|
|
|
|
ఆజగామ సహ భ్రాత్రా రామః ప్రస్రవణం గిరిం |౪-౨౭-౧|
శార్దూల మృగ సంఘుష్టం సింహైః భీమ రవైః వృతం |
నానా గుల్మ లతా గూఢం బహు పాదప సంకులం |౪-౨౭-౨|
ఋక్ష వానర గోపుచ్ఛైః మార్జారైః చ నిషేవితం |
మేఘ రాశి నిభం శైలం నిత్యం శుచికరం శివం |౪-౨౭-౩|
తస్య శైలస్య శిఖరే మహతీం ఆయతాం గుహాం |
ప్రత్యగృహ్ణీత వాసార్థం రామః సౌమిత్రిణా సహ |౪-౨౭-౪|
కృత్వా చ సమయం రామః సుగ్రీవేణ సహ అనఘ |
కాల యుక్తం మహద్ వాక్యం ఉవాచ రఘునందన |౪-౨౭-౫|
వినీతం భ్రాతరం భ్రాతా లక్ష్మణం లక్ష్మి వర్ధనం |
ఇయం గిరి గుహా రమ్యా విశాలా యుక్త మారుతా |౪-౨౭-౬|
అస్యాం వస్త్యామ సౌమిత్రే వర్ష రాత్రం అరిందమ |
గిరి శృంగం ఇదం రమ్యం ఉత్తమం పార్థివాత్మజ |౪-౨౭-౭|
శ్వేతాభిః కృష్ణ తామ్రాభిః శిలాభిః ఉపశోభితం |
నానా ధాతు సమాకీర్ణం నదీ దర్దుర సంయుతం |౪-౨౭-౮|
వివిధైః వృక్ష షణ్డైః చ చారు చిత్ర లతా యుతం |
నానా విహగ సంఘుష్టం మయూర వర నాదితం |౪-౨౭-౯|
మాలతీ కుంద గుల్మైః చ సిందువారైః శిరీషకైః |
కదంబ అర్జున సర్జైః చ పుష్పితైః ఉపశోభితం |౪-౨౭-౧౦|
ఇయం చ నలిని రమ్యా ఫుల్ల పంకజ మణ్డితైః |
న అతి దూరే గుహాయా నౌ భవిష్యతి నృపాత్మజ |౪-౨౭-౧౧|
ప్రాగ్ ఉదక్ ప్రవణే దేశే గుహా సాధు భవిష్యతి |
పశ్చాత్ చ ఏవ ఉన్నతా సౌమ్య నివాతే అయం భవిష్యతి |౪-౨౭-౧౨|
గుహా ద్వారే చ సౌమిత్రే శిలా సమ తలా శివా |
కృష్ణా చ ఏవ ఆయతా చైవ భిన్న అంజన చయ ఉపమమా |౪-౨౭-౧౩|
గిరి శృంగం ఇదం తాత పశ్య చ ఉత్తరతః సుభం |
భిన్న అంజన చయ ఆకారం అంభోధరం ఇవ ఉదితం |౪-౨౭-౧౪|
దక్షిణస్యాం అపి దిశ స్థితం శ్వేతం ఇవ అంబరం |
కైలాస శిఖర ప్రఖ్యం నానా ధాతు విరాజితం |౪-౨౭-౧౫|
ప్రాచీన వాహినీం చైవ నదీం భృశం అకర్దమం |
గుహాయాః పరతః పశ్య త్రికూటే జహ్నవీం ఇవ |౪-౨౭-౧౬|
చందనైః తిలకైః సాలైః తమాలైః అతిముక్తకైః |
పద్మకైః సరలైః చైవ అశోకైః చైవ శోభితం |౪-౨౭-౧౭|
వానీరైః తిమిదైః చైవ వకులైః కేతకైః అపి |
హింతాలైః తినిశైః నీపైః వేతసైః కృతమాలకైః |౪-౨౭-౧౮|
తీరజైః శోభితా భాతి నానా రూపైః తతః తతః |
వసన ఆభరణ ఉపేత ప్రమద ఏవ అభ్యలంకృతా |౪-౨౭-౧౯|
శతశః పక్షి సంఘైః చ నానా నాద వినాదితా |
ఏకైకం అనురక్తైః చ చక్రవాకైః అలంకృతా |౪-౨౭-౨౦|
పులినైః అతి రమ్యైః చ హంస సారస సేవితా |
ప్రహసంతీ ఇవ భాతి ఏషా నారీ రత్న విభూషితా |౪-౨౭-౨౧|
క్వచిత్ నీలోత్పలైః చ్ఛన్న భాతి రక్తోత్పలైః క్వచిత్ |
క్వచిత్ భాతి శుక్లైః చ దివ్యైః కుముద కుడ్మలైః |౪-౨౭-౨౨|
పారిప్లవ శతైః జుష్టా బర్హి క్రౌంచ వినాదితా |
రమణియా నదీ సౌమ్య ముని సంఘ నిషేవితా |౪-౨౭-౨౩|
పశ్య చందన వృక్షాణాం పంక్తీ సురుచిరా ఇవ |
కకుభానం చ దృశ్యంతే మనసా ఇవ ఉదితాః సమం |౪-౨౭-౨౪|
అహో సురమణీయో అయం దేశః శత్రు నిషూదన |
దృఢం రంస్యావ సౌమిత్రే సాధు అత్ర నివసావహే |౪-౨౭-౨౫|
ఇతః చ న అతి దూరే సా కిష్కింధా చిత్ర కాననా |
సుగ్రీవస్య పురీ రమ్యా భవిష్యతి నృపాత్మజ |౪-౨౭-౨౬|
గీత వాదిత్ర నిర్ఘోషః శ్రూయతే జయతాం వర |
నదతాం వానరాణాం చ మృదంగ ఆడంబరైః సహ |౪-౨౭-౨౭|
లబ్ధ్వా భార్యాం కపివరః ప్రాప్య రాజ్యం సుహృత్ వృతః |
ధ్రువం నందతి సుగ్రీవః సంప్రాప్య మహతీం శ్రియం |౪-౨౭-౨౮|
ఇతి ఉక్త్వా న్యవసత్ తత్ర రాఘవః సహ లక్ష్మణః |
బహు దృశ్య దరీ కుంజే తస్మిన్ ప్రస్రవణే గిరౌ |౪-౨౭-౨౯|
సుసుఖే హి బహు ద్రవ్యే తస్మిన్ హి ధరణీ ధరే |
వసతః తస్య రామస్య రతిః అల్పా అపి న అభవత్ |౪-౨౭-౩౦|
హృతాం హి భార్యాం స్మరతః ప్రాణేభ్యో అపి గరీయసీం |
ఉదయ అభ్యుదితం దృష్ట్వా శశాంకం చ విశేషతః |౪-౨౭-౩౧|
ఆవివేశ న తం నిద్రా నిశాసు శయనం గతం |
తత్ సముత్థేన శోకేన బాష్ప ఉపహత చేతసం |౪-౨౭-౩౨|
తం శోచమానం కాకుత్స్థం నిత్యం శోక పరాయణం |
తుల్య దుఃఖో అబ్రవీద్ భ్రాతా లక్ష్మణో అనునయం వచః |౪-౨౭-౩౩|
అలం వీర వ్యథాం గత్వా న త్వం శోచితుం అర్హసి |
శోచతో హి అవసీదంతి సర్వ అర్థా విదితం హి తే |౪-౨౭-౩౪|
భవాన్ క్రియా పరో లోకే భవాన్ దేవ పరాయణః |
ఆస్తికో ధర్మ శీలః చ వ్యవసాయీ చ రాఘవ |౪-౨౭-౩౫|
న హి అవ్యవసితః శత్రుం రాక్షసం తం విశేషతః |
సమర్థః త్వం రణే హంతుం విక్రమైః జిహ్మ కారిణం |౪-౨౭-౩౬|
సమున్మూలయ శోకం త్వం వ్యవసాయం స్థిరీ కురు |
తతః సపరివారం తం రాక్షసం హంతుం అర్హసి |౪-౨౭-౩౭|
పృథివీం అపి కాకుత్స్థ ససాగర వన అచలాం |
పరివర్తయితుం శక్తః కిం పునః తం హి రావణం |౪-౨౭-౩౮|
శరత్ కాలం ప్రతీక్షస్వ ప్రావృట్ కాలో అయం ఆగతః |
తతః స రాష్ట్రం స గణాం రావణం తం వధిష్యసి |౪-౨౭-౩౯|
అహం తు ఖలు తే వీర్యం ప్రసుప్తం ప్రతిబోధయే |
దీప్తైః ఆహుతిభిః కాలే భస్మ చన్నం ఇవ అనలం |౪-౨౭-౪౦|
లక్ష్మణస్య హి తద్ వాక్యం ప్రతిపూజ్య హితం శుభం |
రాఘవః సుహృదం స్నిగ్ధం ఇదం వచనం అబ్రవీత్ |౪-౨౭-౪౧|
వాచ్యం యద్ అనురక్తేన స్నిగ్ధేన చ హితేన చ |
సత్య విక్రమ యుక్తేన తద్ ఉక్తం లక్ష్మణ త్వయా |౪-౨౭-౪౨|
ఏష శోకః పరిత్యక్తః సర్వ కార్య అవసాదకః |
విక్రమేషు అప్రతిహతం తేజః ప్రోత్సాహయామి అహం |౪-౨౭-౪౩|
శరత్ కాలం ప్రతీక్షిష్యే స్థితో అస్మి వచనే తవ |
సుగ్రీవస్య నదీనాం చ ప్రసాదం అనుపాలయన్ |౪-౨౭-౪౪|
ఉపకారేణ విరః తు ప్రతికారేణ యుజ్యతే |
అకృతజ్ఞో అప్రతికృతో హంతి సత్వవతాం మనః |౪-౨౭-౪౫|
తత్ ఏవ యుక్తం ప్రణిధాయ లక్ష్మణః
కృత అంజలి తత్ ప్రతిపూజయ భాషితం |
ఉవాచ రామం స్వభిరామ దర్శనం
ప్రదర్శయన్ దర్శనం ఆత్మనః శుభం |౪-౨౭-౪౬|
యథోక్తం ఏతత్ తవ సర్వం ఈప్సితం
నరేంద్ర కర్తా న చిరాత్ తు వానర |
శరత్ ప్రతీక్షః క్షమతాం ఇమం భవాన్
జల ప్రపాతం రిపు నిగ్రహే ధృతః |౪-౨౭-౪౭|
నియమ్య కోపం ప్రతిపాల్యతాం శరత్
క్షమస్వ మాసాం చతురో మయా సహ |
వస అచలే అస్మిన్ మృగ రాజ సేవితే
సంవర్తయన్ శత్రు వధే సమర్థః |౪-౨౭-౪౮|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే కిష్కింధాకాండే సప్తవింశః సర్గః |౪-౨౭|
|
|
|
|
వసన్ మాల్యవతః పృష్టే రామో లక్ష్మణం అబ్రవీత్ |౪-౨౮-౧|
అయం స కాలః సంప్రాప్తః సమయో అద్య జల ఆగమః |
సంపశ్య త్వం నభో మేఘైః సంవృతం గిరి సంనిభైః |౪-౨౮-౨|
నవ మాస ధృతం గర్భం భాస్కరస్య గభస్తిభిః |
పీత్వా రసం సముద్రాణాం ద్యౌః ప్రసూతే రసాయనం |౪-౨౮-౩|
శక్యం అంబరం ఆరుహ్య మేఘ సోపాన పంక్తిభిః |
కుటజ అర్జున మాలాభిః అలంకర్తుం దివాకరం |౪-౨౮-౪|
సంధ్యా రాగ ఉత్థితైః తామ్రైః అంతేషు అధిక పాణ్డురైః |
స్నిగ్ధైః అభ్ర పట చ్ఛేదైః బద్ధ వ్రణం ఇవ అంబరం |౪-౨౮-౫|
మంద మారుత నిఃశ్వాసం సంధ్యా చందన రంజితం |
ఆపాణ్డు జలదం భాతి కామ ఆతురం ఇవ అంబరం |౪-౨౮-౬|
ఏషా ఘర్మ పరిక్లిష్టా నవ వారి పరిప్లుతా |
సీతా ఇవ శోక సంతప్తా మహీ బాష్పం విముంచతి |౪-౨౮-౭|
మేఘ ఉదర వినిర్ముక్తాః కర్పూర దల శీతలాః |
శక్యం అంజలిభిః పాతుం వాతాః కేతకి గంధినః |౪-౨౮-౮|
ఏష ఫుల్ల అర్జునః శైలః కేతకైః అధివాసితః |
సుగ్రీవ ఇవ శాంత అరిః ధారాభిః అభిషిచ్యతే |౪-౨౮-౯|
మేఘ కృష్ణ అజిన ధరా ధారా యజ్ఞ ఉపవీతినః |
మారుత ఆపూరిత గుహాః ప్రాధీతా ఇవ పర్వతాః |౪-౨౮-౧౦|
కశాభిః ఇవ హైమీభిః విద్యుద్భిః ఇవ తాడితం |
అంతః స్తనిత నిర్ఘోషం సవేదనం ఇవ అంబరం |౪-౨౮-౧౧|
నీల మేఘ ఆశ్రితా విద్యుత్ స్ఫురంతీ ప్రతిభాతి మే |
స్ఫురంతీ రావణస్య అంకే వైదేహీ ఇవ తపస్వినీ |౪-౨౮-౧౨|
ఇమాః తా మన్మథవతాం హితాః ప్రతిహతా దిశః |
అనులిప్తా ఇవ ఘనైః నష్ట గ్రహ నిశా కరాః |౪-౨౮-౧౩|
క్వచిత్ బాష్ప అభిసంరుద్ధాన్ వర్ష ఆగమ సముత్సుకాన్ |
కుటజాన్ పశ్య సౌమిత్రే పుష్టితాన్ గిరి సానుషు |
మమ శోక అభిభూతస్య కామ సందీపనాన్ స్థితాన్ |౪-౨౮-౧౪|
రజః ప్రశాంతం స హిమో అద్య వాయుః
నిదాఘ దోష ప్రసరాః ప్రశాంతాః |
స్థితా హి యాత్రా వసుధా అధిపానాం
ప్రవాసినో యాంతి నరాః స్వ దేశాన్ |౪-౨౮-౧౫|
సంప్రస్థితా మానస వాస లుబ్ధాః
ప్రియ అన్వితాః సంప్రతి చక్రవాకః |
అభీక్ష్ణ వర్ష ఉదక విక్షతేషు
యానాని మార్గేషు న సంపతంతి |౪-౨౮-౧౬|
క్వచిత్ ప్రకాశం క్వచిద్ అప్రకాశం
నభః ప్రకీర్ణా అంబు ధరం విభాతి |
క్వచిత్ క్వచిత్ పర్వత సంనిరుద్ధం
రూపం యథా శాంత మహార్ణవస్య |౪-౨౮-౧౭|
వ్యామిశ్రితం సర్జ కదంబ పుష్పైః
నవం జలం పర్వత ధాతు తామ్రం |
మయూర కేకాభిః అనుప్రయాతం
శైల అపగాః శీఘ్రతరం వహంతి |౪-౨౮-౧౮|
రస ఆకులం షట్పద సంనికాశం
ప్రభుజ్యతే జంబు ఫలం ప్రకామం |
అనేక వర్ణం పవన అవధూతం
భూమౌ పతతి ఆమ్ర ఫలం విపక్వం |౪-౨౮-౧౯|
విద్యుత్ పతాకాః స బలాక మాలాః
శైలేంద్ర కూట ఆకృతి సంనికాశాః |
గర్జంతి మేఘాః సముదీర్ణ నాదా
మత్త గజేంద్రా ఇవ సంయుగస్థాః |౪-౨౮-౨౦|
వర్ష ఉదక ఆప్యాయిత శాద్వలాని
ప్రవృత్త నృత్త ఉత్సవ బర్హిణాని |
వనాని నిర్వృష్ట బలాహకాని
పశ్య అపరాహ్ణేషు అధికం విభాంతి |౪-౨౮-౨౧|
సం ఉద్ వహంతః సలిల అతి భారం
బలాకినో వారి ధరా నదంతః |
మహత్సు శృంగేషు మహీ ధరాణాం
విశ్రమ్య విశ్రమ్య పునః ప్రయాంతి |౪-౨౮-౨౨|
మేఘ అభికామా పరిసంపతంతీ
సమ్మోదితా భాతి బలాక పంక్తిః |
వాత అవధూతా వర పౌణ్డరీకీ
లంబ ఇవ మాలా రుచిర అంబరస్య |౪-౨౮-౨౩|
బాల ఇంద్రగోప్తా అంతర చిత్రితేన
విభాతి భూమిః నవ శాద్వలేన |
గాత్ర అనుపృక్తేన శుక ప్రభేణ
నారీ ఇవ లాక్ష ఉక్షిత కంబలేన |౪-౨౮-౨౪|
నిద్రా శనైః కేశవం అభ్యుపైతి
ద్రుతం నదీ సాగరం అభ్యుపైతి |
హృష్టా బలాకా ఘనం అభ్యుపైతి
కాంతా స కామా ప్రియం అభ్యుపైతి |౪-౨౮-౨౫|
జాతా వనాంతాః శిఖి సుప్రనృత్తా
జాతాః కదంబాః స కదంబ శాఖాః |
జాతా వృషా గోషు సమాన కామా
జాతా మహీ సస్య వన అభిరామా |౪-౨౮-౨౬|
వహంతి వర్షంతి నదంతి భాంతి
ధ్యాయంతి నృత్యంతి సమాశ్వసంతి |
నద్యో ఘనా మత్త గజా వన అంతాః
ప్రియా విహీనాః శిఖినః ప్లవంగాః |౪-౨౮-౨౭|
ప్రహర్షితాః కేతక పుష్ప గంధం
ఆఘ్రాయ మత్తా వన నిర్ఝరేషు |
ప్రపాత శబ్ద ఆకులితా గజేంద్రాః
సార్ధం మయూరైః స మదా నదంతి |౪-౨౮-౨౮|
ధారా నిపాతైః అభిహన్యమానాః
కదంబ శాఖాసు విలంబమానాః |
క్షణ అర్జితం పుష్ప రస అవగాఢం
శనైర్ మదం షట్ చరణాః త్యజంతి |౪-౨౮-౨౯|
అంగార చూర్ణ ఉత్కర సంనికాశైః
ఫలైః సుపర్యాప్త రసైః సమృద్ధైః |
జంబూ ద్రుమాణాం ప్రవిభాంతి శాఖా
నిపీయమానా ఇవ షట్పద ఓఘైః |౪-౨౮-౩౦|
తడిత్ పతాకాభిః అలంకృతానాం
ఉదీర్ణ గంభీర మహా రవాణాం |
విభాంతి రూపాణి బలాహకానాం
రణ ఉత్సుకానాం ఇవ వారణానాం |౪-౨౮-౩౧|
మార్గ అనుగః శైల వన అనుసారీ
సంప్రస్థితో మేఘ రవం నిశమ్య |
యుద్ధ అభికామః ప్రతినాద శంకీ
మత్తో గజేంద్రః ప్రతిసంనివృత్తః |౪-౨౮-౩౨|
క్వచిత్ ప్రగీతా ఇవ షట్పద ఓఘైః
క్వచిత్ ప్రవృత్తా ఇవ నీల కణ్ఠైః |
క్వచిత్ ప్రమత్తా ఇవ వారణ ఇంద్రైః
విభాతి అనేక ఆశ్రయిణో వనాంతా |౪-౨౮-౩౩|
కదంబ సర్జా అర్జున కందల ఆఢ్యా
వనాంత భూమి మధు వారి పూర్ణా |
మయూర మత్తా అభిరుత ప్రవృత్తైః
అపాన భూమి ప్రతిమా విభాతి |౪-౨౮-౩౪|
ముక్తా సమాభం సలిలం పతత్ వై
సునిర్మలం పత్ర పుటేషు లగ్నం |
హృష్టా వివర్ణ చ్ఛదనా విహంగాః
సురేంద్ర దత్తం తృషితాః పిబంతి |౪-౨౮-౩౫|
షత్పద తంత్రీ మధుర అభిధానం
ప్లవంగం ఉదీరిత కణ్ఠ తాలం |
ఆవిష్కృతం మేఘ మృదంగ నాదైః
వనేషు సంగీతం ఇవ ప్రవృత్తం |౪-౨౮-౩౬|
క్వచిత్ ప్రనృత్తైః క్వచిత్ ఉన్ నదద్భిః
క్వచిత్ చ వృక్ష అగ్ర నిషణ్ణ కాయైః |
వ్యాలంబ బర్హ ఆభరణైః మయూరైః
వనేషు సంగితం ఇవ ప్రవృత్తం |౪-౨౮-౩౭|
స్వనైః ఘనానాం ప్లవగాః ప్రబుద్ధా
విహాయ నిద్రాం చిర సంనిరుద్ధాం |
అనేక రూపా ఆకృతి వర్ణ నాదా
నవ అంబు ధారా అభిహతా నదంతి |౪-౨౮-౩౮|
నద్యః సముద్వాహిత చక్రవాకా
తటాని శీర్ణాని అపవాహయిత్వా |
దృప్తా నవ ప్రాభృత పూర్ణ భోగా
ద్రుతం స్వ భర్తారం ఉపోప యాంతి |౪-౨౮-౩౯|
నీలేషు నీలా నవ వారి పూర్ణా
మేఘేషు మేఘాః ప్రవిభాంతి సక్తాః |
దవాగ్ని దగ్ధేషు దవాగ్ని దగ్ధాః
శైలేషు శైలా ఇవ బద్ధ మూలాః |౪-౨౮-౪౦|
ప్రమత్త సంనాదదిత బర్హిణాని
స శక్రగోప అకుల శాద్వలాని |
చరంతి నీప అర్జున వాసితాని
గజాః సురమ్యాణి వన అంతరాణి |౪-౨౮-౪౧|
నవ అంబు ధార ఆహత కేసరాణి
ద్రుతం పరిత్యజ్య సరోరుహాణి |
కదంబ పుష్పాణి స కేసరాణి
నవాని హృష్టా భ్రమరాః పిబంతి |౪-౨౮-౪౨|
మత్తా గజేంద్రా ముదితా గవేంద్రా
వనేషు విక్రాంతతరా మృగేంద్రాః |
రమ్యా నగేంద్రా నిభృతా నరేంద్రాః
ప్రక్రీడితో వారి ధరైః సురేంద్రః |౪-౨౮-౪౩|
మేఘాః సముద్ భూత సముద్ర నాదా
మహాజల ఓఘైః గగన అవలంబాః |
నదీః తటాకాని సరాంసి వాపిః
మహీం చ కృత్స్నాం అపవాహయంతి |౪-౨౮-౪౪|
వర్ష ప్రవేగా విపులా పతంతి
ప్రవాంతి వాతాః సముదీర్ణ వేగాః |
ప్రనష్ట కూలాః ప్రవహంతి శీఘ్రం
నద్యో జలం విప్రతిపన్న మార్గాః |౪-౨౮-౪౫|
నరైః నరేంద్రా ఇవ పర్వతేంద్రాః
సురేంద్ర నీతైః పవన ఉపనీతైః |
ఘన అంబు కుంభైః అభిషిచ్యమానా
రూపం శ్రియం స్వాం ఇవ దర్శయంతి |౪-౨౮-౪౬|
ఘన ఉపగూఢం గగనం న తారా
న భాస్కరో దర్శనం అభ్యుపైతి |
నవైః జల ఓఘైః ధరణీ వితృప్తా
తమో విలిప్తా న దిశః ప్రకాశాః |౪-౨౮-౪౭|
మహాంతి కూటాని మహీ ధరాణాం
ధారా విధౌతాని అధికం విభాంతి |
మహా ప్రమాణైః విపులైః ప్రపాతైః
ముక్త కలాపైః ఇవ లంబమానైః |౪-౨౮-౪౮|
శైలోపల ప్రస్ఖలమాన వేగాః
శైలోత్తమానాం విపులాః ప్రపాతాః |
గుహాసు సంనాదిత బర్హిణాసు
హారా వికీర్యంత ఇవ అవభాంతి |౪-౨౮-౪౯|
శీఘ్ర ప్రవేగా విపులాః ప్రపాతా
నిర్ధౌత శృంగ ఉపతలా గిరీణాం |
ముక్తా కలాప ప్రతిమాః పతంతో
మహా గుహ ఉస్త్సంగ తలైః ధ్రియంతే |౪-౨౮-౫౦|
సురతాం అర్ద విచ్ఛిన్నాః స్వర్గ స్త్రీ హార మౌక్తికాః |
పతంతి చ అతులాః దిక్షు తోయ ధారాః సమంతతః |౪-౨౮-౫౧|
విలీయమానైః విహగైః నిమీలద్భిః చ పంకజైః |
వికసంత్యా చ మాలత్యా గతో అస్తం జ్ఞాయతే రవిః |౪-౨౮-౫౨|
వృత్తా యాత్రా నరేంద్రాణాం సేనా పథి ఏవ వర్తతే |
వైరాణి చైవ మార్గాః చ సలిలేన సమీకృతాః |౪-౨౮-౫౩|
మాసి ప్రౌష్ఠపదే బ్రహ్మ బ్రాహ్మణానాం వివక్షతాం |
అయం అధ్యాయ సమయః సామగానాం ఉపస్థితః |౪-౨౮-౫౪|
నివృత్త కర్మ ఆయతనో నూనం సంచిత సంచయః |
ఆషాఢీం అభ్యుపగతో భరతః కోసల అధిపః |౪-౨౮-౫౫|
నూనం ఆపూర్యమాణాయాః సరయ్వా వధతే రయః |
మాం సమీక్ష్య సమాయాంతం అయోధ్యాయా ఇవ స్వనః |౪-౨౮-౫౬|
ఇమాః స్ఫీత గుణా వర్షాః సుగ్రీవః సుఖం అశ్నుతే |
విజిత అరిః స దారః చ రాజ్యే మహతి చ స్థితః |౪-౨౮-౫౭|
అహం తు హృత దారః చ రాజ్యాత్ చ మహతః చ్యుతః |
నదీ కూలం ఇవ క్లిన్నం అవసీదామి లక్ష్మణ |౪-౨౮-౫౮|
శోకః చ మమ విస్తీర్ణో వర్షాః చ భృశ దుర్గమాః |
రావణః చ మహాన్ శత్రుః అపారం ప్రతిభాతి మే |౪-౨౮-౫౯|
అయాత్రాం చైవ దృష్ట్వా ఇమాం మార్గాం చ భృశ దుర్గమాన్ |
ప్రణతే చైవ సుగ్రీవే న మయా కించిత్ ఈరితం |౪-౨౮-౬౦|
అపి చ అతి పరిక్లిష్టం చిరాత్ దారైః సమాగతం |
ఆత్మ కార్య గరీయస్త్వాత్ వక్తుం న ఇచ్ఛామి వానరం |౪-౨౮-౬౧|
స్వయం ఏవ హి విశ్రమ్య జ్ఞాత్వా కాలం ఉపాగతం |
ఉపకారం చ సుగ్రీవో వేత్స్యతే న అత్ర సంశయః |౪-౨౮-౬౨|
తస్మాత్ కాల ప్రతీక్షో అహం స్థితో అస్మి శుభ లక్షణ |
సుగ్రీవస్య నదీనాం చ ప్రసాదం అభికాంక్షయన్ |౪-౨౮-౬౩|
ఉపకారేణ వీరో హి ప్రతికారేణ యుజ్యతే |
అకృతజ్ఞో అప్రతికృతో హంతి సత్త్వవతాం మనః |౪-౨౮-౬౪|
అథ ఏవం ఉక్తః ప్రణిధాయ లక్ష్మణః
కృత అంజలిః తత్ ప్రతిపూజ్య భాషితం |
ఉవాచ రామం స్వభిరామ దర్శనం
ప్రదర్శయన్ దర్శనం ఆత్మనః శుభం |౪-౨౮-౬౫|
యత్ ఉక్తం ఏతత్ తవ సర్వం ఈప్సితం
నర ఇంద్ర కర్తా నచిరా హరి ఈశ్వరః |
శరత్ ప్రతీక్షః క్షమతాం ఇమం భవాన్
జల ప్రపాతం రిపు నిగ్రహే ధృతః |౪-౨౮-౬౬|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే కిష్కింధాకాండే అష్టావింశః సర్గః |౪-౨౮|
|
|
|
|
సారసా ఆకుల సంఘుష్టం రమ్య జ్యోత్స్నా అనులేపనం |౪-౨౯-౧|
సమృద్ధ అర్థం చ సుగ్రీవం మంద ధర్మార్థ సంగ్రహం |
అత్యర్థం చ అసతాం మార్గం ఏకాంత గత మానసం |౪-౨౯-౨|
నివృత్త కార్యం సిద్ధార్థం ప్రమద అభిరతం సదా |
ప్రాప్తవంతం అభిప్రేతాన్ సర్వాన్ ఏవ మనోరథాన్ |౪-౨౯-౩|
స్వాం చ పాత్నీం అభిప్రేతాం తారాం చ అపి సమీప్సితాం |
విహరంతం అహో రాత్రం కృతార్థం విగత జ్వరం |౪-౨౯-౪|
క్రీడంతం ఇవ దేవేశం గంధర్వ అప్సరసాం గణైః |
మంత్రిషు న్యస్త కార్యం చ మంత్రిణాం అనవేక్షకం |౪-౨౯-౫|
ఉచ్ఛిన్న రాజ్య సందేహం కామ వృత్తం ఇవ స్థితం |
నిశ్చిత అర్థో అర్థ తత్త్వజ్ఞః కాల ధర్మ విశేష విత్ |౪-౨౯-౬|
ప్రసాద్య వాక్యైః మధురైః హేతుమద్భిః మనో రమైః |
వాక్యవిత్ వాక్య తత్త్వజ్ఞం హరీశం మారుతాత్మజః |౪-౨౯-౭|
హితం తథ్యం చ పథ్యం చ సామ ధర్మ అర్థ నీతిమత్ |
ప్రణయ ప్రీతి సంయుక్తం విశ్వాస కృత నిశ్చయం |౪-౨౯-౮|
హరీశ్వరం ఉపాగమ్య హనుమాన్ వాక్యం అబ్రవీత్ |
రాజ్యం ప్రాప్తం యశః చైవ కౌలీ శ్రీః అభివర్థితా |౪-౨౯-౯|
మిత్రాణాం సంగ్రహః శేషః తత్ భవాన్ కర్తుం అర్హతి |
యో హి మిత్రేషు కాలజ్ఞః సతతం సాధు వర్తతే |౪-౨౯-౧౦|
తస్య రాజ్యం చ కీర్తిః చ ప్రతాపః చ అపి వర్ధతే |
యస్య కోశః చ దణ్డః చ మిత్రాణి ఆత్మా చ భూమిప |
సమాని ఏతాని సర్వాణి స రాజ్యం మహత్ అశ్నుతే |౪-౨౯-౧౧|
తత్ భవాన్ వృత్త సంపన్నః స్థితః పథి నిరత్యయే |
మిత్రార్థం అభినీతార్థం యథావత్ కర్తుం అర్హతి |౪-౨౯-౧౨|
సంత్యజ్య సర్వ కర్మాణి మిత్రార్థం యో న వర్తతే |
సంభ్రమాత్ హి కృత ఉత్సాహః సః అనర్థేన అవరుధ్యతే |౪-౨౯-౧౩|
యో హి కాల వ్యతీతేషు మిత్ర కార్యేషు వర్తతే |
స కృత్వా మహతో అపి అర్థాన్ న మిత్రార్థేన యుజ్యతే |౪-౨౯-౧౪|
తత్ ఇదం మిత్రకార్యం నః కాల అతీతం అరిందమ |
క్రియతాం రాఘవస్య ఏతత్ వైదేహ్యాః పరిమార్గణం |౪-౨౯-౧౫|
న చ కాలం అతీతం తే నివేదయతి కాలవిత్ |
త్వరమాణో అపి స ప్రాజ్ఞః తవ రాజన్ వశానుగః |౪-౨౯-౧౬|
కులస్య హేతుః స్ఫీతస్య దీర్ఘ బంధుః చ రాఘవః |
అప్రమేయ ప్రభావః చ స్వయం చ అప్రతిమో గుణైః |౪-౨౯-౧౭|
తస్య త్వం కురు వై కార్యం పూర్వం తేన కృతం తవ |
హరీశ్వర హరి శ్రేష్ఠాన్ ఆజ్ఞాపయితుం అర్హసి |౪-౨౯-౧౮|
న హి తావత్ భవేత్ కాలో వ్యతీతః చోదనాత్ ఋతే |
చోదితస్య హి కార్యస్య భవేత్ కాల వ్యతిక్రమః |౪-౨౯-౧౯|
అకర్తుర్ అపి కార్యస్య భవాన్ కర్తా హరీశ్వర |
కిం పునః ప్రతికర్తుః తే రాజ్యేన చ వధేన చ |౪-౨౯-౨౦|
శక్తిమాన్ అతివిక్రాంతో వానర ఋష్క గణ ఈశ్వర |
కర్తుం దాశరథేః ప్రీతిం ఆజ్ఞాయాం కిం ను సజ్జసే |౪-౨౯-౨౧|
కామం ఖలు శరైః శక్తః సుర అసుర మహా ఉరగాన్ |
వశే దాశరథిః కర్తుం త్వత్ ప్రతిజ్ఞాం అవేక్షతే |౪-౨౯-౨౨|
ప్రాణ త్యాగ అవిశంకేన కృతం తేన మహత్ ప్రియం |
తస్య మార్గామ వైదేహీం పృథివ్యాం అపి చ అంబరే |౪-౨౯-౨౩|
న దేవా న చ గంధర్వా న అసురా న మరుత్ గణాః |
న చ యక్షా భయం తస్య కుర్యుః కిం ఇవ రాక్షసాః |౪-౨౯-౨౪|
తత్ ఏవం శక్తి యుక్తస్య పూర్వం ప్రియ కృతః తథా |
రామస్య అర్హసి పింగేశ కర్తుం సర్వ ఆత్మనా ప్రియం |౪-౨౯-౨౫|
న అధస్తాత్ అవనౌ న అప్సు గతిః న ఉపరి చ అంబరే |
కస్యచిత్ సజ్జతే అస్మాకం కపీశ్వర తవ ఆజ్ఞయా |౪-౨౯-౨౬|
తత్ ఆజ్ఞాపయ కః కిం తే కుతో వా అపి వ్యవస్యతు |
హరయో హి అప్రధృష్యాః తే సంతి కోటి అగ్రతో అనఘ |౪-౨౯-౨౭|
తస్య తద్ వచనం శ్రుత్వా కాలే సాధు నిరూపితం |
సుగ్రీవః సత్త్వ సంపన్నః చకార మతిం ఉత్తమాం |౪-౨౯-౨౮|
సందిదేశ అతి మతి మాన్ నీలం నిత్య కృత ఉద్యమం |
దిక్షు సర్వాసు సర్వేషాం సైన్యానాం ఉపసంగ్రహే |౪-౨౯-౨౯|
యథా సేనా సమగ్రా మే యూథపాలాః చ సర్వశః |
సమాగచ్ఛంతి అసంగేన సేనాగ్రాణి తథా కురు |౪-౨౯-౩౦|
యే తు అంతపాలాః ప్లవగాః శీఘ్రగా వ్యవసాయినః |
సమానయంతు తే శీఘ్రం త్వరితాః శాసనాత్ మమ |
స్వయం చ అనంతరం సైన్యం భవాన్ ఏవ అనుపశ్యతు |౪-౨౯-౩౧|
త్రి పంచ రాత్రాత్ ఊర్ధ్వం యః ప్రాప్నుయాత్ ఇహ వానరః |
తస్య ప్రాణ అంతికో దణ్డో న అత్ర కార్యా విచారణా |౪-౨౯-౩౨|
హరీన్ చ వృద్ధాన్ ఉపయాతు స అంగదో
భవాన్ మమ ఆజ్ఞాం అధికృత్య నిశ్చితం |
ఇతి వ్యవస్థాం హరి పుంగవ ఈశ్వరో
విధాయ వేశ్మ ప్రవివేశ వీర్యవాన్ |౪-౨౯-౩౩|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే కిష్కింధాకాండే ఏకోనత్రింశః సర్గః |౪-౨౯|
(Continued ....)
(My humble salutations to the lotus
feet of Swamy jis, Philosophic Scholars
and greatful to Wikisource for the
collection)
0 comments:
Post a Comment