితం అమాత్యాం చ ప్రేషయిష్యతి సత్కృతాన్ |౧-౯-౧౫|
తే తు రాజ్ఞో వచః శ్రుత్వా వ్యథితా వినత ఆననాః |
న గచ్ఛేమ ఋషేః భీతా అనునేష్యంతి తం నృపం |౧-౯-౧౬|
వక్ష్ష్యంతి చింతయిత్వా తే తస్య ఉపాయాం చ తాన్ క్షమాన్ |
ఆనేష్యామో వయం విప్రం న చ దోషో భవిష్యతి |౧-౯-౧౭|
ఏవం అఙ్గాధిపేన ఏవ గణికాభిః ఋషేః సుతః |
ఆనీతోఽవర్షయత్ దేవ శాంతా చ అస్మై ప్రదీయతే |౧-౯-౧౮|
ఋష్యశృఙ్గః తు జామాతా పుత్రాన్ తవ విధాస్యతి |
సనత్కుమార కథితం ఏతావత్ వ్యాహృతం మయా |౧-౯-౧౯|
అథ హృష్టో దశరథః సుమంత్రం ప్రత్యభాషత |
యథా ఋష్యశృఙ్గః తు ఆనీతో యేన ఉపాయేన స ఉచ్యతాం |౧-౯-౨౦|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే బాలకాండే నవమః సర్గః |౧-౯|

Om Tat Sat

(Continued ....)

(My humble salutations to the lotus feet of  Swamy jis, Philosophic Scholars and greatful to Wikisource  for the collection)