Valmiki Ramayanam – Ayodhya Kanda - Part 14

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే సప్తత్రింశః సర్గః |౨-౩౭|
మహా మాత్ర వచః శ్రుత్వా రామః దశరథం తదా |
అన్వభాషత వాక్యం తు వినయజ్ఞో వినీతవత్ |౨-౩౭-౧|
త్యక్త భోగస్య మే రాజన్ వనే వన్యేన జీవతః |
కిం కార్యం అనుయాత్రేణ త్యక్త సంగస్య సర్వతః |౨-౩౭-౨|
యో హి దత్త్వా ద్విప శ్రేష్ఠం కక్ష్యాయాం కురుతే మనః |
రజ్జు స్నేహేన కిం తస్య త్యజతః కుంజర ఉత్తమం |౨-౩౭-౩|
తథా మమ సతాం శ్రేష్ఠ కిం ధ్వజిన్యా జగత్ పతే |
సర్వాణి ఏవ అనుజానామి చీరాణి ఏవ ఆనయంతు మే |౨-౩౭-౪|
ఖనిత్ర పిటకే చ ఉభే మమ ఆనయత గచ్చతః |
చతుర్ దశ వనే వాసం వర్షాణి వసతః మమ |౨-౩౭-౫|
అథ చీరాణి కైకేయీ స్వయం ఆహృత్య రాఘవం |
ఉవాచ పరిధత్స్వ ఇతి జన ఓఘే నిరపత్రపా |౨-౩౭-౬|
స చీరే పురుష వ్యాఘ్రః కైకేయ్యాః ప్రతిగృహ్య తే |
సూక్ష్మ వస్త్రం అవక్షిప్య ముని వస్త్రాణి అవస్త హ |౨-౩౭-౭|
లక్ష్మణః చ అపి తత్ర ఏవ విహాయ వసనే శుభే |
తాపసాచ్ చాదనే చైవ జగ్రాహ పితుర్ అగ్రతః |౨-౩౭-౮|
అథ ఆత్మ పరిధాన అర్థం సీతా కౌశేయ వాసినీ |
సమీక్ష్య చీరం సంత్రస్తా పృషతీ వాగురాం ఇవ |౨-౩౭-౯|
సా వ్యపత్రపమాణా ఇవ ప్రతిగృహ్య చ దుర్మనాః |
గంధర్వ రాజ ప్రతిమం భర్తారం ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౩౭-౧౦|
అశ్రుసంపూర్ణ్నేత్రా చ ధర్మజ్ఞా ధర్మదర్శినీ |
గంధర్వరాజప్రతిమం భర్తారమిదమబ్రవీత్ |౨-౩౭-౧౧|
కథం ను చీరం బధ్నంతి మునయో వన వాసినః |
ఇతి హ్యకుశలా సీతా సాముమోహ ముహుర్ముహుః |౨-౩౭-౧౨|
కృత్వా కణ్ఠే చ సా చీరం ఏకం ఆదాయ పాణినా |
తస్థౌ హి అకుషలా తత్ర వ్రీడితా జనక ఆత్మజ |౨-౩౭-౧౩|
తస్యాః తత్ క్షిప్రం ఆగమ్య రామః ధర్మభృతాం వరః |
చీరం బబంధ సీతాయాః కౌశేయస్య ఉపరి స్వయం |౨-౩౭-౧౪|
రామం ప్రేక్ష్య తు సీతాయాః బధ్నంతం చీరముత్తమం |
అంతఃపురగతా నార్యో ముముచుర్వారి నేత్రజం |౨-౩౭-౧౫|
ఉచుశ్చ పరమాయస్తా రామం జ్వలితతేజసం |
వత్స నైవం నియుక్తేయం వనవాసే మనస్వినీ |౨-౩౭-౧౬|
పితుర్వాక్యానురోధేన గతస్య విజనం వనం |
తావద్దర్శనమస్యా నః సఫలం భవతు ప్రభో |౨-౩౭-౧౭|
లక్ష్మణేన సహాయేన వనం గచ్ఛస్వ పుత్రక |
నేయమర్హతి కల్యాణీ వస్తుం తాపసవద్వనే |౨-౩౭-౧౮|
కురు నో యాచనాం పుత్ర! సీతా తిష్ఠతు భామినీ |
ధర్మనిత్యః స్వయం స్థాతుం న హీదానీం త్వమిచ్ఛసి |౨-౩౭-౧౯|
తాసామేవంవిధా వాచః శృణ్వన్ దశరథాత్మజః |
బబంధైవ తదా చీరం సీతయా తుల్యశీలయా |౨-౩౭-౨౦|
చీరే గృహీతే తు తయా సమీక్ష్య నృపతేర్గురుః |
నివార్య సీతాం కైకేయీం వసిష్ఠో వాక్యమబ్రవీత్ |౨-౩౭-౨౧|
అతిప్రవృత్తే దుర్మేధే కైకేయి కులపాంసని |
వఞ్యిత్వా చ రాజానం న ప్రమాణేఽవతిష్ఠసే |౨-౩౭-౨౨|
న గంతవ్యం వనం దేవ్యా సీతయా శీలవర్జితే |
అనుష్ఠాస్యతి రామస్య సీతా ప్రకృతమాసనం |౨-౩౭-౨౩|
ఆత్మా హి దారాః సర్వేషాం దారసంగ్రహవర్తినాం |
ఆత్మేయమితి రామస్య పాలయిష్యతి మేదినీం |౨-౩౭-౨౪|
అథ యాస్యతి వైదేహీ వనం రామేణ సంగతా |
వయమప్యనుయాస్యామః పురం చేదం గమిష్యతి |౨-౩౭-౨౫|
అంతపాలాశ్చ యాస్యంతి సదారో యత్ర రాఘవః |
సహోపజీవ్యం రాష్ట్రం చ పురం చ సపరిచ్ఛదం |౨-౩౭-౨౬|
భరతశ్చ సశత్రుఘ్నశ్చీరవాసా వనేచరః |
వనే వసంతం కాకుత్థ్సమనువత్స్యతి పూర్వజం |౨-౩౭-౨౭|
తతహ్ శూన్యాం గతజనాం వసుధాం పాదపైః సహ |
త్వమేకా శాధి దుర్వృత్తా ప్రజానామహితే స్థితా |౨-౩౭-౨౮|
న హి తద్భవితా రాష్ట్రం యత్ర రామో న భూపతిః |
తద్వనం భవితా రాష్ట్రం యత్ర రామో నివత్స్యతి |౨-౩౭-౨౯|
న హ్యదత్తాం మహీం పిత్రా భరతః శాస్తుమర్హతి |
త్వయి వా పుత్రవద్వస్తుం యది జాతో మహీపతేః |౨-౩౭-౩౦|
యద్యపి త్వం క్షితితలాద్గగనం చోత్పతిష్యసి |
పితుర్వంశచరిత్రజ్ఞః సోఽన్యథా న కరిష్యతి |౨-౩౭-౩౧|
తత్త్వయా పుత్రగర్ధిన్యా పుత్రస్య కృతమప్రియం |
లోకే హి స న విద్యేత యో న రామమనువ్రతః |౨-౩౭-౩౨|
ద్రక్ష్యస్యద్యైవ కైకేయి పశువ్యాళమృగద్విజాన్ |
గచ్ఛతః సహ రామేణ పాదపాంశ్చ తదున్ముఖాన్ |౨-౩౭-౩౩|
అథోత్తమాన్యాభరణాని దేవి |
దేహి స్నుషాయై వ్యపనీయ చీరం |
న చీరమస్యాః ప్రవిధీయతేతి |
న్యవారయత్ తద్వసనం వసిష్ఠః |౨-౩౭-౩౪|
ఏకస్య రామస్య వనే నివాస |
స్త్వయా వృతహ్ కేకయరాజపుత్రి |
విభూషితేయం ప్రతికర్మనిత్యా |
వసత్వరణ్యే సహ రాఘవేణ |౨-౩౭-౩౫|
యానైశ్చ ముఖ్యైః పరిచారకైశ్చ |
సుసంవృతా గచ్ఛతు రాజపుత్రీ |
వస్రైశ్చ సర్వైః సహితైర్విధానై |
ర్నేయం వృతా తే వరసంప్రదానే |౨-౩౭-౩౬|
తస్మింస్తథా జల్పతి విప్రముఖ్యే |
గురౌ నృపస్యాప్రతిమప్రభావే |
నైవ స్మ సీతా వినివృత్తభావా |
ప్రియస్య భర్తుః ప్రతికారకామా |౨-౩౭-౩౭|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే సప్తత్రింశః సర్గః |౨-౩౭|




శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే అష్టాత్రింశః సర్గః |౨-౩౮|
తస్యాం చీరం వసానాయాం నాథవత్యాం అనాథవత్ |
ప్రచుక్రోశ జనః సర్వో ధిగ్ త్వాం దశరథం తు ఇతి |౨-౩౮-౧|
తేన తత్ర ప్రణాదేన దుఃఖితస్స మహీపతిః |
చిచ్ఛేద జీవితే శ్రద్ధాం ధర్మే యశసి చాత్మనః |౨-౩౮-౨|
స నిహ్శ్వస్య ఉష్ణం ఐక్ష్వాకః తాం భార్యాం ఇదం అబ్రవీత్ |
కైకేయి కుశ చీరేణ న సీతా గంతుం అర్హతి |౨-౩౮-౩|
సుకుమారీ చ బాలా చ సతతం చ సుఖోచితా |
నేయం వనస్య యోగ్యేతి సత్యమాహ గురుర్మమ |౨-౩౮-౪|
ఇయం హి కశ్యాపకరోతి కించి |
త్తపస్వినీ రాజవరస్య కన్యా |
యా చీరమాసాద్య జనస్య మధ్యే |
స్థితా విసంజ్ఞా శ్రమణీవ కాచిత్ |౨-౩౮-౫|
చీరాణ్యసాస్యా జనకస్య కన్యా |
నేయం ప్రతిజ్ఞా మమ దత్తపూర్వా |
యథాసుఖం గచ్ఛతు రాజపుత్రీ |
వనం సంగ్రా సహ సర్వర్త్నైః |౨-౩౮-౬|
అజీవనార్హేణ మయా నృశంసా |
కృతా ప్రతిజ్ఞా నియమేన తావత్ |
త్వయా హి బాల్యాత్ ప్రతిపన్నమేతత్ |
త్న్మాం దహేద్ వేణుమివాత్మపుష్పం |౨-౩౮-౭|
రామేణ యది తే పా పే కించిత్కృతమశోభనం |
అపకారః క ఇహ తే వైదేహ్యా దర్శితోఽధమే |౨-౩౮-౮|
మృగీవోత్ఫుల్లనయనా మృదుశీలా తపస్వినీ |
అపకారం కమిహ తే కరోతి జనకాత్మజా |౨-౩౮-౯|
నను పర్యాప్తం ఏతత్ తే పాపే రామ వివాసనం |
కిం ఏభిః కృపణైః భూయః పాతకైః అపి తే కృతైః |౨-౩౮-౧౦|
ప్రతిజ్ఞాతం మయా తావత్ త్వయోక్తం దేవి శృణ్వతా |
రామం యదభిషేకాయ త్వమిహాత మబ్రవీః |౨-౩౮-౧౧|
తత్త్వేతత్సమతిక్రమ్య నిరయం గంతుమిచ్ఛసి |
మైథిలీమపి యా హి త్వ మీక్షసే చీరవాసినీం |౨-౩౮-౧౨|
ఇతీవ రాజా విలపన్మహాత్మా |
శోకస్య నాంతం స దదర్శ కించిత్ |
భృశాతురత్వాచ్చ పపాత భూమౌ |
తేనైవ పుత్రవ్యసనేన మగ్నః |౨-౩౮-౧౩|
ఏవం బ్రువంతం పితరం రామః సంప్రస్థితః వనం |
అవాక్ శిరసం ఆసీనం ఇదం వచనం అబ్రవీత్ |౨-౩౮-౧౪|
ఇయం ధార్మిక కౌసల్యా మమ మాతా యశస్వినీ |
వృద్ధా చ అక్షుద్ర శీలా చ న చ త్వాం దేవ గర్హితే |౨-౩౮-౧౫|
మయా విహీనాం వరద ప్రపన్నాం శోక సాగరం |
అదృష్ట పూర్వ వ్యసనాం భూయః సమ్మంతుం అర్హసి |౨-౩౮-౧౬|
పుత్రశోకం యథా నర్చేత్త్వయా పూజ్యేన పూజితా |
మాం హి సంచింతయంతీ సా త్వయి జీవేత్ తపస్వినీ |౨-౩౮-౧౭|
ఇమాం మహా ఇంద్ర ఉపమ జాత గర్భినీం |
తథా విధాతుం జనమీం మమ అర్హసి |
యథా వనస్థే మయి శోక కర్శితా |
న జీవితం న్యస్య యమ క్షయం వ్రజేత్ |౨-౩౮-౧౮|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే అష్టాత్రింశః సర్గః |౨-౩౮|

Om Tat Sat

(Continued ....)

(My humble salutations to the lotus feet of  Swamy jis, Philosophic Scholars and greatful to Wikisource  for the collection)