|
|
|
|
ఉవాచ వదతాం శ్రేష్ఠో వసిష్ఠః శ్రేష్ఠ వాగ్ ఋషిః |౨-౭౬-౧|
అలం శోకేన భద్రం తే రాజ పుత్ర మహా యశః |
ప్రాప్త కాలం నర పతేః కురు సమ్యానం ఉత్తరం |౨-౭౬-౨|
వసిష్ఠస్య వచః శ్రుత్వా భరతః ధారణాం గతః |
ప్రేత కార్యాణి సర్వాణి కారయాం ఆస ధర్మవిత్ |౨-౭౬-౩|
ఉద్ధృతం తైల సంక్లేదాత్ స తు భూమౌ నివేశితం |
ఆపీత వర్ణ వదనం ప్రసుప్తం ఇవ భూమిపం |౨-౭౬-౪|
సంవేశ్య శయనే చ అగ్ర్యే నానా రత్న పరిష్కృతే |
తతః దశరథం పుత్రః విలలాప సుదుహ్ఖితః |౨-౭౬-౫|
కిం తే వ్యవసితం రాజన్ ప్రోషితే మయ్య్ అనాగతే |
వివాస్య రామం ధర్మజ్ఞం లక్ష్మణం చ మహా బలం |౨-౭౬-౬|
క్వ యాస్యసి మహా రాజ హిత్వా ఇమం దుహ్ఖితం జనం |
హీనం పురుష సిమ్హేన రామేణ అక్లిష్ట కర్మణా |౨-౭౬-౭|
యోగ క్షేమం తు తే రాజన్ కో అస్మిన్ కల్పయితా పురే |
త్వయి ప్రయాతే స్వః తాత రామే చ వనం ఆశ్రితే |౨-౭౬-౮|
విధవా పృథివీ రాజంస్ త్వయా హీనా న రాజతే |
హీన చంద్రా ఇవ రజనీ నగరీ ప్రతిభాతి మాం |౨-౭౬-౯|
ఏవం విలపమానం తం భరతం దీన మానసం |
అబ్రవీద్ వచనం భూయో వసిష్ఠః తు మహాన్ ఋషిః |౨-౭౬-౧౦|
ప్రేత కార్యాణి యాని అస్య కర్తవ్యాని విశాంపతేః |
తాని అవ్యగ్రం మహా బాహో క్రియతాం అవిచారితం |౨-౭౬-౧౧|
తథా ఇతి భరతః వాక్యం వసిష్ఠస్య అభిపూజ్య తత్ |
ఋత్విక్ పురోహిత ఆచార్యాంస్ త్వరయాం ఆస సర్వశః |౨-౭౬-౧౨|
యే తు అగ్రతః నర ఇంద్రస్యాగ్ని అగారాత్ బహిష్ కృతాః |
ఋత్విగ్భిర్ యాజకైః చైవ తే హ్రియంతే యథా విధి |౨-౭౬-౧౩|
శిబిలాయాం అథ ఆరోప్య రాజానం గత చేతనం |
బాష్ప కణ్ఠా విమనసః తం ఊహుః పరిచారకాః |౨-౭౬-౧౪|
హిరణ్యం చ సువర్ణం చ వాసాంసి వివిధాని చ |
ప్రకిరంతః జనా మార్గం నృపతేర్ అగ్రతః యయుః |౨-౭౬-౧౫|
చందన అగురు నిర్యాసాన్ సరలం పద్మకం తథా |
దేవ దారూణి చ ఆహృత్య చితాం చక్రుస్ తథా అపరే |౨-౭౬-౧౬|
గంధాన్ ఉచ్చ అవచామః చ అన్యాంస్ తత్ర దత్త్వా అథ భూమిపం |
తతః సంవేశయాం ఆసుః చితా మధ్యే తం ఋత్విజః |౨-౭౬-౧౭|
తథా హుత అశనం హుత్వా జేపుస్ తస్య తదా ఋత్విజః |
జగుః చ తే యథా శాస్త్రం తత్ర సామాని సామగాః |౨-౭౬-౧౮|
శిబికాభిః చ యానైః చ యథా అర్హం తస్య యోషితః |
నగరాన్ నిర్యయుస్ తత్ర వృద్ధైః పరివృతాః తదా |౨-౭౬-౧౯|
ప్రసవ్యం చ అపి తం చక్రుర్ ఋత్విజో అగ్ని చితం నృపం |
స్త్రియః చ శోక సంతప్తాః కౌసల్యా ప్రముఖాః తదా |౨-౭౬-౨౦|
క్రౌంచీనాం ఇవ నారీణాం నినాదః తత్ర శుశ్రువే |
ఆర్తానాం కరుణం కాలే క్రోశంతీనాం సహస్రశః |౨-౭౬-౨౧|
తతః రుదంత్యో వివశా విలప్య చ పునః పునః |
యానేభ్యః సరయూ తీరం అవతేరుర్ వర అంగనాః |౨-౭౬-౨౨|
కృత ఉదకం తే భరతేన సార్ధం |
నృప అంగనా మంత్రి పురోహితాః చ |
పురం ప్రవిశ్య అశ్రు పరీత నేత్రా |
భూమౌ దశ అహం వ్యనయంత దుహ్ఖం |౨-౭౬-౨౩|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే షట్సప్తతితమః సర్గః |౨-౭౬|
|
|
|
|
ద్వాదశే అహని సంప్రాప్తే శ్రాద్ధ కర్మాణి అకారయత్ |౨-౭౭-౧|
బ్రాహ్మణేభ్యో దదౌ రత్నం ధనం అన్నం చ పుష్కలం |
వాసాంసి చ మహార్హాణి రత్నాని వివిధాని చ |౨-౭౭-౨|
బాస్తికం బహు శుక్లం చ గాః చ అపి శతశః తథా |
దాసీ దాసం చ యానం చ వేశ్మాని సుమహాంతి చ |౨-౭౭-౩|
బ్రాహ్మణేభ్యో దదౌ పుత్రః రాజ్ఞః తస్య ఔర్ధ్వదైహికం |
తతః ప్రభాత సమయే దివసే అథ త్రయోదశే |౨-౭౭-౪|
విలలాప మహా బాహుర్ భరతః శోక మూర్చితః |
శబ్ద అపిహిత కణ్ఠః చ శోధన అర్థం ఉపాగతః |౨-౭౭-౫|
చితా మూలే పితుర్ వాక్యం ఇదం ఆహ సుదుహ్ఖితః |
తాత యస్మిన్ నిషృష్టః అహం త్వయా భ్రాతరి రాఘవే |౨-౭౭-౬|
తస్మిన్ వనం ప్రవ్రజితే శూన్యే త్యక్తః అస్మ్య్ అహం త్వయా |
యథా గతిర్ అనాథాయాః పుత్రః ప్రవ్రాజితః వనం |౨-౭౭-౭|
తాం అంబాం తాత కౌసల్యాం త్యక్త్వా త్వం క్వ గతః నృప |
దృష్ట్వా భస్మ అరుణం తచ్ చ దగ్ధ అస్థి స్థాన మణ్డలం |౨-౭౭-౮|
పితుః శరీర నిర్వాణం నిష్టనన్ విషసాద హ |
స తు దృష్ట్వా రుదన్ దీనః పపాత ధరణీ తలే |౨-౭౭-౯|
ఉత్థాప్యమానః శక్రస్య యంత్ర ధ్వజైవ చ్యుతః |
అభిపేతుస్ తతః సర్వే తస్య అమాత్యాః శుచి వ్రతం |౨-౭౭-౧౦|
అంత కాలే నిపతితం యయాతిం ఋషయో యథా |
శత్రుఘ్నః చ అపి భరతం దృష్ట్వా శోక పరిప్లుతం |౨-౭౭-౧౧|
విసంజ్ఞో న్యపతత్ భూమౌ భూమి పాలం అనుస్మరన్ |
ఉన్మత్తైవ నిశ్చేతా విలలాప సుదుహ్ఖితః |౨-౭౭-౧౨|
స్మృత్వా పితుర్ గుణ అంగాని తని తాని తదా తదా |
మంథరా ప్రభవః తీవ్రః కైకేయీ గ్రాహ సంకులః |౨-౭౭-౧౩|
వర దానమయో అక్షోభ్యో అమజ్జయత్ శోక సాగరః |
సుకుమారం చ బాలం చ సతతం లాలితం త్వయా |౨-౭౭-౧౪|
క్వ తాత భరతం హిత్వా విలపంతం గతః భవాన్ |
నను భోజ్యేషు పానేషు వస్త్రేష్వ్ ఆభరణేషు చ |౨-౭౭-౧౫|
ప్రవారయసి నః సర్వాంస్ తన్ నః కో అద్య కరిష్యతి |
అవదారణ కాలే తు పృథివీ న అవదీర్యతే |౨-౭౭-౧౬|
విహీనా యా త్వయా రాజ్ఞా ధర్మజ్ఞేన మహాత్మనా |
పితరి స్వర్గం ఆపన్నే రామే చ అరణ్యం ఆశ్రితే |౨-౭౭-౧౭|
కిం మే జీవిత సామర్థ్యం ప్రవేక్ష్యామి హుత అశనం |
హీనో భ్రాత్రా చ పిత్రా చ శూన్యాం ఇక్ష్వాకు పాలితాం |౨-౭౭-౧౮|
అయోధ్యాం న ప్రవేక్ష్యామి ప్రవేక్ష్యామి తపో వనం |
తయోః విలపితం శ్రుత్వా వ్యసనం చ అన్వవేక్ష్య తత్ |౨-౭౭-౧౯|
భృశం ఆర్తతరా భూయః సర్వాఎవ అనుగామినః |
తతః విషణ్ణౌ శ్రాంతౌ చ శత్రుఘ్న భరతావ్ ఉభౌ |౨-౭౭-౨౦|
ధరణ్యాం సంవ్యచేష్టేతాం భగ్న శృంగావ్ ఇవ ఋషభౌ |
తతః ప్రకృతిమాన్ వైద్యః పితుర్ ఏషాం పురోహితః |౨-౭౭-౨౧|
వసిష్ఠో భరతం వాక్యం ఉత్థాప్య తం ఉవాచ హ |
త్రయోదశోఽయం దివసః పితుర్వృత్తస్య తే విభో |౨-౭౭-౨౨|
సావశేషాస్థినిచయే కిమిహ త్వం విలంబసే |
త్రీణి ద్వంద్వాని భూతేషు ప్రవృత్తాని అవిశేషతః |౨-౭౭-౨౩|
తేషు చ అపరిహార్యేషు న ఏవం భవితుం అర్హతి |
సుమంత్రః చ అపి శత్రుఘ్నం ఉత్థాప్య అభిప్రసాద్య చ |౨-౭౭-౨౪|
శ్రావయాం ఆస తత్త్వజ్ఞః సర్వ భూత భవ అభవౌ |
ఉత్థితౌ తౌ నర వ్యాఘ్రౌ ప్రకాశేతే యశస్వినౌ |౨-౭౭-౨౫|
వర్ష ఆతప పరిక్లిన్నౌ పృథగ్ ఇంద్ర ధ్వజావ్ ఇవ |
అశ్రూణి పరిమృద్నంతౌ రక్త అక్షౌ దీన భాషిణౌ |౨-౭౭-౨౬|
అమాత్యాః త్వరయంతి స్మ తనయౌ చ అపరాః క్రియాః |
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే సప్తసప్తతితమః సర్గః |౨-౭౭|
|
|
|
|
భరతం శోక సంతప్తం ఇదం వచనం అబ్రవీత్ |౨-౭౮-౧|
గతిర్ యః సర్వ భూతానాం దుహ్ఖే కిం పునర్ ఆత్మనః |
స రామః సత్త్వ సంపన్నః స్త్రియా ప్రవ్రాజితః వనం |౨-౭౮-౨|
బలవాన్ వీర్య సంపన్నో లక్ష్మణో నామ యో అపి అసౌ |
కిం న మోచయతే రామం కృత్వా అపి పితృ నిగ్రహం |౨-౭౮-౩|
పూర్వం ఏవ తు నిగ్రాహ్యః సమవేక్ష్య నయ అనయౌ |
ఉత్పథం యః సమారూఢో నార్యా రాజా వశం గతః |౨-౭౮-౪|
ఇతి సంభాషమాణే తు శత్రుఘ్నే లక్ష్మణ అనుజే |
ప్రాగ్ ద్వారే అభూత్ తదా కుబ్జా సర్వ ఆభరణ భూషితా |౨-౭౮-౫|
లిప్తా చందన సారేణ రాజ వస్త్రాణి బిభ్రతీ |
వివిధం వివిధైస్తైస్తైర్భూషణైశ్చ విభూషితా |౨-౭౮-౬|
మేఖలా దామభిః చిత్రై రజ్జు బద్ధా ఇవ వానరీ |
బభాసే బహుభిర్బద్ధా రజ్జుబద్దేవ వానరీ |౨-౭౮-౭|
తాం సమీక్ష్య తదా ద్వాహ్స్థో భృశం పాపస్య కారిణీం |
గృహీత్వా అకరుణం కుబ్జాం శత్రుఘ్నాయ న్యవేదయత్ |౨-౭౮-౮|
యస్యాః కృతే వనే రామః న్యస్త దేహః చ వః పితా |
సా ఇయం పాపా నృశంసా చ తస్యాః కురు యథా మతి |౨-౭౮-౯|
శత్రుఘ్నః చ తత్ ఆజ్ఞాయ వచనం భృశ దుహ్ఖితః |
అంతః పుర చరాన్ సర్వాన్ ఇతి ఉవాచ ధృత వ్రతః |౨-౭౮-౧౦|
తీవ్రం ఉత్పాదితం దుహ్ఖం భ్రాతృఋణాం మే తథా పితుః |
యయా సా ఇయం నృశంసస్య కర్మణః ఫలం అశ్నుతాం |౨-౭౮-౧౧|
ఏవం ఉక్తా చ తేన ఆశు సఖీ జన సమావృతా |
గృహీతా బలవత్ కుబ్జా సా తత్ గృహం అనాదయత్ |౨-౭౮-౧౨|
తతః సుభృశ సంతప్తః తస్యాః సర్వః సఖీ జనః |
క్రుద్ధం ఆజ్ఞాయ శత్రుఘ్నం వ్యపలాయత సర్వశః |౨-౭౮-౧౩|
అమంత్రయత కృత్స్నః చ తస్యాః సర్వ సఖీ జనః |
యథా అయం సముపక్రాంతః నిహ్శేషం నః కరిష్యతి |౨-౭౮-౧౪|
సానుక్రోశాం వదాన్యాం చ ధర్మజ్ఞాం చ యశస్వినీం |
కౌసల్యాం శరణం యామః సా హి నో అస్తు ధ్రువా గతిః |౨-౭౮-౧౫|
స చ రోషేణ తామ్ర అక్షః శత్రుఘ్నః శత్రు తాపనః |
విచకర్ష తదా కుబ్జాం క్రోశంతీం పృథివీ తలే |౨-౭౮-౧౬|
తస్యా హి ఆకృష్యమాణాయా మంథరాయాః తతః తతః |
చిత్రం బహు విధం భాణ్డం పృథివ్యాం తత్ వ్యశీర్యత |౨-౭౮-౧౭|
తేన భాణ్డేన సంకీర్ణం శ్రీమద్ రాజ నివేశనం |
అశోభత తదా భూయః శారదం గగనం యథా |౨-౭౮-౧౮|
స బలీ బలవత్ క్రోధాత్ గృహీత్వా పురుష ఋషభః |
కైకేయీం అభినిర్భర్త్స్య బభాషే పరుషం వచః |౨-౭౮-౧౯|
తైః వాక్యైః పరుషైః దుహ్ఖైః కైకేయీ భృశ దుహ్హితా |
శత్రుఘ్న భయ సంత్రస్తా పుత్రం శరణం ఆగతా |౨-౭౮-౨౦|
తాం ప్రేక్ష్య భరతః క్రుద్ధం శత్రుఘ్నం ఇదం అబ్రవీత్ |
అవధ్యాః సర్వ భూతానాం ప్రమదాః క్షమ్యతాం ఇతి |౨-౭౮-౨౧|
హన్యాం అహం ఇమాం పాపాం కైకేయీం దుష్ట చారిణీం |
యది మాం ధార్మికో రామః న అసూయేన్ మాతృ ఘాతకం |౨-౭౮-౨౨|
ఇమాం అపి హతాం కుబ్జాం యది జానాతి రాఘవః |
త్వాం చ మాం చైవ ధర్మ ఆత్మా న అభిభాషిష్యతే ధ్రువం |౨-౭౮-౨౩|
భరతస్య వచః శ్రుత్వా శత్రుఘ్నః లక్ష్మణ అనుజః |
న్యవర్తత తతః రోషాత్ తాం ముమోచ చ మంథరాం |౨-౭౮-౨౪|
సా పాద మూలే కైకేయ్యా మంథరా నిపపాత హ |
నిహ్శ్వసంతీ సుదుహ్ఖ ఆర్తా కృపణం విలలాప చ |౨-౭౮-౨౫|
శత్రుఘ్న విక్షేప విమూఢ సంజ్ఞాం |
సమీక్ష్య కుబ్జాం భరతస్య మాతా |
శనైః సమాశ్వాసయద్ ఆర్త రూపాం |
క్రౌంచీం విలగ్నాం ఇవ వీక్షమాణాం |౨-౭౮-౨౬|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే అష్టసప్తతితమః సర్గః |౨-౭౮|
Om Tat Sat
(Continued
....)
(My humble salutations to the
lotus feet of Swamy jis, Philosophic
Scholars and greatful to Wikisource for
the collection)
0 comments:
Post a Comment