Valmiki Ramayanam - Balakanda - Part 8

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణేశ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణేరామాయణే బాలకాండే దశమః సర్గః |౧-౧౦|

సుమంత్రః చోదితో రాజ్ఞా ప్రోవాచ ఇదం వచః తదా |

యథా ఋష్యశృఙ్గః తు ఆనీతో యేన ఉపాయేన మంత్రిభిః

తన్మే నిగదితం సర్వం శృణు మే మంత్రిభిః సహ |౧-౧౦-౧|

రోమపాదం ఉవాచ ఇదం సహ అమాత్యః పురోహితః |

ఉపాయో నిరపాయో అయం అస్మాభిః అభిచింతితః |౧-౧౦-౨|

ఋష్యశృఙ్గో వనచరః తపః స్వాధ్యాయ సంయుతః |

అనభిజ్ఞః తు నారీణాం విషయాణాం సుఖస్య చ |౧-౧౦-౩|

ఇంద్రియార్థైః అభిమతైః నరచిత్త ప్రమాథిభి |

పురం ఆనాయయిష్యామః క్షిప్రం చ అధ్యవసీయతాం |౧-౧౦-౪|

గణికాః తత్ర గచ్ఛంతు రూపవత్యః స్వలంకృతాః |

ప్రలోభ్య వివిధ ఉపాయైః ఆనేష్యంతి ఇహ సత్కృతాః |౧-౧౦-౫|

శ్రుత్వా తథా ఇతి రాజా చ ప్రత్యువాచ పురోహితం |

పురోహితో మంత్రిణః చ తథా చక్రుః చ తే తథా |౧-౧౦-౬|

వారముఖ్యాః తు తత్ శ్రుత్వా వనం ప్రవివిశుః మహత్ |

ఆశ్రమస్య అవిదూరే అస్మిన్ యత్నం కుర్వంతి దర్శనే |౧-౧౦-౭|

ఋషేః పుత్రస్య ధీరస్య నిత్యం ఆశ్రమ వాసినః |

పితుః స నిత్య సంతుష్టో న అతిచక్రామ చ ఆశ్రమాత్ |౧-౧౦-౮|

న తేన జన్మ ప్రభృతి దృష్ట పూర్వం తపస్వినా |

స్త్రీ వా పుమాన్ వా యచ్చ అన్యత్ సత్త్వం నగర రాష్ట్రజం |౧-౧౦-౯|

తతః కదాచిత్ తం దేశం ఆజగామ యదృచ్ఛయా |

విభాణ్డక సుతః తత్ర తాః చ అపశ్యత్ వరాంగనాః |౧-౧౦-౧౦|

తాః చిత్ర వేషాః ప్రమదా గాయంత్యో మధుర స్వరం |

ఋషి పుత్రం ఉపాగమ్య సర్వా వచనం అబ్రువన్ |౧-౧౦-౧౧|

కః త్వం కిం వర్తసే బ్రహ్మన్ జ్ఞాతుం ఇచ్ఛామహే వయం |

ఏకః త్వం విజనే దూరే వనే చరసి శంస నః |౧-౧౦-౧౨|

అదృష్ట రూపాః తాః తేన కామ్య రూపా వనే స్త్రియః |

హార్దాత్ తస్య మతిః జాతా అఖ్యాతుం పితరం స్వకం |౧-౧౦-౧౩|

పితా విభాణ్డకో అస్మాకం తస్య అహం సుత ఔరసః |

ఋష్యశృఙ్గ ఇతి ఖ్యాతం నామ కర్మ చ మే భువి |౧-౧౦-౧౪|

ఇహ ఆశ్రమ పదోఽస్మాకం సమీపే శుభ దర్శనాః |

కరిష్యే వోఽత్ర పూజాం వై సర్వేషాం విధి పూర్వకం |౧-౧౦-౧౫|

ఋషి పుత్ర వచః శ్రుత్వా సర్వాసాం మతిరాస వై |

తత్ ఆశ్రమ పదం ద్రష్టుం జగ్ముః సర్వాః తతో అంగనః |౧-౧౦-౧౬|

గతానాం తు తతః పూజాం ఋషి పుత్రః చకార హ |

ఇదం అర్ఘ్యం ఇదం పాద్యం ఇదం మూలం ఫలం చ నః |౧-౧౦-౧౭|

ప్రతిగృహ్య తు తాం పూజాం సర్వా ఏవ సముత్సుకాః |

ఋషేర్ భీతాః చ శీఘ్రం తు గమనాయ మతిం దధుః |౧-౧౦-౧౮|

అస్మాకం అపి ముఖ్యాని ఫలాని ఇమాని హే ద్విజ |

గృహాణ విప్ర భద్రం తే భక్షయస్వ చ మా అచిరం |౧-౧౦-౧౯|

తతః తాః తం సమాలింగ్య సర్వా హర్ష సమన్వితాః |

మోదకాన్ ప్రదదుః తస్మై భక్ష్యాం చ వివిధాన్ శుభాన్ |౧-౧౦-౨౦|

తాని చ ఆస్వాద్య తేజస్వీ ఫలాని ఇతి స్మ మన్యతే |

అనాస్వాదిత పూర్వాణి వనే నిత్య నివాసినాం |౧-౧౦-౨౧|

ఆపృచ్ఛ్య చ తదా విప్రం వ్రత చర్యాం నివేద్య చ |

గచ్ఛంతి స్మ అపదేశాత్ తా భీతాః తస్య పితుః స్త్రియః |౧-౧౦-౨౨|

గతాసు తాసు సర్వాసు కాశ్యపస్య ఆత్మజో ద్విజః |

అస్వస్థ హృదయః చ ఆసీత్ దుఃఖాత్ చ పరివర్తతే |౧-౧౦-౨౩|

తతోఽపరే ద్యుః తం దేశం ఆజగామ స వీర్యవాన్ |

విభాణ్డక సుతః శ్రీమాన్ మనసా విచింతయన్ ముహుః |౧-౧౦-౨౪|

మనోజ్ఞా యత్ర తా దృష్టా వారముఖ్యాః స్వలంకృతాః |

దృష్ట్వా ఏవ చ తతో విప్రం ఆయాంతం హృష్ట మానసాః |౧-౧౦-౨౫|

ఉపసృత్య తతః సర్వాః తాః తం ఊచుర్ ఇదం వచః |

ఏహి ఆశ్రమ పదం సౌమ్య అస్మాకం ఇతి చ అబ్రువన్ |౧-౧౦-౨౬|

చిత్రాణి అత్ర బహూని స్యుః మూలాని చ ఫలని చ |

తత్ర అపి ఏష విశేషేణ విధిః హి భవితా ధ్రువం |౧-౧౦-౨౭|

శ్రుత్వా తు వచనం తాసాం సర్వాసాం హృదయం గమం |

గమనాయ మతిం చక్రే తం చ నిన్యుః తథా స్త్రియః |౧-౧౦-౨౮|

తత్ర చ ఆనీయమానే తు విప్రే తస్మిన్ మహాత్మని |

వవర్ష సహసా దేవో జగత్ ప్రహ్లాదయన్ తదా |౧-౧౦-౨౯|

వర్షేణ ఏవ ఆగతం విప్రం తాపసం స నరాధిపః |

ప్రతి ఉద్గమ్య మునిం ప్రహ్వః శిరసా చ మహీం గతః |౧-౧౦-౩౦|

అర్ఘ్యం చ ప్రదదౌ తస్మై న్యాయతః సుసమాహితః |

వవ్రే ప్రసాదం విప్రేఇంద్రాత్ మా విప్రం మన్యుః ఆవిశేత్ |౧-౧౦-౩౧|

అంతఃపురం ప్రవేశ్య అస్మై కన్యాం దత్త్వా యథావిధి |

శాంతాం శాంతేన మనసా రాజా హర్షం అవాప సః |౧-౧౦-౩౨|

ఏవం స న్యవసత్ తత్ర సర్వ కామైః సుపూజితః |

ఋష్యశృంగో మహాతేజాః శంతాయా సహ భార్యయా |౧-౧౦-౩౩|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే బాలకాండే దశమః సర్గః |౧-౧౦|

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే బాలకాండే ఏకాదశః సర్గః |౧-౧౧|
భూయ ఏవ హి రాజేంద్ర శృణు మే వచనం హితం |
యథా స దేవప్రవరః కథయామాస బుద్ధిమాన్ |1-11-1|
ఓ రాజంద్రా!ఆ సనత్కుమారమహర్షి తన కథాప్రసంగము నందు ఇంకను ఇట్లు చెప్పెను.అది మీకు హితకరమైనది.దానిని చెప్పెదను వినుము.(1-11-1)
ఇక్ష్వాకూణాం కులే జాతో భవిష్యతి సుధార్మికః |
నామ్నా దశరథో రాజా శ్రీమాన్ సత్య ప్రతిశ్రవః |1-11-2|
అఙ్గ రాజేన సఖ్యం చ తస్య రాజ్ఞో భవిష్యతి |
కన్యా చ అస్య మహాభాగా శాంతా నామ భవిష్యతి |1-11-3|
పుత్రస్తుః అఙ్గస్య రాజ్ఞః తు రోమపాద ఇతి శ్రుతః |
తం స రాజా దశరథో గమిష్యతి మహాయశాః |౧-౧౧-౪|
అనపత్యోఽస్మి ధర్మాత్మన్ శాంతా భర్తా మమ క్రతుం |
ఆహరేత త్వయా ఆజ్ఞప్తః సంతానార్థం కులస్య చ |౧-౧౧-౫|
శ్రుత్వా రాజ్ఞోఽథ తత్ వాక్యం మనసా స విచింత్య చ |
ప్రదాస్యతే పుత్రవంతం శాంతా భర్తారం ఆత్మవాన్ |౧-౧౧-౬| ఇక్ష్వాకుమహారాజవంశమున దశరథుడు అను పేరుగల ఒకమహాపురుషుడు ఉదయింపగలడు.అతడు ధార్మికుడై సర్వశుభలక్షణములతో సత్యసంధుడుగా ప్రసిధ్ది వహించును.అంగరాజైన ధర్మరథునితో అతనికి మైత్రి ఏర్పడును.దశరథునకు శాంత అను కూతురు కలుగగలదు.అంగరాజైన ధర్మరథుని కుమారుడైన చిత్రరథుడు రోమపాదుడుగా ప్రసిద్ధికెక్కును.ఆ రోమపాదునికడకు సుప్రసిద్దిడైన దశరథ మహారాజు వెళ్ళును.పిమ్మట అతడు "ఓ ధర్మాత్ముడా!నాకు సంతానప్రాప్తికిని,వంశాభివృద్దికిని శాంతభర్తయైన ఋష్యశృంగుడు మీ అనుమతియైనచో నా కొరకై యజ్గ్నమును ఆచరించును."అని రోమపాదునితో పల్కును.దశరథ మహారాజు పలికిన ఆవాక్యములను విని,ఉదారగుణము గల ఆ రోమపాదుడు మనస్సులో తర్కించుకొనిన పిమ్మట దశరథునకు పుత్రప్రాప్తికై పుత్రకామేష్టి యజ్ఞమును నిర్వహింప సమర్థుడగు ఋష్యశృంగుని ఆయనకడకు పంపిచును.(2-6)
ప్రతిగృహ్యం చ తం విప్రం స రాజా విగత జ్వరః |
ఆహరిష్యతి తం యజ్ఞం ప్రహృష్టేన అంతరాత్మనా |౧-౧౧-౭| దశరథుడు మనస్తాపము తీరినవాడై,ఆ బ్రాహ్మణోత్తముని వెంటబెట్టుకొనివచ్చి,సంతోషముతో మనస్పూర్తిగా ఆయజ్ఞమును ఆచరించును.(7) తం చ రాజా దశరథో యశస్ కామః కృతాంలిః |ఉ
ఋష్యశృఙ్గం ద్విజ శ్రేష్ఠం వరయిష్యతి ధర్మవిత్ |౧-౧౧-౮|
యజ్ఞార్థం ప్రసవార్థం చ స్వర్గార్థం చ నరేశ్వరః |
లభతే చ స తం కామం ద్విజ ముఖ్యాత్ విశాంపతిః |౧-౧౧-౯|
పుత్రాః చ అస్య భవిష్యంతి చత్వారో అమిత విక్రమాః |
వంశ ప్రతిష్ఠానకరాః సర్వ బూతేషు విశ్రుతాః |౧-౧౧-౧౦|
యజ్ఞము చేయగోరినవాడును,ధర్మజ్జ్ఞుడును ఐన ఆ దశరథమహారాజు ద్విజోత్తముడైన ఆ ఋశ్యశృంగునకు దోసిలొగ్గి నమస్కరించి,యజ్ఞనిర్వహణకును,తత్ఫలితముగా తనకు పుత్రలాభము,స్వర్గప్రాప్తి కలుగుటకును ఆయనను కోరుకొనును.ఆ మహారాజు ఆ విప్రోత్తమునిసహాయముతో యజ్ఞమును నిర్వహించుట ద్వారా తన కోరికలను ఈడేర్చుకొనును.ఆయనకు అమితపరాక్రమశాలురైన నలుగురు కుమారులు కలుగుదురు.వారు వంశప్ర్తతిష్టను ఇనుమడింప జేయుదురు.అన్నిలోకములయందును వారు ఖ్యాతివహింతురు.(8-10)
ఏవం స దేవ ప్రవరః పూర్వం కథితవాన్ కథాం |
సనత్కుమారో భగవాన్ పురా దేవయుగే ప్రభుః |౧-౧౧-౧౧| మహర్షులలోశ్రేష్టుడు,పూజ్యుడు,సర్వసమర్థుడు ఐన సనత్కుమారమహర్షి పూర్వకాలమున కృతయుగమునందు ఈ కథను తెల్పియుండెను.(11)
స త్వం పురుష శార్దూల సమానయ సుసత్కృతం |
స్వయం ఏవ మహారాజ గత్వా స బల వాహనః |౧-౧౧-౧౨|
ఓ నరోత్తమా!మహారాజా!పుత్రార్థివైన నీవు పురోహితులద్వారాగాక స్వయముగా పరివారములతో వాహనములతో వెళ్ళి,పూజార్హుడైన ఆ ఋశ్యశృంగ మునిని సాదరముగా తీసికొనిరండు.(12)
సుమంత్రస్య వచః శ్రుత్వా హృష్టో దశరథోఽభవత్ |
అనుమాన్య వసిష్ఠం చ సూతవాక్యం నిశామ్య చ |౧-౧౧-౧౩|
స అంతఃపురః సహ అమాత్యః ప్రయయౌ యత్ర స ద్విజః |
వనాని సరితః చ ఏవ వ్యతిక్రమ్య శనైః శనైః |౧-౧౧-౧౪| సుమంత్రుడు తెల్పిన ఈ కథను విని వసిష్టుని,అనుమతిని గైకొని,దశరథమహారాజు రాణులతో,అమాత్యులతోగూడిఉన్ ఋశ్యశృంగుడు ఉన్న రోమపాద నగరమునకు బయలుదేరెను.వనదృశ్యములను,నదీతీరములను తిన్నగా దర్శించుచు క్రమముగా ఆ మహారాజు ముని పుంగవుడున్న ప్రదేశమునకు చేరెను.(13-14)
అభిచక్రామ తం దేశం యత్ర వై మునిపుంగవః |
ఆసాద్య తం ద్విజ శ్రేష్ఠం రోమపాద సమీపగం
ఋషిపుత్రం దదర్శ అథో దీప్యమానం ఇవ అనలం ||౧-౧౧-౧౫|
రోమపాదనగరమునకు చేరిన దశరథుడు ద్విజోత్తముడును,విభండకునికుమారుడును,అగ్నివలె తేజశ్శాలియును ఐన ఋష్యశృంగుని రోమపాదునిసమీపమున ఉండగా చూచెను.(15)
తతో రాజా యథా యోగ్యం పూజాం చక్రే విశేషతః
సఖిత్వాత్ తస్య వై రాజ్ఞః ప్రహృష్టేన అంతరాత్మనా ||౧-౧౧-౧౬| అంతట రోమపాదుడు దశరథమహారాజుతో తనకుగలమైత్రిని పురస్కరించుకొని,ప్రసన్నమనస్కుడై సముచితముగా ఆయనకు విశేషపూజలను గావించెను.(16)

రోమపాదేన చ ఆఖ్యాతం ఋషిపుత్రాయ ధీమతే
సఖ్యం సంబంధకం చైవ తదా తం ప్రత్యపూజయత్ ||౧-౧౧-౧౭|
ధీశాలియైన ఋశ్యశంగునకు రోమపాదుడు తనకు దశరథుని తో గల మైత్రిని,బందుత్వమును గూర్చి తెల్పెను.అప్పుడు ఆ ముని దశరథుని పూజించెను.(17)
ఏవం సుసత్కృతః తేన సహోషిత్వా నరర్షభః
సప్తాష్ట దివసాన్ రాజా రాజానం ఇదం అబ్రవీత్ ||౧-౧౧-౧౮|
ఇట్లు సత్కారములను పొందిన దశరథమహారాజు రోమపాదునికడ ఏడెనిమిది దినములు గడిపి,పిదప ఆయనతో ఇట్లనెను.(18)
శాంతా తవ సుతా రాజన్ సహ భర్త్రా విశాం పతే
మదీయం నగరం యాతు కార్యం హి మహదుద్యతం ||౧-౧౧-౧౯|

తథా ఇతి రాజా సంశ్రుత్య గమనం తస్య ధీమతః
ఉవాచ వచనం విప్రం గచ్ఛ త్వం సహ భార్యయా ||౧-౧౧-౨౦|
ఓ మహారాజా! నీ కూతురైన శాంతను,అల్లుడైన ఋశ్యశృంగుని నా నగరమునకు పంపుము.అచట ఒక మహత్కార్యము జరగనున్నది.రోమపాదుడుప్రతిభామూర్తియైన ఋశ్యశృంగుని ప్రయాణమునకు తన ఆమోదమును తెలిపెను.పిమ్మట ఋశ్యశృంగునితో "ఓ విప్రోత్తమా!నీ భార్యయైన శాంతతో అయోద్యా నగరమునకు వెళ్ళుము."అని పలికెను.(19-20)
ఋషిపుత్రః ప్రతిశ్రుత్య తథా ఇతి ఆహః నృపం తదా
స నృపేణ అభ్యనుజ్ఞాతః ప్రయయౌ సహ భార్యయా ||౧-౧౧-౨౧|
ఋషిపుత్రుడు ఆ మాటలను విని రాజుగారితో 'అట్లే'యని పలికి రాజు గారి అనుమతితో భార్యతోగూడి బయలుదేరెను.(21)
తావ అన్యోన్య అంజలిం కృత్వా స్నేహాత్ సంశ్లిష్య చ ఉరసా
ననందతుః దశరథో రోమపాదః చ వీర్యవాన్ ||౧-౧౧-౨౨|
పరాక్రమవంతులైన దశరథుడు,రోమపాదుడు ఇద్దరును పరస్పర నమస్కారములతో,స్నేహపూర్వకములైన ఆలింగనములతో ఆనందించిరి.(22)
తతః సుహృదం ఆపృచ్ఛ్య ప్రస్థితో రఘునందనః
పౌరేషు ప్రేషయామాస దూతాన్ వై శీఘ్ర గామినః ||౧-౧౧-౨౩|
అనంతరము దశరథుడు రోమపాదునికడ సెలవుగైకొని,బయలుదేరెను.పిమ్మట అతడు త్వరగా వెళ్ళునట్టి దూతల ద్వారా తమరాకను దెలుపుచు పౌరులకు తన ఆదేశమును పంపెను.(23)
క్రియతాం నగరం సర్వం క్షిప్రం ఏవ స్వలంకృతం
ధూపితం సిక్త సమ్మృష్టం పతాకాభిః అలంకృతం |1-11-24|
తతః ప్రహృష్టాః పౌరాః తే శ్రుత్వా రాజానం ఆగతం
తథా చక్రుః చ తత్ సర్వం రాజ్ఞా యత్ ప్రేషితం తదా ||౧-౧౧-౨౫|
పౌరులు రాజుగారి శుభాగమనవార్తను విని,మిక్కిలి సంతోషించిరి.రాజుగారిసందేశముప్రకారము పూర్తిగా నగరమును అలంకరించిరి.(25)
తతః స్వలంకృతం రాజా నగరం ప్రవివేశ హ
శఙ్ఖ దుందుభి నిహ్రార్దైః పురస్కృత్వా ద్విజర్షభం ||౧-౧౧-౨౬|
తతః ప్రముదితాః సర్వే దృష్ట్వా తం నాగరా ద్విజం
ప్రవేశ్యమానం సత్కృత్య నరేంద్రేణ ఇంద్ర కర్మణా ||౧-౧౧-౨౭|
పిమ్మట దశరథుడు శంఖదుందుభులధ్వనులమధ్య విప్రోత్తముడైన ఋశ్యశృంగుని ముందుంచుకొని,బాగుగా అలంకరింపబడిన నగరమున సపరివారముగా ప్రవెశించెను.ఇంద్రునివలె పరాక్రమశాలియైన దశరథుడు ఆదర సత్కారములతో నగరమునకు తీసికొనివచ్చుచున్న బ్రాహ్మణోత్తమునిజూచి,ఆ నగరవాసులెల్లరును మిక్కిలి సంతోషపడిరి.(26-27)

అంతఃపురం ప్రవేశ్య ఏనం పూజాం కృత్వా చ శాస్త్రతః |
కృతకృత్యం తదా ఆత్మానం మేనే తస్య ఉపవాహనాత్ ౧-౧౧-౨౮|
దశరథుడు ఋశ్యశృంగుని తన అంతపురమునకు తీసికొనివచ్చి,శాస్త్రోక్తముగా పూజించెను.ఇంకను ఆయన రాకతో తాను కృతార్థుడైనట్లు తలంచెను.(28)

అంతఃపురాణి సర్వాణి శాంతాం దృష్ట్వా తథా ఆగతాం |
సహ భర్త్రా విశాలాక్షీం ప్రీత్యా ఆనందం ఉపాగమన్ !౧-౧౧-౨౯||
భర్తతోగూడి ఆ విధముగా విచ్చేసిన విశాలాక్షియగు శాంతను జూచి అంతపురకాంతలందరును ఎంతగానో సంబరపడిరి.(29)
పూజ్యమానా తు తాభిః సా రాజ్ఞా చ ఏవ విశేషతః |
ఉవాస తత్ర సుఖితా కంచిత్ కాలం సహ ద్విజా |౧-౧౧-౩0|
అంతపుర స్త్రీలను,జనకుడైన దశరథరాజూ ఆ శాంతాదేవిని బంధుమర్యాదలతో గౌరవించిరి.ఆమెయు తనభర్తయగు ఋశ్యశృంగునితో అచట కొంతకాలము గడిపెను.(30)
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే బాలకాండే ఏకాదశః సర్గః |౧-౧౧|





శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే బాలకాండే ద్వాదశః సర్గః |౧-౧౨|
తతః కాలే బహు తిథే కస్మిన్ చిత్ సుమనోహరే |
వసంతే సమనుప్రాప్తే రాజ్ఞో యష్టుం మనోఽభవత్ |౧-౧౨-౧|
ఋశ్యశృంగుడు అయోధ్యకు వచ్చిన పిమ్మట చాలాకాలమునకు మనోహరమైన ఒకానొక వసంత-ఋతు ప్రారంభమున(చైత్రశుధ్ధపూర్ణిమనాడు)దశరథమహారాజు అశ్వమేథయాగమును ప్రారంభిచుటకై సంకల్పించెను.(1)
తతః ప్రణమ్య శిరసా తం విప్రం దేవ వర్ణినం |
యజ్ఞాయ వరయామాస సంతానార్థం కులస్య చ |౧-౧౨-౨|
పిమ్మట దశరథమహారాజు దివ్యతేజశ్శాలియైన ఋశ్యశృంగమహామునికి శిరసాప్రణమిల్లి ఆయన అనుగ్రహమును పొందెను.పుత్రసంతానప్రాప్తిద్వారా వంశాభివృధ్ది కొరకై(చేయబడు)యజ్ఞమునకు ప్రధాన-ఋత్విజునిగా ఉండుటకై ఆయనను అభ్యర్థించెను.(2)
తథేఇతి చ స రాజానం ఉవాచ వసుధాధిపం |
సంభారాః సంభ్రియంతాం తే తురగశ్చ విముచ్యతాం |౧-౧౨-౩|
ఋత్విజునిగా అభ్యర్థింపబడిన ఋశ్యశృంగుడు అందులకు సమ్మతించి,"యజ్ఞద్రవ్యములను సిధ్ధము చేయింపుడు.యాగాశ్వమును విడిచి పెట్టుడు"అని రాజుతో పలికెను.(3)
సరవ్యాః చ ఉత్తరే తీరే యజ్ఞ భూమిః విధీయతాం |
తతో అబ్రవీత్ నృపః వాక్యం బ్రాహ్మణాన్ వేద పారగాన్ |౧-౧౨-౪|
అంతట దశరథుడు మంత్రిముఖ్యుడైన సుమంత్రుని ఇట్లు ఆదేశించేను."సుమంత్రా!వేదపండితులును,ఋత్విజులును ఐన సుయజ్ఞుని,వామదేవుని,జాబాలిని,కాశ్యపుని,పురోహితుడైన వసిష్టుని,తదితర ద్విజోత్తములను శీఘ్రముగా వెంటగొని రమ్ము."అని(4-5)
సుమంత్ర ఆవాహయ క్ష్షిప్రం ఋత్విజో బ్రహ్మ వాదినః |
సుయజ్ఞం వామదేవం చ జాబాలిం అథ కాశ్యపం |౧-౧౨-౫|
పురోహితం వసిష్ఠం చ యే చ అన్యే ద్విజ సత్తమాః |
తతః సుమంత్రః త్వరితం గత్వా త్వరిత విక్రమః |౧-౧౨-౬|
అనంతరము శీఘ్రగమనుడైన సుమంత్రుడు త్వరత్వరగా వెళ్ళి,వేదసారంగతులైన ఆ బ్రాహ్మణోత్తములను అందరిని వెంటబెట్టుకొనివచ్చెను.(6)
సమానయత్ స తాన్ సర్వాన్ సమస్తాన్ వేద పారగాన్ |
తాన్ పూజయిత్వా ధర్మాత్మా రాజా దశరథః తదా |౧-౧౨-౭|
ధర్మాత్ముడైన దశరథమహారాజు వారిని పూజించి,ధర్మార్థసాధనకు ఉపయుక్తములగు మధురవచనములను పలికెను.(7)
ధర్మార్థ సహితం యుక్తం శ్లక్ష్ణం వచనం అబ్రవీత్ |
మమ తాతప్య మానస్య పుత్రార్థం నాస్తి వై సుఖం |౧-౧౨-౮|
పుత్రార్థం హయమేధేన యక్షయామి ఇతి మతిర్మమ |
తదహం యష్టుం ఇచ్ఛామి హయమేధేన కర్మణా |౧-౧౨-౯|
"పుత్రులకొరకై తపనతో తహతహలాడుచున్ననాకుమనశ్శాంతియే కరువైనది.
ఋషిపుత్ర ప్రభావేణ కామాన్ ప్రాప్స్యామి చ అపి అహం |
తతః సాధు ఇతి తద్ వాక్యం బ్రాహ్మణాః ప్రత్యపూజయన్ |౧-౧౨-౧౦|
వసిష్ఠ ప్రముఖాః సర్వే పార్థివస్య ముఖాత్ చ్యుతం |
ఋష్యశృఙ్గ పురోగాః చ ప్రతి ఊచుః నృపతిం తదా |౧-౧౨-౧౧|
సంభారాః సంభ్రియంతాం తే తురగః చ విముచ్యతాం |
సరవ్యాః చ ఉత్తరే తీరే యజ్ఞ భూమిః విధీయతాం |౧-౧౨-౧౨|
సర్వథా ప్రాప్యసే పుత్రాం చతురో అమిత విక్రమాన్ |
యస్య తే ధర్మికీ బుద్ధిః ఇయం పుత్రార్థం ఆగతా |౧-౧౨-౧౩|
తతః ప్రీతోఽభవత్ రాజా శ్రుత్వా తు ద్విజ భాషితం |
అమాత్యాన్ అబ్రవీత్ రాజా హర్షేణ ఇదం శుభ అక్షరం |౧-౧౨-౧౪|
గురూణాం వచనాత్ శీఘ్రం సంభారాః సంభ్రియంతు మే |
సమర్థ అధిష్టితః చ అశ్వః సః ఉపాధ్యాయో విముచ్యతాం |౧-౧౨-౧౫|
సరయవ్యాః చ ఉత్తరే తీరే యజ్ఞ భూమిః విధీయతాం |
శాంతయః చ అభివర్థంతాం యథా కల్పం యథా విధి |౧-౧౨-౧౬|
శక్యః కర్తుం అయం యజ్ఞః సర్వేణ అపి మహీక్షితా |
న అపరాథో భవేత్ కష్టో యద్య అస్మిన్ క్రతు సత్తమే |౧-౧౨-౧౭|
ఛిద్రం హి మృగయంత ఏతే విద్వాన్సో బ్రహ్మ రాక్షసాః |
విధిహీనస్య యజ్ఞస్య సద్యః కర్తా వినశ్యతి |౧-౧౨-౧౮|
తద్ యథా విధి పూర్వం క్రతుః ఏష సమాప్యతే |
తథా విధానం క్రియతాం సమర్థాః కరణేషు ఇహ |౧-౧౨-౧౯|
తథా ఇతి చ తతః సర్వే మంత్రిణః ప్రత్యపూజయన్ |
పార్థివ ఇంద్రస్య తత్ వాక్యం యథా ఆజ్ఞప్తం అకుర్వత |౧-౧౨-౨౦|
తతో ద్విజాః తే ధర్మజ్ఞం అస్తువన్ పార్థివర్షభం |
అనుజ్ఞాతాః తతః సర్వే పునః జగ్ముః యథా ఆగతం |౧-౧౨-౨౧|
గతేషు తేషు విప్రేషు మంత్రిణః తాన్ నరాధిపః |
విసర్జయిత్వా స్వం వేశ్మ ప్రవివేశ మహామతిః |౧-౧౨-౨౨|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే బాలకాండే ద్వాదశః సర్గః |౧-౧౨|

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే బాలకాండే త్రయోదశః సర్గః |౧-౧౩|
పునః ప్రాప్తే వసంతే తు పూర్ణః సంవత్సరోఽభవత్ |
ప్రసవార్థం గతో యష్టుం హయమేధేన వీర్యవాన్ |౧-౧౩-౧|
అభివాద్య వసిష్ఠం చ న్యాయతః ప్రతిపూజ్య చ |
అబ్రవీత్ ప్రశ్రితం వాక్యం ప్రసవార్థం ద్విజోత్తమం |౧-౧౩-౨|
యజ్ఞో మే క్రియతాం బ్రహ్మన్ యథోక్తం మునిపుఙ్గవ |
యథా న విఘ్నాః క్రియంతే యజ్ఞాంగేషు విధీయతాం |౧-౧౩-౩|
భవాన్ స్నిగ్ధః సుహృన్ మహ్యం గురుః చ పరమో మహాన్ |
వోఢవ్యో భవతా చ ఏవ భారో యజ్ఞస్య చ ఉద్యతః |౧-౧౩-౪|
తథా ఇతి చ స రాజానం అబ్రవీత్ ద్విజసత్తమః |
కరిష్యే సర్వం ఏవ ఏతత్ భవతా యత్ సమర్థితం |౧-౧౩-౫|
తతోఽబ్రవీత్ ద్విజాన్ వృద్ధాన్ యజ్ఞ కర్మసు నిష్ఠితాన్ |
స్థాపత్యే నిష్ఠితాం చ ఏవ వృద్ధాన్ పరమ ధార్మికాన్ |౧-౧౩-౬|
కర్మ అంతికాన్ శిల్పకారాన్ వర్ధకీన్ ఖనకాన్ అపి |
గణకాన్ శిల్పినః చ ఏవ తథా ఏవ నట నర్తకాన్ |౧-౧౩-౭|
తథా శుచీన్ శాస్త్ర విదః పురుషాన్ సు బహు శ్రుతాన్ |
యజ్ఞ కర్మ సమీహంతాం భవంతో రాజ శాసనాత్ |౧-౧౩-౮|
ఇష్టకా బహు సాహస్రీ శీఘ్రం ఆనీయతాం ఇతి |
ఉపకార్యాః క్రియంతాం చ రాజ్ఞో బహు గుణాన్వితాః |౧-౧౩-౯|
బ్రాహ్మణ ఆవసథాః చైవ కర్తవ్యాః శతశః శుభాః |
భక్ష్య అన్న పానైః బహుభిః సముపేతాః సునిష్ఠితాః |౧-౧౩-౧౦|
తథా పౌర జనస్య అపి కర్తవ్యాః చ సువిస్తరాః |
ఆగతానాం సుదూరాత్ చ పార్థివానాం పృథక్ పృథక్ |౧-౧౩-౧౧|
వాజివారణ శలాః చ తథా శయ్యా గృహాణి చ |
భటానాం మహదావాసం వైదేశిక నివాసినాం |౧-౧౩-౧౨|
ఆవాసా బహు భక్ష్యా వై సర్వ కామైః ఉపస్థితాః |
తథా పౌరజన్స్య అపి జనస్య బహు శోభనం |౧-౧౩-౧౩|
దాతవ్యం అన్నం విధివత్ సత్కృత్య న తు లీలయా |
సర్వే వర్ణా యథా పూజాం ప్రాప్నువంతి సుసత్కృతాః |౧-౧౩-౧౪|
న చ అవజ్ఞా ప్రయోక్తవ్యా కామ క్రోధ వశాత్ అపి |
యజ్ఞ కర్మసు యే వ్యగ్రాః పురుషాః శిల్పినః తథా |౧-౧౩-౧౫|
తేషాం అపి విశేషేణ పూజా కార్యా యథా క్రమం |
యే స్యుః సంపూజితా సర్వే వసుభిః భోజనేన చ |౧-౧౩-౧౬|
యథా సర్వం సువిహితం న కించిత్ పరిహీయతే |
తథా భవంతః కుర్వంతు ప్రీతి యుక్తేన చేతసా |౧-౧౩-౧౭|
తతః సర్వే సమాగమ్య వసిష్ఠం ఇదం అబ్రువన్ |
యథేష్టం తత్ సువిహితం న కించిత్ పరిహీయతే |౧-౧౩-౧౮|
యథోక్తం తత్ కరిష్యామో న కించిత్ పరిహీయతే |
తతః సుమంత్రం ఆహూయ వసిష్ఠో వాక్యం అబ్రవీత్ |౧-౧౩-౧౯|
నిమంత్రయస్వ నృపతీన్ పృథివ్యాం యే చ ధార్మికాః |
బ్రాహ్మణాన్ క్షత్రియాన్ వైశ్యాన్ శూద్రాం చ ఏవ సహస్రశః |౧-౧౩-౨౦|
సమానయస్వ సత్కృత్య సర్వ దేశేషు మానవాన్ |
మిథిలాధిపతిం శూరం జనకం సత్య వాదినం |౧-౧౩-౨౧|
తం ఆనయ మహాభాగం స్వయం ఏవ సుసత్కృతం |
పూర్వ సంబంధినం జ్ఞాత్వా తతః పూర్వం బ్రవీమి తే |౧-౧౩-౨౨|
తథా కాశీ పతిం స్నిగ్ధం సతతం ప్రియ వాదినం |
సద్ వృత్తం దేవసంకాశం స్వయం ఏవ అనయస్వ హ |౧-౧౩-౨౩|
తథా కేకయ రాజానం వృద్ధం పరమ ధార్మికం |
శ్వశురం రాజ సింహస్య సపుత్రం త్వం ఇహ ఆనయ |౧-౧౩-౨౪|
అఙ్గేశ్వరం మహేష్వాసం రోమపాదం సు సత్కృతం |
వయస్యం రాజ సింహస్య సపుత్రం తం ఇహ ఆనయ |౧-౧౩-౨౫|
తథా కోసల రాజానం భానుమంతం సుసత్కృతం |
మగధ అధిపతిం శూరం సర్వ శాస్త్ర విశారదం |౧-౧౩-౨౬|
ప్రాప్తిజ్ఞం పరమోదారం సుసత్కృతం పురుషర్షభం |
రాజ్ఞః శాసనం ఆదాయ చోదయస్వ నృపర్షభాన్ |
ప్రాచీనాన్ సింధు సౌవీరాన్ సౌరాష్ఠ్రేయాం చ పార్థివాన్ |౧-౧౩-౨౭|
దాక్షిణాత్యాన్ నరేంద్రాం చ సమస్తాన్ ఆనయస్వ హ |
సంతి స్నిగ్ధాః చ యే చ అన్యే రాజానః పృథివీ తలే |౧-౧౩-౨౮|
తాన్ ఆనయ యథా క్షిప్రం స అనుగాన్ సహ బాంధవాన్ |
ఏతాన్ దూతైః మహాభాగైః ఆనయస్వ నృప ఆజ్ఞ్యా |౧-౧౩-౨౯|
వసిష్ఠ వాక్యం తత్ శ్రుత్వా సుమంత్రః త్వరితః తదా |
వ్యాదిశత్ పురుషాన్ తత్ర రాజ్ఞాం ఆనయనే శుభాన్ |౧-౧౩-౩౦|
స్వయం ఏవ హి ధర్మాత్మా ప్రయాతో ముని శాసనాత్ |
సుమంత్రః త్వరితో భూత్వా సమానేతుం మహామతిః |౧-౧౩-౩౧|
తే చ కర్మాంతికాః సర్వే వసిష్ఠాయ చ మహర్షయే |
సర్వం నివేదయంతి స్మ యజ్ఞే యత్ ఉపకల్పితం |౧-౧౩-౩౨|
తతః ప్రీతో ద్విజ శ్రేష్ఠః తాన్ సర్వాన్ మునిర్ అబ్రవీత్ |
అవజ్ఞయా న దాతవ్యం కస్య చిత్ లీలయా అపి వా |౧-౧౩-౩౩|
అవజ్ఞయా కృతం హన్యాత్ దాతారం న అత్ర సంశయః |
తతః కైశ్చిత్ అహో రాత్రైః ఉపయాతా మహీక్షితః |౧-౧౩-౩౪|
బహూని రత్నాని ఆదాయ రాజ్ఞో దశరథస్య హ |
తతో వసిష్ఠః సుప్రీతో రాజానం ఇదం అబ్రవీత్ |౧-౧౩-౩౫|
ఉపయాతా నర వ్యాఘ్ర రాజానః తవ శాసనాత్ |
మయా అపి సత్కృతాః సర్వే యథా అర్హం రాజ సత్తమ |౧-౧౩-౩౬|
యజ్ఞీయం చ కృతం సర్వం పురుషైః సుసమాహితైః |
నిర్యాతు చ భవాన్ యష్టుం యజ్ఞ ఆయతనం అంతికాత్ |౧-౧౩-౩౭|
సర్వకామైః ఉపహృతైః ఉపేతం వై సమంతతః |
ద్రష్టుం అర్హసి రాజేంద్ర మనసేవ వినిర్మితం |౧-౧౩-౩౮|
తథా వసిష్ఠ వచనాత్ ఋష్యశృంగస్య చ ఉభయోః |
దివసే శుభ నక్షత్రే నిర్యాతో జగతీపతిః |౧-౧౩-౩౯|
తతో వసిష్ఠ ప్రముఖాః సర్వ ఏవ ద్విజోత్తమాః |
ఋష్యశృంగం పురస్కృత్య యజ్ఞ కర్మ ఆరభన్ తదా |౧-౧౩-౪౦|
యజ్ఞ వాటం గతాః సర్వే యథా శాస్త్రం యథా విధి |
శ్రీమాన్ చ సహ పత్నీభీ రాజా దీక్షాం ఉపావిశత్ |౧-౧౩-౪౧|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే బాలకాండే త్రయోదశః సర్గః |౧-౧౩|

Om Tat Sat

(Continued ....)

(My humble salutations to the lotus feet of  Swamy jis, Philosophic Scholars and greatful to Wikisource  for the collection)