|
|
|
|
ఉష్ణం అశ్రు విముంచంతః రామే సంప్రస్థితే వనం |౨-౫౯-౧|
ఉభాభ్యాం రాజ పుత్రాభ్యాం అథ కృత్వా అహం జ్ఞలిం |
ప్రస్థితః రథం ఆస్థాయ తత్ దుహ్ఖం అపి ధారయన్ |౨-౫౯-౨|
గుహా ఇవ సార్ధం తత్ర ఏవ స్థితః అస్మి దివసాన్ బహూన్ |
ఆశయా యది మాం రామః పునః శబ్దాపయేద్ ఇతి |౨-౫౯-౩|
విషయే తే మహా రాజ మామ వ్యసన కర్శితాః |
అపి వృక్షాః పరింలానః సపుష్ప అంకుర కోరకాః |౨-౫౯-౪|
ఉపతప్తోదకా నద్యః పల్వలాని సరాంసి చ |
పరిష్కుపలాశాని వనాన్యుపవనాని చ |౨-౫౯-౫|
న చ సర్పంతి సత్త్వాని వ్యాలా న ప్రసరంతి చ |
రామ శోక అభిభూతం తన్ నిష్కూజం అభవద్ వనం |౨-౫౯-౬|
లీన పుష్కర పత్రాః చ నర ఇంద్ర కలుష ఉదకాః |
సంతప్త పద్మాః పద్మిన్యో లీన మీన విహంగమాః |౨-౫౯-౭|
జలజాని చ పుష్పాణి మాల్యాని స్థలజాని చ |
న అద్య భాంతి అల్ప గంధీని ఫలాని చ యథా పురం |౨-౫౯-౮|
అత్రోద్యానాని శూన్యాని ప్రలీనవిహగాని చ |
న చాభిరామానారామాన్ పశ్యామి మనుజర్షభ |౨-౫౯-౯|
ప్రవిశంతం అయోధ్యాం మాం న కశ్చిత్ అభినందతి |
నరా రామం అపశ్యంతః నిహ్శ్వసంతి ముహుర్ ముహుః |౨-౫౯-౧౦|
దేవ రాజరథం దృష్ట్వా వినా రామమిహాగతం |
దుఃఖాదశ్రుముఖః సర్వో రాజమార్గగతో జనః |౨-౫౯-౧౧|
హర్మ్యైః విమానైః ప్రాసాదైః అవేక్ష్య రథం ఆగతం |
హాహా కార కృతా నార్యో రామ అదర్శన కర్శితాః |౨-౫౯-౧౨|
ఆయతైః విమలైః నేత్రైః అశ్రు వేగ పరిప్లుతైః |
అన్యోన్యం అభివీక్షంతే వ్యక్తం ఆర్తతరాః స్త్రియః |౨-౫౯-౧౩|
న అమిత్రాణాం న మిత్రాణాం ఉదాసీన జనస్య చ |
అహం ఆర్తతయా కంచిత్ విశేషం న ఉపలక్షయే |౨-౫౯-౧౪|
అప్రహృష్ట మనుష్యా చ దీన నాగ తురంగమా |
ఆర్త స్వర పరింలానా వినిహ్శ్వసిత నిహ్స్వనా |౨-౫౯-౧౫|
నిరానందా మహా రాజ రామ ప్రవ్రాజన ఆతులా |
కౌసల్యా పుత్ర హీనా ఇవాయోధ్యా ప్రతిభాతి మా మా |౨-౫౯-౧౬|
సూతస్య వచనం శ్రుత్వా వాచా పరమ దీనయా |
బాష్ప ఉపహతయా రాజా తం సూతం ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౫౯-౧౭|
కైకేయ్యా వినియుక్తేన పాప అభిజన భావయా |
మయా న మంత్ర కుశలైః వృద్ధైః సహ సమర్థితం |౨-౫౯-౧౮|
న సుహృద్భిర్ న చ అమాత్యైః మంత్రయిత్వా న నైగమైః |
మయా అయం అర్థః సమ్మోహాత్ స్త్రీ హేతోహ్ సహసా కృతః |౨-౫౯-౧౯|
భవితవ్యతయా నూనం ఇదం వా వ్యసనం మహత్ |
కులస్య అస్య వినాశాయ ప్రాప్తం సూత యదృచ్చయా |౨-౫౯-౨౦|
సూత యద్య్ అస్తి తే కించిన్ మయా అపి సుకృతం కృతం |
త్వం ప్రాపయ ఆశు మాం రామం ప్రాణాః సంత్వరయంతి మాం |౨-౫౯-౨౧|
యద్ యద్ యా అపి మమ ఏవ ఆజ్ఞా నివర్తయతు రాఘవం |
న శక్ష్యామి వినా రామ ముహూర్తం అపి జీవితుం |౨-౫౯-౨౨|
అథవా అపి మహా బాహుర్ గతః దూరం భవిష్యతి |
మాం ఏవ రథం ఆరోప్య శీఘ్రం రామాయ దర్శయ |౨-౫౯-౨౩|
వృత్త దమ్ష్ట్రః మహా ఇష్వాసః క్వ అసౌ లక్ష్మణ పూర్వజః |
యది జీవామి సాధ్వ్ ఏనం పశ్యేయం సహ సీతయా |౨-౫౯-౨౪|
లోహిత అక్షం మహా బాహుం ఆముక్త మణి కుణ్డలం |
రామం యది న పశ్యామి గమిష్యామి యమ క్షయం |౨-౫౯-౨౫|
అతః ను కిం దుహ్ఖతరం యో అహం ఇక్ష్వాకు నందనం |
ఇమాం అవస్థాం ఆపన్నో న ఇహ పశ్యామి రాఘవం |౨-౫౯-౨౬|
హా రామ రామ అనుజ హా హా వైదేహి తపస్వినీ |
న మాం జానీత దుహ్ఖేన మ్రియమాణం అనాథవత్ |౨-౫౯-౨౭|
స తేన రాజా దుఃఖేన భృశమర్పితచేతనః |
అవగాఢః సుదుష్పారం శోకసాగమబ్రవీత్ |౨-౫౯-౨౮|
రామశోకమహాభోగః సీతావిరహపారగః |
శ్వసితోర్మిమహావర్తో బాష్పఫేనజలావిలః |౨-౫౯-౨౯|
బాహువిక్షేపమీనౌఘో విక్రందితమహాస్వనః |
ప్రకీర్ణకేశశైవాలః కైకేయీబడబాముఖః |౨-౫౯-౩౦|
మమాశ్రువేగప్రభవః కుబ్జావాక్యమహాగ్రహః |
వరవేలో నృశంసాయా రామప్రవ్రాజనాయతః |౨-౫౯-౩౧|
యస్మిన్ బత నిమగ్నోఽహం కౌసల్యే రాఘవం వినా |
దుస్తరః జీవతా దేవి మయా అయం శోక సాగరః |౨-౫౯-౩౨|
అశోభనం యో అహం ఇహ అద్య రాఘవం |
దిదృక్షమాణో న లభే సలక్ష్మణం
ఇతి ఇవ రాజా విలపన్ మహా యహాశః
పపాత తూర్ణం శయనే స మూర్చితః |౨-౫౯-౩౩|
ఇతి విలపతి పార్థివే ప్రనష్టే |
కరుణతరం ద్విగుణం చ రామ హేతోః |
వచనం అనునిశమ్య తస్య దేవీ |
భయం అగమత్ పునర్ ఏవ రామ మాతా |౨-౫౯-౩౪|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ఏకోనషష్ఠితమః సర్గః |౨-౫౯|
|
|
|
|
ధరణ్యాం గత సత్త్వా ఇవ కౌసల్యా సూతం అబ్రవీత్ |౨-౬౦-౧|
నయ మాం యత్ర కాకుత్స్థః సీతా యత్ర చ లక్ష్మణః |
తాన్ వినా క్షణం అపి అత్ర జీవితుం న ఉత్సహే హి అహం |౨-౬౦-౨|
నివర్తయ రథం శీఘ్రం దణ్డకాన్ నయ మాం అపి |
అథ తాన్ న అనుగచ్చామి గమిష్యామి యమ క్షయం |౨-౬౦-౩|
బాష్ప వేగౌపహతయా స వాచా సజ్జమానయా |
ఇదం ఆశ్వాసయన్ దేవీం సూతః ప్రాంజలిర్ అబ్రవీత్ |౨-౬౦-౪|
త్యజ శోకం చ మోహం చ సంభ్రమం దుహ్ఖజం తథా |
వ్యవధూయ చ సంతాపం వనే వత్స్యతి రాఘవః |౨-౬౦-౫|
లక్ష్మణః చ అపి రామస్య పాదౌ పరిచరన్ వనే |
ఆరాధయతి ధర్మజ్ఞః పర లోకం జిత ఇంద్రియః |౨-౬౦-౬|
విజనే అపి వనే సీతా వాసం ప్రాప్య గృహేష్వ్ ఇవ |
విస్రంభం లభతే అభీతా రామే సమ్న్యస్త మానసా |౨-౬౦-౭|
న అస్యా దైన్యం కృతం కించిత్ సుసూక్ష్మం అపి లక్షయే |
ఉచితా ఇవ ప్రవాసానాం వైదేహీ ప్రతిభాతి మా |౨-౬౦-౮|
నగర ఉపవనం గత్వా యథా స్మ రమతే పురా |
తథైవ రమతే సీతా నిర్జనేషు వనేష్వ్ అపి |౨-౬౦-౯|
బాలా ఇవ రమతే సీతా బాల చంద్ర నిభ ఆననా |
రామా రామే హి అదీన ఆత్మా విజనే అపి వనే సతీ |౨-౬౦-౧౦|
తత్ గతం హృదయం హి అస్యాః తత్ అధీనం చ జీవితం |
అయోధ్యా అపి భవేత్ తస్యా రామ హీనా తథా వనం |౨-౬౦-౧౧|
పరి పృచ్చతి వైదేహీ గ్రామామః చ నగరాణి చ |
గతిం దృష్ట్వా నదీనాం చ పాదపాన్ వివిధాన్ అపి |౨-౬౦-౧౨|
రామం హి లక్ష్మనం వాపి పృష్ట్వా జానాతి జానతీ |
అయోధ్యాక్రోశమాత్రే తు విహారమివ సంశ్రితా |౨-౬౦-౧౩|
ఇదమేవ స్మరామ్యస్యాః సహసైవోపజల్పితం |
కైకేయీసంశ్రితం వాక్యం నేదానీం ప్రతిభాతి మాం |౨-౬౦-౧౪|
ధ్వంసయిత్వా తు తద్వాక్యం ప్రమాదాత్పర్యుపస్థితం |
హ్లదనం వచనం సూతో దేవ్యా మధురమబ్రవీత్ |౨-౬౦-౧౫|
అధ్వనా వాత వేగేన సంభ్రమేణ ఆతపేన చ |
న హి గచ్చతి వైదేహ్యాః చంద్ర అంశు సదృశీ ప్రభా |౨-౬౦-౧౬|
సదృశం శత పత్రస్య పూర్ణ చంద్ర ఉపమ ప్రభం |
వదనం తత్ వదాన్యాయా వైదేహ్యా న వికంపతే |౨-౬౦-౧౭|
అలక్త రస రక్త అభావ్ అలక్త రస వర్జితౌ |
అద్య అపి చరణౌ తస్యాః పద్మ కోశ సమ ప్రభౌ |౨-౬౦-౧౮|
నూపుర ఉద్ఘుష్ట హేలా ఇవ ఖేలం గచ్చతి భామినీ |
ఇదానీం అపి వైదేహీ తత్ రాగా న్యస్త భూషణా |౨-౬౦-౧౯|
గజం వా వీక్ష్య సిమ్హం వా వ్యాఘ్రం వా వనం ఆశ్రితా |
న ఆహారయతి సంత్రాసం బాహూ రామస్య సంశ్రితా |౨-౬౦-౨౦|
న శోచ్యాః తే న చ ఆత్మా తే శోచ్యో న అపి జన అధిపః |
ఇదం హి చరితం లోకే ప్రతిష్ఠాస్యతి శాశ్వతం |౨-౬౦-౨౧|
విధూయ శోకం పరిహృష్ట మానసా |
మహర్షి యాతే పథి సువ్యవస్థితాః |
వనే రతా వన్య ఫల అశనాః పితుః |
శుభాం ప్రతిజ్ఞాం పరిపాలయంతి తే |౨-౬౦-౨౨|
తథా అపి సూతేన సుయుక్త వాదినా |
నివార్యమాణా సుత శోక కర్శితా |
న చైవ దేవీ విరరామ కూజితాత్ |
ప్రియ ఇతి పుత్ర ఇతి చ రాఘవ ఇతి చ |౨-౬౦-౨౩|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే షష్ఠితమః సర్గః |౨-౬౦|
|
|
|
|
కౌసల్యా రుదతీ స్వార్తా భర్తారం ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౬౧-౧|
యద్యపి త్రిషు లోకేషు ప్రథితం తే మయద్ యశః |
సానుక్రోశో వదాన్యః చ ప్రియ వాదీ చ రాఘవః |౨-౬౧-౨|
కథం నర వర శ్రేష్ఠ పుత్రౌ తౌ సహ సీతయా |
దుహ్ఖితౌ సుఖ సంవృద్ధౌ వనే దుహ్ఖం సహిష్యతః |౨-౬౧-౩|
సా నూనం తరుణీ శ్యామా సుకుమారీ సుఖ ఉచితా |
కథం ఉష్ణం చ శీతం చ మైథిలీ ప్రసహిష్యతే |౨-౬౧-౪|
భుక్త్వా అశనం విశాల అక్షీ సూప దంశ అన్వితం శుభం |
వన్యం నైవారం ఆహారం కథం సీతా ఉపభోక్ష్యతే |౨-౬౧-౫|
గీత వాదిత్ర నిర్ఘోషం శ్రుత్వా శుభం అనిందితా |
కథం క్రవ్య అద సిమ్హానాం శబ్దం శ్రోష్యతి అశోభనం |౨-౬౧-౬|
మహా ఇంద్ర ధ్వజ సంకాశః క్వ ను శేతే మహా భుజః |
భుజం పరిఘ సంకాశం ఉపధాయ మహా బలః |౨-౬౧-౭|
పద్మ వర్ణం సుకేశ అంతం పద్మ నిహ్శ్వాసం ఉత్తమం |
కదా ద్రక్ష్యామి రామస్య వదనం పుష్కర ఈక్షణం |౨-౬౧-౮|
వజ్ర సారమయం నూనం హృదయం మే న సంశయః |
అపశ్యంత్యా న తం యద్ వై ఫలతి ఇదం సహస్రధా |౨-౬౧-౯|
యత్త్వయా కరుణం కర్మ వ్యపోహ్య మమ బాంధవాః |
నిరస్తా పరిధావంతి సుఖార్హః కృపణా వనే |౨-౬౧-౧౦|
యది పఞ్చదశే వర్షే రాఘవః పునరేష్యతి |
జహ్యాద్రాజ్యం చ కోశం చ భరతో నోపల్స్ఖ్యతే |౨-౬౧-౧౧|
భోజయంతి కిల శ్రాద్ధే కేచిత్స్వనేవ బాంధవాన్ |
తతః పశ్చాత్సమీక్షంతే కృతకార్యా ద్విజర్షభాన్ |౨-౬౧-౧౨|
తత్ర యే గుణవంతశ్చ విద్వాంసశ్చ ద్విజాతయః |
న పశ్చాత్తేఽభిమన్యంతే సుధామపి సురోపమాః |౨-౬౧-౧౩|
బ్రాహ్మణేష్వపి తృప్తేషు పశ్చాద్భోక్తుం ద్విజర్షభాః |
నాభ్యుపైతుమలం ప్రాజ్ఞాః శృఙ్గచ్చేదమివర్ష్భాః |౨-౬౧-౧౪|
ఏవం కనీయసా భ్రాత్రా భుక్తం రాజ్యం విశాం పతే |
భ్రాతా జ్యేష్ఠా వరిష్ఠాః చ కిం అర్థం న అవమంస్యతే |౨-౬౧-౧౫|
న పరేణ ఆహృతం భక్ష్యం వ్యాఘ్రః ఖాదితుం ఇచ్చతి |
ఏవం ఏవ నర వ్యాఘ్రః పర లీఢం న మంస్యతే |౨-౬౧-౧౬|
హవిర్ ఆజ్యం పురోడాశాః కుశా యూపాః చ ఖాదిరాః |
న ఏతాని యాత యామాని కుర్వంతి పునర్ అధ్వరే |౨-౬౧-౧౭|
తథా హి ఆత్తం ఇదం రాజ్యం హృత సారాం సురాం ఇవ |
న అభిమంతుం అలం రామః నష్ట సోమం ఇవ అధ్వరం |౨-౬౧-౧౮|
న ఏవం విధం అసత్కారం రాఘవో మర్షయిష్యతి |
బలవాన్ ఇవ శార్దూలో బాలధేర్ అభిమర్శనం |౨-౬౧-౧౯|
నైతస్య సహితా లోకా భయం కుర్యుర్మహామృధే |
అధర్మం త్విహ ధర్మాత్మా లోకం ధర్మేణ యోజయేత్ |౨-౬౧-౨౦|
నన్వసౌ కాఞ్చనైర్బాణైర్మహావీర్యో మహాభుజః |
యుగాంత ఇవ భూతాని సాగరానపి నిర్దహేత్ |౨-౬౧-౨౧|
స తాదృశః సిమ్హ బలో వృషభ అక్షో నర ఋషభః |
స్వయం ఏవ హతః పిత్రా జలజేన ఆత్మజో యథా |౨-౬౧-౨౨|
ద్విజాతి చరితః ధర్మః శాస్త్ర దృష్టః సనాతనః |
యది తే ధర్మ నిరతే త్వయా పుత్రే వివాసితే |౨-౬౧-౨౩|
గతిర్ ఏవాక్ పతిర్ నార్యా ద్వితీయా గతిర్ ఆత్మజః |
తృతీయా జ్ఞాతయో రాజమః చతుర్థీ న ఇహ విద్యతే |౨-౬౧-౨౪|
తత్ర త్వం చైవ మే న అస్తి రామః చ వనం ఆశ్రితః |
న వనం గంతుం ఇచ్చామి సర్వథా హి హతా త్వయా |౨-౬౧-౨౫|
హతం త్వయా రాజ్యం ఇదం సరాష్ట్రం |
హతః తథా ఆత్మా సహ మంత్రిభిః చ |
హతా సపుత్రా అస్మి హతాః చ పౌరాః |
సుతః చ భార్యా చ తవ ప్రహృష్టౌ |౨-౬౧-౨౬|
ఇమాం గిరం దారుణ శబ్ద సంశ్రితాం |
నిశమ్య రాజా అపి ముమోహ దుహ్ఖితః |
తతః స శోకం ప్రవివేశ పార్థివః |
స్వదుష్కృతం చ అపి పునః తదా అస్మరత్ |౨-౬౧-౨౭|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ఏకషష్ఠితమః సర్గః |౨-౬౧|
Om Tat Sat
(Continued
....)
(My humble salutations to the
lotus feet of Swamy jis, Philosophic
Scholars and greatful to Wikisource for
the collection)
0 comments:
Post a Comment