|
|
|
|
ఆర్తశబ్దోఽథ సంజజ్ఞే స్త్రీణామంతహ్పుతే తదా |౨-౪౧-౧|
అనాథస్య జనస్య అస్య దుర్బలస్య తపస్వినః |
యో గతిం శరణం చ ఆసీత్ స నాథః క్వ ను గచ్చతి |౨-౪౧-౨|
న క్రుధ్యతి అభిశస్తః అపి క్రోధనీయాని వర్జయన్ |
క్రుద్ధాన్ ప్రసాదయన్ సర్వాన్ సమ దుహ్ఖః క్వ గచ్చతి |౨-౪౧-౩|
కౌసల్యాయాం మహా తేజా యథా మాతరి వర్తతే |
తథా యో వర్తతే అస్మాసు మహాత్మా క్వ ను గచ్చతి |౨-౪౧-౪|
కైకేయ్యా క్లిశ్యమానేన రాజ్ఞా సంచోదితః వనం |
పరిత్రాతా జనస్య అస్య జగతః క్వ ను గచ్చతి |౨-౪౧-౫|
అహో నిశ్చేతనో రాజా జీవ లోకస్య సంప్రియం |
ధర్మ్యం సత్య వ్రతం రామం వన వాసో ప్రవత్స్యతి |౨-౪౧-౬|
ఇతి సర్వా మహిష్యః తా వివత్సాఇవ ధేనవః |
రురుదుః చైవ దుహ్ఖ ఆర్తాః సస్వరం చ విచుక్రుశుః |౨-౪౧-౭|
స తం అంతః పురే ఘోరం ఆర్త శబ్దం మహీ పతిః |
పుత్ర శోక అభిసంతప్తః శ్రుత్వా చ ఆసీత్ సుదుహ్ఖితః |౨-౪౧-౮|
న అగ్ని హోత్రాణి అహూయంత సూర్యః చ అంతర్ అధీయత |
వ్యసృజన్ కవలాన్ నాగా గావో వత్సాన్ న పాయయన్ |౨-౪౧-౯|
వ్యసృజన్ కబలాన్నాగా గావో వత్సాన్న పాయయన్ |
పుత్రం ప్రథమజం లబ్ధ్వా జననీ నాభ్యనందత |౨-౪౧-౧౦|
త్రిశంకుర్ లోహిత అంగః చ బృహస్పతి బుధావ్ అపి |
దారుణాః సోమం అభ్యేత్య గ్రహాః సర్వే వ్యవస్థితాః |౨-౪౧-౧౧|
నక్షత్రాణి గత అర్చీమ్షి గ్రహాః చ గత తేజసః |
విశాఖాః చ సధూమాః చ నభసి ప్రచకాశిరే |౨-౪౧-౧౨|
కాలికానిలవేగేన మహోదధిరివోత్థితః |
రామే వనం ప్రవ్రజితే నగరం ప్రచచాల తత్ |౨-౪౧-౧౩|
దిశః పర్యాకులాః సర్వా స్తిమిరేణేవ సంవృతాః |
న గ్రహో నాపి నక్షత్రం ప్రచకాశే న కించన |౨-౪౧-౧౪|
అకస్మాన్ నాగరః సర్వో జనో దైన్యం ఉపాగమత్ |
ఆహారే వా విహారే వా న కశ్చిత్ అకరోన్ మనః |౨-౪౧-౧౫|
శోకపర్యాయసంతప్తః సతతం దీర్ఘముచ్ఛ్వసన్ |
అయోధ్యాయాం జనః సర్వః శుశోచ జగతీపతిం |౨-౪౧-౧౬|
బాష్ప పర్యాకుల ముఖో రాజ మార్గ గతః జనః |
న హృష్టః లక్ష్యతే కశ్చిత్ సర్వః శోక పరాయణః |౨-౪౧-౧౭|
న వాతి పవనః శీతః న శశీ సౌమ్య దర్శనః |
న సూర్యః తపతే లోకం సర్వం పర్యాకులం జగత్ |౨-౪౧-౧౮|
అనర్థినః సుతాః స్త్రీణాం భర్తారః భ్రాతరః తథా |
సర్వే సర్వం పరిత్యజ్య రామం ఏవ అన్వచింతయన్ |౨-౪౧-౧౯|
యే తు రామస్య సుహృదః సర్వే తే మూఢ చేతసః |
శోక భారేణ చ ఆక్రాంతాః శయనం న జుహుస్ తదా |౨-౪౧-౨౦|
తతః తు అయోధ్యా రహితా మహాత్మనా |
పురందరేణ ఇవ మహీ సపర్వతా |
చచాల ఘోరం భయ భార పీడితా |
సనాగ యోధ అశ్వ గణా ననాద చ |౨-౪౧-౨౧|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ఏకచత్వారింశః సర్గః |౨-౪౧|
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే ద్విచత్వారింశః సర్గః |౨-౪౨|
|
|
|
|
న ఏవ ఇక్ష్వాకు వరః తావత్ సంజహార ఆత్మ చక్షుషీ |౨-౪౨-౧|
యావద్ రాజా ప్రియం పుత్రం పశ్యతి అత్యంత ధార్మికం |
తావద్ వ్యవర్ధత ఇవ అస్య ధరణ్యాం పుత్ర దర్శనే |౨-౪౨-౨|
న పశ్యతి రజో అపి అస్య యదా రామస్య భూమిపః |
తదా ఆర్తః చ విషణ్ణః చ పపాత ధరణీ తలే |౨-౪౨-౩|
తస్య దక్షిణం అన్వగాత్ కౌసల్యా బాహుం అంగనా |
వామం చ అస్య అన్వగాత్ పార్శ్వం కైకేయీ భరత ప్రియా |౨-౪౨-౪|
తాం నయేన చ సంపన్నో ధర్మేణ నివయేన చ |
ఉవాచ రాజా కైకేయీం సమీక్ష్య వ్యథిత ఇంద్రియః |౨-౪౨-౫|
కైకేయి మా మమ అంగాని స్ప్రాక్షీస్ త్వం దుష్ట చారిణీ |
న హి త్వాం ద్రష్టుం ఇచ్చామి న భార్యా న చ బాంధవీ |౨-౪౨-౬|
యే చ త్వాం ఉపజీవంతి న అహం తేషాం న తే మమ |
కేవల అర్థ పరాం హి త్వాం త్యక్త ధర్మాం త్యజామ్య్ అహం |౨-౪౨-౭|
అగృహ్ణాం యచ్ చ తే పాణిం అగ్నిం పర్యణయం చ యత్ |
అనుజానామి తత్ సర్వం అస్మింల్ లోకే పరత్ర చ |౨-౪౨-౮|
భరతః చేత్ ప్రతీతః స్యాత్ రాజ్యం ప్రాప్య ఇదం అవ్యయం |
యన్ మే స దద్యాత్ పిత్ర్ అర్థం మా మా తత్ దత్తం ఆగమత్ |౨-౪౨-౯|
అథ రేణు సముధ్వస్తం తం ఉత్థాప్య నర అధిపం |
న్యవర్తత తదా దేవీ కౌసల్యా శోక కర్శితా |౨-౪౨-౧౦|
హత్వా ఇవ బ్రాహ్మణం కామాత్ స్పృష్ట్వా అగ్నిం ఇవ పాణినా |
అన్వతప్యత ధర్మ ఆత్మా పుత్రం సంచింత్య తాపసం |౨-౪౨-౧౧|
నివృత్య ఏవ నివృత్య ఏవ సీదతః రథ వర్త్మసు |
రాజ్ఞో న అతిబభౌ రూపం గ్రస్తస్య అంశుమతః యథా |౨-౪౨-౧౨|
విలలాప చ దుహ్ఖ ఆర్తః ప్రియం పుత్రం అనుస్మరన్ |
నగర అంతం అనుప్రాప్తం బుద్ధ్వా పుత్రం అథ అబ్రవీత్ |౨-౪౨-౧౩|
వాహనానాం చ ముఖ్యానాం వహతాం తం మమ ఆత్మజం |
పదాని పథి దృశ్యంతే స మహాత్మా న దృశ్యతే |౨-౪౨-౧౪|
స నూనం క్వచిత్ ఏవ అద్య వృక్ష మూలం ఉపాశ్రితః |
కాష్ఠం వా యది వా అశ్మానం ఉపధాయ శయిష్యతే |౨-౪౨-౧౫|
ఉత్థాస్యతి చ మేదిన్యాః కృపణః పాంశు గుణ్ఠితః |
వినిహ్శ్వసన్ ప్రస్రవణాత్ కరేణూనాం ఇవ ఋషభః |౨-౪౨-౧౬|
ఉత్థాస్యతి చ మేదిన్యాః కృపణః పాంసుగుణ్ఠితః |
వినిఃస్వసన్ ప్రస్రవణాత్క రేణూనామి వర్ష్భః |౨-౪౨-౧౭|
ద్రక్ష్యంతి నూనం పురుషా దీఘ బాహుం వనే చరాః |
రామం ఉత్థాయ గచ్చంతం లోక నాథం అనాథవత్ |౨-౪౨-౧౮|
సకామా భవ కైకేయి విధవా రాజ్యం ఆవస |
కణ్టకాక్రమణ క్లాంతావనమద్య గమిష్యతి |౨-౪౨-౧౯|
అనభిజ్ఞా వనానాం సా నూనం భయముపైష్యతి |
శ్వాపదాన్ర్ధితం శ్రుత్వా గమిభీరం రోమహర్ష్ణం |౨-౪౨-౨౦|
సకామా భవకైకేయి విధవా రాజ్య మావస |
న హి తం పురుష వ్యాఘ్రం వినా జీవితుం ఉత్సహే |౨-౪౨-౨౧|
ఇతి ఏవం విలపన్ రాజా జన ఓఘేన అభిసంవృతః |
అపస్నాతైవ అరిష్టం ప్రవివేశ పుర ఉత్తమం |౨-౪౨-౨౨|
శూన్య చత్వర వేశ్మ అంతాం సంవృత ఆపణ దేవతాం |
క్లాంత దుర్బల దుహ్ఖ ఆర్తాం న అత్యాకీర్ణ మహా పథాం |
తాం అవేక్ష్య పురీం సర్వాం రామం ఏవ అనుచింతయన్ |
విలపన్ ప్రావిశద్ రాజా గృహం సూర్యైవ అంబుదం |౨-౪౨-౨౩|
మహా హ్రదం ఇవ అక్షోభ్యం సుపర్ణేన హృత ఉరగం |
రామేణ రహితం వేశ్మ వైదేహ్యా లక్ష్మణేన చ |౨-౪౨-౨౪|
అథ గద్గదశబ్దస్తు విలపన్మనుజాధిపః |
ఉవాచ మృదుమంధార్థం వచనం దీన మస్వరం |౨-౪౨-౨౫|
కౌసల్యాయా గృహం శీఘ్రం రామ మాతుర్ నయంతు మాం |
ఇతి బ్రువంతం రాజానం అనయన్ ద్వార దర్శితః |౨-౪౨-౨౬|
ఇతి బ్రువంతం రాజాన మనయన్ ద్వార్దర్శినః |
కౌసల్యాయా గృహం తత్ర న్యవేశ్యత వినీతవత్ |౨-౪౨-౨౭|
తతః తత్ర ప్రవిష్టస్య కౌసల్యాయా నివేశనం |
అధిరుహ్య అపి శయనం బభూవ లులితం మనః |౨-౪౨-౨౮|
పుత్రద్వయవిహీనం చ స్నుషయాపి వివర్జితం |
అపశ్యద్భవనం రాజా నష్టచంధ్రమివాంబరం |౨-౪౨-౨౯|
తచ్ చ దృష్ట్వా మహా రాజో భుజం ఉద్యమ్య వీర్యవాన్ |
ఉచ్చైః స్వరేణ చుక్రోశ హా రాఘవ జహాసి మాం |౨-౪౨-౩౦|
సుఖితా బత తం కాలం జీవిష్యంతి నర ఉత్తమాః |
పరిష్వజంతః యే రామం ద్రక్ష్యంతి పునర్ ఆగతం |౨-౪౨-౩౧|
అథ రాత్ర్యాం ప్రపన్నాయాం కాలరాత్ర్యామీఅత్మనః |
అర్ధరాత్రే దశరథహ్ కౌసల్యామిదమబ్రవీత్ |౨-౪౨-౩౨|
రామం మేఽనుగతా దృష్టిరద్యాపి న నివర్తతే |
న త్వాం పశ్యామి కౌసల్యే సాధు మాం పాణినా స్పృశ |౨-౪౨-౩౩|
తం రామం ఏవ అనువిచింతయంతం |
సమీక్ష్య దేవీ శయనే నర ఇంద్రం |
ఉప ఉపవిశ్య అధికం ఆర్త రూపాఉప |
వినిహ్శ్వసంతీ విలలాప కృచ్చ్రం |౨-౪౨-౩౪|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ద్విచత్వారింశః సర్గః |౨-౪౨|
Om Tat Sat
(Continued
....)
(My humble salutations to the
lotus feet of Swamy jis, Philosophic
Scholars and greatful to Wikisource for
the collection)
0 comments:
Post a Comment