శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే ద్వితీయః సర్గః |౨-౨|
|
|
|
|
హితముద్ధర్షణం చైవమువాచ ప్రథితం వచః |౨-౨-౧|
దుంధుభిస్వనకల్పేన గంభీరేణానునాదినా |
స్వరేణ మహతా రాజా జీమూత ఇవ నాదయన్ |౨-౨-౨|
రాజలక్షణయుక్తేన కాంతేనానుపమేన చ |
ఉవాచ రసయుక్తేన స్వరేణ నృపతిర్నృపాన్ |౨-౨-౩|
విదితం భవతామేతద్యథా మే రాజ్యముత్తమం |
పూర్వకైర్మమ రాజేంద్రైస్సుతవత్ పరిపాలితం |౨-౨-౪|
సోఽహమిక్ష్హ్వాకుభిః సర్వైర్నరేంద్రైః పరిపాలితం |
శ్రేయసా యోక్తుకామోఽస్మి సుఖార్హమఖిలం జగత్ |౨-౨-౫|
మయాప్యాచరితం పూర్వైః పంథానమనుగచ్ఛతా |
ప్రజా నిత్యమనిద్రేణ యథాశక్త్యభిరక్షితాః |౨-౨-౬|
ఇదం శరీరం కృత్స్నస్య లోకస్య చరతా హితం |
పాణ్దురస్యాతపత్రస్య చ్ఛాయాయాం జరితం మయా |౨-౨-౭|
ప్రాప్య వర్షసహస్రాణి బహూ న్యాయూంషి జీవతః |
జీర్ణస్యాస్య శరీరస్య విశ్రాంతి మభిరోచయే |౨-౨-౮|
రాజప్రభావజుష్టాం హి దుర్వహామజితేంద్రియైః |
పరిశ్రాంతోఽస్మి లోకస్య గుర్వీం ధర్మధురం వహన్ |౨-౨-౯|
సోఽహం విశ్రమమిచ్ఛామి పుత్రం కృత్వా ప్రజాహితే |
సన్నికృష్టానిమాన్ సర్వాననుమాన్య ద్విజర్షభాన్ |౨-౨-౧౦|
అనుజాతో హి మాం సర్వైర్గుణైర్జ్యేష్ఠో మమాత్మజః |
పురందరసమో వీర్యే రామః పరపురంజయః |౨-౨-౧౧|
తం చంద్రమివ పుష్యేణ యుక్తం ధర్మభృతాం వరం |
యౌవరాజ్యే నియోక్తాస్మి ప్రీతః పురుషపుఙ్గవం |౨-౨-౧౨|
అనురూపః స వై నాథో లక్ష్మీవాన్ లక్ష్మణాగ్రజః |
త్రైలోక్యమపి నాథేన యేన స్యాన్నాథవత్తరం |౨-౨-౧౩|
అనేన శ్రేయసా సద్యః సమ్యోజ్యైవమిమాం మహీం |
గతక్లేశో భవిష్యామి సుతే తస్మిన్నివేశ్య వై |౨-౨-౧౪|
యదీదం మేఽనురూపార్ధం మయా సాధు సుమంత్రితం |
భవంతో మేఽనుమన్యంతాం కథం వా కరవాణ్యహం |౨-౨-౧౫|
యద్యప్యేషా మమ ప్రీతిర్హితమన్యద్విచింత్యతాం |
అన్యా మద్యస్థచింతా హి విమర్దాభ్యధికోదయా |౨-౨-౧౬|
ఇతి బృవంతం ముదితాః ప్రత్యనందన్ నృపా నృపం |
వృష్తిమంతం మహామేఘం నర్దంత ఇవ బర్హిణః |౨-౨-౧౭|
స్నిగ్ధోఽనునాదీ సంజజఞే తత్ర హర్షసమీరితః |
జనౌఘోద్ఘుష్టసన్నాదో విమానం కంపయన్నివ |౨-౨-౧౮|
తస్య ధర్మార్థవిదుషో భావమాజఞాయ సర్వశః |
బ్రాహ్మణా జనముఖ్యాశ్చ పౌరజానపదైః సహ |౨-౨-౧౯|
సమేత్య మంత్రయిత్వా తు సమతాగతబుద్ధయః |
ఊచుశ్చ మనసా జఞాత్వా వృద్ధం దశరథం నృపం |౨-౨-౨౦|
అనేకవర్షసాహస్రో వృద్ధస్త్త్వమసి పార్థివ |
స రామం యువరాజానమభిషిఞ్చస్వ పార్థివం |౨-౨-౨౧|
ఇచ్ఛామో హి మహాబాహుం రఘువీరం మహాబలం |
గజేన మహతా యాంతం రామం ఛత్రావృతాననం |౨-౨-౨౨|
ఇతి తద్వచనం శ్రుత్వా రాజా తేషాం మనఃప్రియం |
అజానన్నివ జిజఞాసురిదం వచనమబ్రవీత్ |౨-౨-౨౩|
శ్రుత్వైవ వచనం యన్మే రాఘవం పతిమిచ్ఛథ |
రాజానః సంశయోఽయం మే తదిదం బ్రూత తత్త్వతః |౨-౨-౨౪|
కథం ను మయి ధర్మేణ పృథివీమనుశాసతి |
భవంతో ద్రష్టుమిచ్ఛంతి యువరాజం మమాత్మజం |౨-౨-౨౫|
తే తమూచుర్మహాత్మానం పౌరజానపదైః సహ |
బహవో నృప కల్యాణా గుణాః పుత్రస్య సంతి తే |౨-౨-౨౬|
గుణాన్ గుణవతో దేవ దేవకల్పస్య ధీమతః |
ప్రియానానందదాన్ కృత్స్నాన్ ప్రవక్ష్యామోఽద్యతాన్ శృణు |౨-౨-౨౭|
దివ్యైర్గుణైః శక్రసమో రామః సత్యపరాక్రమః |
ఇక్ష్వాకుభ్యోఽపి సర్వేభ్యో హ్యతిరిక్తో విశాంపతే |౨-౨-౨౮|
రామః సత్పురుషో లోకే సత్యధర్మపరాయణః |
సాక్ష్హాద్రామాద్వినిర్వృత్తో ధర్మశ్చాపి శ్రియా సహ |౨-౨-౨౯|
ప్రజాసుఖత్వే చంద్రస్య వసుధాయాః క్ష్హమాగుణైః |
బుధ్యా బృహస్పతేస్తుల్యో వీర్యే సాక్షాచ్ఛచీపతేః |౨-౨-౩౦|
ధర్మజజఞః సత్యసంధశ్చ శీలవాననసూయకః |
క్షాంతః సాంత్వయితా శ్లక్ష్హ్ణః కృతజఞో విజితేంద్రియః |౨-౨-౩౧|
మృదుశ్చ స్థిరచిత్తశ్చ సదా భవ్యోఽనసూయకః |
ప్రియవాదీ చ భూతానాం సత్యవాదీ చ రాఘవః |౨-౨-౩౨|
బహుశ్రుతానాం వృద్ధానాం బ్రాహ్మణానాముపాసితా |
తేనా స్యేహాతులా కీర్తిర్యశస్తేజశ్చ వర్ధతే |౨-౨-౩౩|
దేవాసురమనుష్యాణాం సర్వాస్త్రేషు విశారదః |
సమ్యగ్విద్యావ్రతస్నాతో యథవత్సాఙ్గవేదవిత్ |౨-౨-౩౪|
గాంధర్వే చ భువి శ్రేష్ఠో బభూవ భరతాగ్రజః |
కల్యాణాభిజనః సాధురదీనాత్మా మహామతిః |౨-౨-౩౫|
ద్విజైరభివినీతశ్చ శ్రేష్ఠైర్ధర్మార్థనైపుణైః |
యదా వ్రజతి సంగ్రామం గ్రామార్థే నగరస్య వా |౨-౨-౩౬|
గత్వా సౌమిత్రిసహితో నావిజిత్య నివర్తతే |
సంగ్రామాత్పునరాగమ్య కుఙ్జరేణ రథేన వా |౨-౨-౩౭|
పౌరాన్ స్వజనవన్నిత్యం కుశలం పరిపృచ్ఛతి |
పుత్రేష్వగ్నిషు దారేషు ప్రేష్యశిష్యగణేషు చ |౨-౨-౩౮|
నిఖిలేనానుపూర్వ్యాచ్చ పితా పుత్రానివౌరసాన్ |
శుశ్రూషంతే చ వః శిష్యాః కచిత్కర్మసు దంశితాః |౨-౨-౩౯|
ఇతి నః పురుషవ్యాఘ్రః సదా రామోఽభిభాషతే |
వ్యసనేషు మనుష్యాణాం భృశం భవతి దుఃఖితః |౨-౨-౪౦|
ఉత్సవేషు చ సర్వేషు పితేవ పరితుష్యతి |
సత్యవాదీ మహేష్వాసో వృద్ధసేవీ జితేంద్రియః |౨-౨-౪౧|
స్మితపూర్వాభిభాషీ చ ధర్మం సర్వాత్మనా శ్రితః |
సమ్యగ్యోక్తా శ్రేయసాం చ న విగృహ్య కథారుచిః |౨-౨-౪౨|
ఉత్తరోత్తరయుక్తౌ చ వక్తా వాచస్పతిర్యథా |
సుభ్రూరాయతతామ్రాక్ష్హస్సాక్ష్హాద్విష్ణురివ స్వయం |౨-౨-౪౩|
రామో లోకాభిరామోఽయం శౌర్యవీర్యపరాక్రమైః |
ప్రజాపాలనతత్త్వజఞో న రాగోపహతేంద్రియః |౨-౨-౪౪|
శక్తస్త్రైలోక్యమప్యేకో భోక్తుం కిం ను మహీమిమాం |
నాఽస్య క్రోధః ప్రసాదశ్చ నిరర్థోఽస్తి కదాచన |౨-౨-౪౫|
హంత్యేవ నియమాద్వధ్యానవధ్యే చ న కుప్యతి |
యునక్త్యర్థైః ప్రహృష్టశ్చ తమసౌ యత్ర తుష్యతి |౨-౨-౪౬|
శాంతైః సర్వప్రజాకాంతైః ప్రీతిసంజననైర్నృణాం | గుణైర్విరురుచే రామో దీప్తః సూర్య ఇవాంశుభిః |౨-౨-౪౭|
తమేవంగుణసంపన్నం రామం సత్యపరాక్రమం |
లోకపాలోపమం నాథమకామయత మేదినీ |౨-౨-౪౮|
వత్సః శ్రేయసి జాతస్తే దిష్ట్యాసౌ తవ రాఘవ |
దిష్ట్యా పుత్రగుణైర్యుక్తో మారీచ ఇవ కాశ్యపః |౨-౨-౪౯|
బలమారోగ్యమాయుశ్చ రామస్య విదితాత్మనః |
దేవాసురమనుష్యేషు సగంధర్వోరగేషు చ |౨-౨-౫౦|
ఆశంసతే జనః సర్వో రాష్ట్రే పురవరే తథా |
ఆభ్యంతరశ్చ బాహ్యశ్చ పౌరజానపదో జనః |౨-౨-౫౧|
స్త్రియో వృద్ధాస్తరుణ్యశ్చ సాయం ప్రాతః సమాహితాః |
సర్వాన్ దేవాన్ నమస్యంతి రామస్యార్థే యశస్వినః |౨-౨-౫౨|
తేషామాయాచితం దేవ త్వత్ప్రసాదా త్సమృద్ధ్యతాం |
రామమిందీవరశ్యామం సర్వశత్రునిబర్హణం |౨-౨-౫౩|
పశ్యామో యౌవరాజ్యస్థం తవ రాజోత్తమాఽఅత్మజం |
తం దేవదేవోపమమాత్మజం తే |
సర్వస్య లోకస్య హితే నివిష్టం |
హితాయ నః క్ష్హిప్రముదారజుష్టం |
ముదాభిషేక్తుం వరద త్వ మర్హసి |౨-౨-౫౪|
ఇతి శ్రీమద్రామాయణే అయోధ్యాకాండే ద్వితీయ సర్గః
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ద్వితీయః సర్గః |౨-౨|
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే తృతీయః సర్గః |౨-౩|
|
|
|
|
ప్రతిగృహ్యాబ్రవీద్రాజా తేభ్యః ప్రియహితం వచః |౨-౩-౧|
అహోఽస్మి పరమప్రీతః ప్రభావశ్చాతులో మమ |
యన్మే జ్యేష్ఠం ప్రియం పుత్రం యౌవరాజ్యస్థ మిచ్ఛథ |౨-౩-౨|
ఇతి ప్రత్యర్చ్య తాన్ రాజా బ్రాహ్మణానిద మబ్రవీత్ |
వసిష్ఠం వామదేవం చ తేషామేవోపశృణ్వతాం |౨-౩-౩|
చైత్రః శ్రీమానయం మాసః పుణ్యః పుష్పితకాననః |
యౌవరాజ్యాయ రామస్య సర్వమేవోపకల్ప్యతాం |౨-౩-౪|
రాజ్ఞస్తూపరతే వాక్యే జనఘోషో మహానభూత్ |
శనైస్తస్మిన్ ప్రశాంతే చ జనఘోషే జనాధిపః |౨-౩-౫|
వసిష్ఠం మునిశార్దూలం రాజా వచనమబ్రవీత్ |
అభిషేకాయ రామస్య యత్కర్మ సపరిచ్ఛదం |౨-౩-౬|
తదద్య భగవన్ సర్వమాజ్ఞాపయితు మర్హసి |
తచ్ఛ్రుత్వా భూమిపాలస్య వసిష్ఠో ద్విజసత్తమః |౨-౩-౭|
ఆదిదేశాగ్రతో రాజ్ఞః స్థితాన్ యుక్తాన్ కృతాఞ్జలీన్ |
సువర్ణాదీని రత్నాని బలీన్ సర్వౌషధీరపి |౨-౩-౮|
శుక్లమాల్యాంశ్చ లాజాంశ్చ పృథక్చ మధుసర్పిషీ |
అహతాని చ వాసాంసి రథం సర్వాయుధాన్యపి |౨-౩-౯|
చతురఙ్గబలం చైవ గజం చ శుభలక్షణం |
చామరవ్యజనే శ్వేతే ధ్వజం ఛత్రం చ పాణ్డురం |౨-౩-౧౦|
శతం చ శాతకుంభానాం కుంభానామగ్నివర్చసాం |
హిరణ్యశృఙ్గమృషభం సమగ్రం వ్యాఘ్రచర్మ చ |౨-౩-౧౧|
ఉపస్థాపయత ప్రాతరగ్న్యగారం మహీపతేః |
యచ్చాన్యత్కిఞ్చిదేష్టవ్యం తత్సర్వముపకల్ప్యతాం |౨-౩-౧౨|
అస్తఃపురస్య ద్వారాణి సర్వస్య నగరస్య చ |
చందనస్రగ్భిరర్చ్యంతాం ధూపైశ్చ ఘ్రాణహారిభిః |౨-౩-౧౩|
ప్రశస్తమన్నం గుణవద్ధధిక్షీరోపసేచనం |
ద్విజానాం శతసాహస్రే యత్ప్రకామమలం భవేత్ |౨-౩-౧౪|
సత్కృత్య ద్విజముఖ్యానాం శ్వః ప్రభాతే ప్రదీయతాం |
ఘృతం దధి చ లాజాశ్చ దక్షిణాశ్చాపి పుష్కలాః |౨-౩-౧౫|
సూర్యేఽభ్యుదితమాత్రే శ్వో భవితా స్వస్తివాచనం |
బ్రాహ్మణాశ్చ నిమంత్ర్యంతాం కల్ప్యంతామాసనాని చ |౨-౩-౧౬|
ఆబధ్యంతాం పతాకాశ్చ రాజమార్గశ్చ సిచ్యతాం |
సర్వే చ తాళావచరా గణికాశ్చ స్వలంకృతాః |౨-౩-౧౭|
కక్ష్యాం ద్వితీయామాసాద్య తిష్ఠంతు నృపవేశ్మనః |
దేవాయతనచైత్యేషు సాన్నభక్షాః సదక్షిణాః |౨-౩-౧౮|
ఉపస్థాపయితవ్యాః స్యుర్మాల్యయోగ్యాః పృథక్ పృథక్ |
దీర్ఘాసిబద్ధా యోధాశ్చ సన్నద్ధా మృష్టవాససః |౨-౩-౧౯|
మహారాజాఙ్గణం సర్వే ప్రవిశంతు మహోదయం |
ఏవం వ్యాదిశ్య విప్రౌ తౌ క్రియాస్తత్ర సునిష్ఠితౌ |౨-౩-౨౦|
చక్రతుశ్చైవ యచ్ఛేషం పార్థివాయ నివేద్య చ |
కృతమిత్యేవ చాబ్రూతామభిగమ్య జగత్పతిం |౨-౩-౨౧|
యథోక్తవచనం ప్రీతౌ హర్షయుక్తౌ ద్విజర్షభౌ |
తతః సుమంత్రం ద్యుతిమాన్ రాజా వచనమబ్రవీత్ |౨-౩-౨౨|
రామః కృతాత్మా భవతా శీఘ్రమానీయతామితి |
స తథేతి ప్రతిజ్ఞాయ సుమంత్రో రాజశాసనాత్ |౨-౩-౨౩|
రామం తత్రానయాంచక్రే రథేన రథినాం వరం |
అథ తత్ర సమాసీనాస్తదా దశరథం నృపం |౨-౩-౨౪|
ప్రాచ్యోదీచ్యాః ప్రతీచ్యాశ్చ దాక్షిణాత్యాశ్చ భూమిపాః |
ంలేచ్ఛాశ్చార్యాశ్చ యే చాన్యే వనే శైలాంతవాసినః |౨-౩-౨౫|
ఉపాసాఞ్చక్రిరే సర్వే తం దేవా ఇవ వాసవం |
తేషాం మధ్యే స రాజర్షిర్మరుతామివ వాసవః |౨-౩-౨౬|
ప్రాసాదస్థో రథగతం దదర్శాయాంత మాత్మజం |
గంధర్వరాజప్రతిమం లోకే విఖ్యాతపౌరుషం |౨-౩-౨౭|
దీర్ఘ బాహుం మహసత్త్వం మత్తమాతఙ్గగామినం |
చంద్రకాంతాననం రామమతీవ ప్రియదర్శనం |౨-౩-౨౮|
రూపౌదార్యగుణైః పుంసాం దృష్టిచిత్తాపహారిణం |
ఘర్మాభితప్తాః పర్జన్యం హ్లాదయంతమివ ప్రజాః |౨-౩-౨౯|
న తతర్ప సమాయాంతం పశ్యమానో నరాధిపః |
అవతార్య సుమంత్రస్తం రాఘవం స్యందనోత్తమాత్ |౨-౩-౩౦|
పితుః సమీపం గచ్ఛంతం ప్రాఞ్జలిః పృష్ఠతోఽన్వగాత్ |
స తం కైలాసశృఙ్గాభం ప్రాసాదం నరపుఙ్గవః |౨-౩-౩౧|
ఆరురోహ నృపం ద్రష్టుం సహ సూతేన రాఘవః |
స ప్రాఞ్్‌జలిరభిప్రేత్య ప్రణతః పితురంతికే |౨-౩-౩౨|
నామ స్వం శ్రావయన్ రామో వవంధే చరణౌ పితుః |
తం దృష్ట్వా ప్రణతం పార్శ్వే కృతాఞ్జలిపుటం నృపః |౨-౩-౩౩|
గృహ్యాఞ్జలౌ సమాకృష్య సస్వజే ప్రియమాత్మజం |
తస్మై చాభ్యుదితం దివ్యం మణికాఞ్చనభూషితం |౨-౩-౩౪|
దిదేశ రాజా రుచిరం రామాయ పరమాసనం |
తదాసనవరం ప్రాప్య వ్యదీపయత రాఘవః |౨-౩-౩౫|
స్వయేవ ప్రభయా మేరుముదయే విమలో రవిః |
తేన విభ్రాజతా తత్ర సా సభాభివ్యరోచత |౨-౩-౩౬|
విమలగ్రహనక్షత్రా శారదీ ద్యౌరివేందునా |
తం పశ్యమానో నృపతి స్తుతోఓష ప్రియమాత్మజం |౨-౩-౩౭|
అలఙ్కృతమివాత్మానమాదర్శతలసంస్థితం |
స తం సస్మితమాభాష్య పుత్రం పుత్రవతాం వరః |౨-౩-౩౮|
ఉవాచేదం వచో రాజా దేవేంద్రమివ కాశ్యపః |
జ్యేష్ఠాయామసి మే పత్న్యాం సదృశ్యాం సదృశః సుతః |౨-౩-౩౯|
ఉత్పన్నస్త్వం గుణశ్రేష్ఠో మమ రామాత్మజః ప్రియః |
యతస్త్వయా ప్రజాశ్చేమాః స్వగుణైరనురఞ్జితాః |౨-౩-౪౦|
తస్మాత్త్వం పుష్యయోగేన యౌవరాజ్యమవాప్నుహి |
కామతస్త్వం ప్రకృత్యైవ వినీతో గుణవానసి |౨-౩-౪౧|
గుణవత్యపి తు స్నేహాత్పుత్ర వక్ష్యామి తే హితం |
భూయో వినయమాస్థాయ భవ నిత్యం జితేంద్రియః |౨-౩-౪౨|
కామక్రోధసముత్థాని త్యజేథా వ్యసనాని చ |
పరోక్షయా వర్తమానో వృత్త్యా ప్రత్యక్షయా తథా |౨-౩-౪౩|
అమాత్యప్రభృతీః సర్వాః ప్రకృతీశ్చానురఞ్జయ |
కోష్ఠాగారాయుధాగారైః కృత్వా సన్ని చయాన్ బహూన్ |౨-౩-౪౪|
తుష్టానురక్తప్రకృతిర్యః పాలయతి మేదినీం |
తస్య నందంతి మిత్రాణి లబ్ధ్వాఽమృతమివాఽమరాః |౨-౩-౪౫|
తస్మాత్త్వమపి చాత్మానం నియమ్యైవం సమాచర |
తచ్ఛ్రుత్వా సుహృదస్తస్య రామస్య ప్రియకారిణః |౨-౩-౪౬|
త్వరితాః శీఘ్రమభ్యేత్య కౌసల్యాయై న్యవేదయన్ |
సా హిరణ్యం చ గాశ్చైవ రత్నాని వివిధాని చ |౨-౩-౪౭|
వ్యాదిదేశ ప్రియాఖ్యేభ్యః కౌసల్యా ప్రమదోత్తమా |
అథాభివాద్య రాజానం రథమారుహ్య రాఘవః |౨-౩-౪౮|
యయౌ స్వం ద్యుతిమద్వేశ్మ జనౌఘైః ప్రతిపూజితః |
తే చాపి పౌరా నృపతేర్వచస్త |
చ్ఛ్రుత్వా తదా లాభమివేష్టమాశు |
నరేంద్రమామంత్ర్య గృహాణి గత్వా |
దేవాన్ సమానర్చురతిప్రహృష్టాః |౨-౩-౪౯|
ఇత్యార్షే శ్రీమద్వాల్మీకిరామాయణే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే తృతీయ సర్గః
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే తృతీయః సర్గః |౨-౩|
Om Tat Sat
(Continued
....)
(My humble salutations to the
lotus feet of Swamy jis, Philosophic
Scholars and greatful to Wikisource for
the collection)
0 comments:
Post a Comment