|
|
|
|
నిషాద రాజో దృష్ట్వా ఏవ జ్ఞాతీన్ సంత్వరితః అబ్రవీత్ |౨-౮౪-౧|
మహతీ ఇయం అతః సేనా సాగర ఆభా ప్రదృశ్యతే |
న అస్య అంతం అవగచ్చామి మనసా అపి విచింతయన్ |౨-౮౪-౨|
యథా తు ఖలు దుర్భద్ధిర్భరతః స్వయమాగతః |
స ఏష హి మహా కాయః కోవిదార ధ్వజో రథే |౨-౮౪-౩|
బంధయిష్యతి వా దాశాన్ అథ వా అస్మాన్ వధిష్యతి |
అథ దాశరథిం రామం పిత్రా రాజ్యాత్ వివాసితం |౨-౮౪-౪|
సంపన్నాం శ్రియమన్విచ్చంస్తస్య రాజ్ఞః సుదుర్లభాం |
భరతః కైకేయీ పుత్రః హంతుం సమధిగచ్చతి |౨-౮౪-౫|
భర్తా చైవ సఖా చైవ రామః దాశరథిర్ మమ |
తస్య అర్థ కామాః సమ్నద్ధా గంగా అనూపే అత్ర తిష్ఠత |౨-౮౪-౬|
తిష్ఠంతు సర్వ దాశాః చ గంగాం అన్వాశ్రితా నదీం |
బల యుక్తా నదీ రక్షా మాంస మూల ఫల అశనాః |౨-౮౪-౭|
నావాం శతానాం పంచానాం కైవర్తానాం శతం శతం |
సమ్నద్ధానాం తథా యూనాం తిష్ఠంతు అత్యభ్యచోదయత్ |౨-౮౪-౮|
యదా తుష్టః తు భరతః రామస్య ఇహ భవిష్యతి |
సా ఇయం స్వస్తిమయీ సేనా గంగాం అద్య తరిష్యతి |౨-౮౪-౯|
ఇతి ఉక్త్వా ఉపాయనం గృహ్య మత్స్య మాంస మధూని చ |
అభిచక్రామ భరతం నిషాద అధిపతిర్ గుహః |౨-౮౪-౧౦|
తం ఆయాంతం తు సంప్రేక్ష్య సూత పుత్రః ప్రతాపవాన్ |
భరతాయ ఆచచక్షే అథ వినయజ్ఞో వినీతవత్ |౨-౮౪-౧౧|
ఏష జ్ఞాతి సహస్రేణ స్థపతిః పరివారితః |
కుశలో దణ్డక అరణ్యే వృద్ధో భ్రాతుః చ తే సఖా |౨-౮౪-౧౨|
తస్మాత్ పశ్యతు కాకుత్స్థ త్వాం నిషాద అధిపో గుహః |
అసంశయం విజానీతే యత్ర తౌ రామ లక్ష్మణౌ |౨-౮౪-౧౩|
ఏతత్ తు వచనం శ్రుత్వా సుమంత్రాత్ భరతః శుభం |
ఉవాచ వచనం శీఘ్రం గుహః పశ్యతు మాం ఇతి |౨-౮౪-౧౪|
లబ్ధ్వా అభ్యనుజ్ఞాం సమ్హృష్టః జ్ఞాతిభిః పరివారితః |
ఆగమ్య భరతం ప్రహ్వో గుహో వచనం అబ్రవీఇత్ |౨-౮౪-౧౫|
నిష్కుటః చైవ దేశో అయం వంచితాః చ అపి తే వయం |
నివేదయామః తే సర్వే స్వకే దాశ కులే వస |౨-౮౪-౧౬|
అస్తి మూలం ఫలం చైవ నిషాదైః సముపాహృతం |
ఆర్ద్రం చ మాంసం శుష్కం చ వన్యం చ ఉచ్చ అవచం మహత్ |౨-౮౪-౧౭|
ఆశంసే స్వాశితా సేనా వత్స్యతి ఇమాం విభావరీం |
అర్చితః వివిధైః కామైః శ్వః ససైన్యో గమిష్యసి |౨-౮౪-౧౮|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే చతురశీతితమః సర్గః |౨-౮౪|
|
|
|
|
ప్రత్యువాచ మహా ప్రాజ్ఞో వాక్యం హేతు అర్థ సమ్హితం |౨-౮౫-౧|
ఊర్జితః ఖలు తే కామః కృతః మమ గురోహ్ సఖే |
యో మే త్వం ఈదృశీం సేనాం ఏకో అభ్యర్చితుం ఇచ్చసి |౨-౮౫-౨|
ఇతి ఉక్త్వా తు మహా తేజా గుహం వచనం ఉత్తమం |
అబ్రవీద్ భరతః శ్రీమాన్ నిషాద అధిపతిం పునః |౨-౮౫-౩|
కతరేణ గమిష్యామి భరద్వాజ ఆశ్రమం గుహ |
గహనో అయం భృశం దేశో గంగా అనూపో దురత్యయః |౨-౮౫-౪|
తస్య తత్ వచనం శ్రుత్వా రాజ పుత్రస్య ధీమతః |
అబ్రవీత్ ప్రాంజలిర్ వాక్యం గుహో గహన గోచరః |౨-౮౫-౫|
దాశాః తు అనుగమిష్యంతి ధన్వినః సుసమాహితాః |
అహం చ అనుగమిష్యామి రాజ పుత్ర మహా యశః |౨-౮౫-౬|
కచ్చిన్ న దుష్టః వ్రజసి రామస్య అక్లిష్ట కర్మణః |
ఇయం తే మహతీ సేనా శంకాం జనయతి ఇవ మే |౨-౮౫-౭|
తం ఏవం అభిభాషంతం ఆకాశైవ నిర్మలః |
భరతః శ్లక్ష్ణయా వాచా గుహం వచనం అబ్రవీత్ |౨-౮౫-౮|
మా భూత్ స కాలో యత్ కష్టం న మాం శంకితుం అర్హసి |
రాఘవః స హి మే భ్రాతా జ్యేష్ఠః పితృ సమః మమ |౨-౮౫-౯|
తం నివర్తయితుం యామి కాకుత్స్థం వన వాసినం |
బుద్ధిర్ అన్యా న తే కార్యా గుహ సత్యం బ్రవీమి తే |౨-౮౫-౧౦|
స తు సమ్హృష్ట వదనః శ్రుత్వా భరత భాషితం |
పునర్ ఏవ అబ్రవీద్ వాక్యం భరతం ప్రతి హర్షితః |౨-౮౫-౧౧|
ధన్యః త్వం న త్వయా తుల్యం పశ్యామి జగతీ తలే |
అయత్నాత్ ఆగతం రాజ్యం యః త్వం త్యక్తుం ఇహ ఇచ్చసి |౨-౮౫-౧౨|
శాశ్వతీ ఖలు తే కీర్తిర్ లోకాన్ అనుచరిష్యతి |
యః త్వం కృచ్చ్ర గతం రామం ప్రత్యానయితుం ఇచ్చసి |౨-౮౫-౧౩|
ఏవం సంభాషమాణస్య గుహస్య భరతం తదా |
బభౌ నష్ట ప్రభః సూర్యో రజనీ చ అభ్యవర్తత |౨-౮౫-౧౪|
సమ్నివేశ్య స తాం సేనాం గుహేన పరితోషితః |
శత్రుఘ్నేన సహ శ్రీమాన్ శయనం పునర్ ఆగమత్ |౨-౮౫-౧౫|
రామ చింతామయః శోకో భరతస్య మహాత్మనః |
ఉపస్థితః హి అనర్హస్య ధర్మ ప్రేక్షస్య తాదృశః |౨-౮౫-౧౬|
అంతర్ దాహేన దహనః సంతాపయతి రాఘవం |
వన దాహ అభిసంతప్తం గూఢో అగ్నిర్ ఇవ పాదపం |౨-౮౫-౧౭|
ప్రస్రుతః సర్వ గాత్రేభ్యః స్వేదః శోక అగ్ని సంభవః |
యథా సూర్య అంశు సంతప్తః హిమవాన్ ప్రస్రుతః హిమం |౨-౮౫-౧౮|
ధ్యాన నిర్దర శైలేన వినిహ్శ్వసిత ధాతునా |
దైన్య పాదప సంఘేన శోక ఆయాస అధిశృంగిణా |౨-౮౫-౧౯|
ప్రమోహ అనంత సత్త్వేన సంతాప ఓషధి వేణునా |
ఆక్రాంతః దుహ్ఖ శైలేన మహతా కైకయీ సుతః |౨-౮౫-౨౦|
వినిశ్శ్వసన్వై భృశదుర్మనాస్తతః |
ప్రమూఢసంజ్ఞః పరమాపదం గతః |
శమం న లేభే హృదయజ్వరార్దితో |
నరర్షభో యూథహతో యథర్షభః |౨-౮౫-౨౧|
గుహేన సార్ధం భరతః సమాగతః |
మహా అనుభావః సజనః సమాహితః |
సుదుర్మనాః తం భరతం తదా పునర్ |
గుహః సమాశ్వాసయద్ అగ్రజం ప్రతి |౨-౮౫-౨౨|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే పఞ్చాశీతితమః సర్గః |౨-౮౫|
|
|
|
|
భరతాయ అప్రమేయాయ గుహో గహన గోచరః |౨-౮౬-౧|
తం జాగ్రతం గుణైర్ యుక్తం వర చాప ఇషు ధారిణం |
భ్రాతృ గుప్త్య్ అర్థం అత్యంతం అహం లక్ష్మణం అబ్రవం |౨-౮౬-౨|
ఇయం తాత సుఖా శయ్యా త్వద్ అర్థం ఉపకల్పితా |
ప్రత్యాశ్వసిహి శేష్వ అస్యాం సుఖం రాఘవ నందన |౨-౮౬-౩|
ఉచితో అయం జనః సర్వే దుహ్ఖానాం త్వం సుఖ ఉచితః |
ధర్మ ఆత్మమః తస్య గుప్త్య్ అర్థం జాగరిష్యామహే వయం |౨-౮౬-౪|
న హి రామాత్ ప్రియతరో మమ అస్తి భువి కశ్చన |
మా ఉత్సుకో భూర్ బ్రవీమ్య్ ఏతద్ అప్య్ అసత్యం తవ అగ్రతః |౨-౮౬-౫|
అస్య ప్రసాదాద్ ఆశంసే లోకే అస్మిన్ సుమహద్ యశః |
ధర్మ అవాప్తిం చ విపులాం అర్థ అవాప్తిం చ కేవలాం |౨-౮౬-౬|
సో అహం ప్రియ సఖం రామం శయానం సహ సీతయా |
రక్షిష్యామి ధనుష్ పాణిః సర్వైః స్వైర్ జ్ఞాతిభిః సహ |౨-౮౬-౭|
న హి మే అవిదితం కించిద్ వనే అస్మిమః చరతః సదా |
చతుర్ అంగం హ్య్ అపి బలం ప్రసహేమ వయం యుధి |౨-౮౬-౮|
ఏవం అస్మాభిర్ ఉక్తేన లక్ష్మణేన మహాత్మనా |
అనునీతా వయం సర్వే ధర్మం ఏవ అనుపశ్యతా |౨-౮౬-౯|
కథం దాశరథౌ భూమౌ శయానే సహ సీతయా |
శక్యా నిద్రా మయా లబ్ధుం జీవితం వా సుఖాని వా |౨-౮౬-౧౦|
యో న దేవ అసురైః సర్వైః శక్యః ప్రసహితుం యుధి |
తం పశ్య గుహ సంవిష్టం తృణేషు సహ సీతయా |౨-౮౬-౧౧|
మహతా తపసా లబ్ధో వివిధైః చ పరిశ్రమైః |
ఏకో దశరథస్య ఏష పుత్రః సదృశ లక్షణః |౨-౮౬-౧౨|
అస్మిన్ ప్రవ్రాజితే రాజా న చిరం వర్తయిష్యతి |
విధవా మేదినీ నూనం క్షిప్రం ఏవ భవిష్యతి |౨-౮౬-౧౩|
వినద్య సుమహా నాదం శ్రమేణ ఉపరతాః స్త్రియః |
నిర్ఘోష ఉపరతం నూనం అద్య రాజ నివేశనం |౨-౮౬-౧౪|
కౌసల్యా చైవ రాజా చ తథా ఏవ జననీ మమ |
న ఆశంసే యది తే సర్వే జీవేయుః శర్వరీం ఇమాం |౨-౮౬-౧౫|
జీవేద్ అపి హి మే మాతా శత్రుఘ్నస్య అన్వవేక్షయా |
దుహ్ఖితా యా తు కౌసల్యా వీరసూర్ వినశిష్యతి |౨-౮౬-౧౬|
అతిక్రాంతం అతిక్రాంతం అనవాప్య మనో రథం |
రాజ్యే రామం అనిక్షిప్య పితా మే వినశిష్యతి |౨-౮౬-౧౭|
సిద్ధ అర్థాః పితరం వృత్తం తస్మిన్ కాలే హ్య్ ఉపస్థితే |
ప్రేత కార్యేషు సర్వేషు సంస్కరిష్యంతి భూమిపం |౨-౮౬-౧౮|
రమ్య చత్వర సంస్థానాం సువిభక్త మహా పథాం |
హర్మ్య ప్రాసాద సంపన్నాం సర్వ రత్న విభూషితాం |౨-౮౬-౧౯|
గజ అశ్వ రథ సంబాధాం తూర్య నాద వినాదితాం |
సర్వ కల్యాణ సంపూర్ణాం హృష్ట పుష్ట జన ఆకులాం |౨-౮౬-౨౦|
ఆరామ ఉద్యాన సంపూర్ణాం సమాజ ఉత్సవ శాలినీం |
సుఖితా విచరిష్యంతి రాజ ధానీం పితుర్ మమ |౨-౮౬-౨౧|
అపి సత్య ప్రతిజ్ఞేన సార్ధం కుశలినా వయం |
నివృత్తే సమయే హ్య్ అస్మిన్ సుఖితాః ప్రవిశేమహి |౨-౮౬-౨౨|
పరిదేవయమానస్య తస్య ఏవం సుమహాత్మనః |
తిష్ఠతో రాజ పుత్రస్య శర్వరీ సా అత్యవర్తత |౨-౮౬-౨౩|
ప్రభాతే విమలే సూర్యే కారయిత్వా జటా ఉభౌ |
అస్మిన్ భాగీరథీ తీరే సుఖం సంతారితౌ మయా |౨-౮౬-౨౪|
జటా ధరౌ తౌ ద్రుమ చీర వాససౌ |
మహా బలౌ కుంజర యూథప ఉపమౌ |
వర ఇషు చాప అసి ధరౌ పరం తపౌ |
వ్యవేక్షమాణౌ సహ సీతయా గతౌ |౨-౮౬-౨౫|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే షడశీతితమః సర్గః |౨-౮౬|
Om Tat Sat
(Continued
....)
(My humble salutations to the
lotus feet of Swamy jis, Philosophic
Scholars and greatful to Wikisource for
the collection)
0 comments:
Post a Comment