|
|
|
|
సుగ్రీవః పూజయాం చక్రే రాఘవం ప్రశశంస చ |౪-౧౧-౧|
అసంశయం ప్రజ్వలితైః తీక్ష్ణైర్ మర్మ అతిగైః శరైః |
త్వం దహేః కుపితో లోకాన్ యుగాంత ఇవ భాస్కరః |౪-౧౧-౨|
వాలినః పౌరుషం యత్ తద్ యత్ చ వీర్యం ధృతిః చ యా |
తన్ మమ ఏక మనాః శ్రుత్వా విధత్స్వ యద్ అనంతరం |౪-౧౧-౩|
సముద్రాత్ పశ్చిమాత్ పూర్వం దక్షిణాద్ అపి చ ఉత్తరం |
క్రామతి అనుదితే సూర్యే వాలీ వ్యపగత క్లమః |౪-౧౧-౪|
అగ్రాణి ఆరుహ్య శైలానాం శిఖరాణి మహాంతి అపి |
ఊర్ధ్వం ఉత్పాత్య తరసా ప్రతి గృహ్ణాతి వీర్యవాన్ |౪-౧౧-౫|
బహవః సారవంతః చ వనేషు వివిధా ద్రుమాః |
వాలినా తరసా భగ్నా బలం ప్రథయతా ఆత్మనః |౪-౧౧-౬|
మహిషో దుందుభిర్ నామ కైలాస శిఖర ప్రభః |
బలం నాగ సహస్రస్య ధారయామాస వీర్యవాన్ |౪-౧౧-౭|
స వీర్య ఉత్సేక దుష్టాత్మా వర దానేన చ మోహితః |
జగామ స మహాకాయః సముద్రం సరితాం పతిం |౪-౧౧-౮|
ఊర్మిమంతం అతిక్రమ్య సాగరం రత్న సంచయం |
మమ యుద్ధం ప్రయచ్ఛ ఇతి తం ఉవాచ మహార్ణవం |౪-౧౧-౯|
తతః సముద్రో ధర్మాత్మా సముత్థాయ మహాబలః |
అబ్రవీద్ వచనం రాజన్ అసురం కాల చోదితం |౪-౧౧-౧౦|
సమర్థో న అస్మి తే దాతుం యుద్ధం యుద్ధ విశారద |
శ్రూయతాం త్వం అభిధాస్యామి యత్ తే యుద్ధం ప్రదాస్యతి |౪-౧౧-౧౧|
శైల రాజో మహారణ్యే తపస్వి శరణం పరం |
శంకర శ్వశురో నామ్నా హిమవాన్ ఇతి విశ్రుతః |౪-౧౧-౧౨|
మహా ప్రస్రవణ ఉపేతో బహు కందర నిర్ఝరః |
స సమర్థః తవ ప్రీతిం అతులాం కర్తుం అర్హతి |౪-౧౧-౧౩|
తం భీతం ఇతి విజ్ఞాయ సముద్రం అసురోత్తమః |
హిమవద్ వనం ఆగమ్య శరః చాపాద్ ఇవ చ్యుతః |౪-౧౧-౧౪|
తతః తస్య గిరేః శ్వేతా గజేంద్ర ప్రతిమాః శిలాః |
చిక్షేప బహుధా భూమౌ దుందుభిర్ విననాద చ |౪-౧౧-౧౫|
తతః శ్వేత అంబుద ఆకారః సౌమ్యః ప్రీతి కర ఆకృతిః |
హిమవాన్ అబ్రవీద్ వాక్యం స్వ ఏవ శిఖరే స్థితః |౪-౧౧-౧౬|
క్లేష్టుం అర్హసి మాం న త్వం దుందుభే ధర్మ వత్సల |
రణ కర్మసు అకుశలః తపస్వి శరణో హి అహం |౪-౧౧-౧౭|
తస్య తద్ వచనం శ్రుత్వా గిరి రాజస్య ధీమతః |
ఉవాచ దుందుభిర్ వాక్యం క్రోధాత్ సంరక్త లోచనః |౪-౧౧-౧౮|
యది యుద్ధే అసమర్థః త్వం మద్ భయాద్ వా నిరుద్యమః |
తం ఆచక్ష్వ ప్రదద్యాత్ మే యో హి యుద్ధం యుయుత్సతః |౪-౧౧-౧౯|
హిమవాన్ అబ్రవీద్ వాక్యం శ్రుత్వా వాక్య విశారదః |
అనుక్త పూర్వం ధర్మాత్మా క్రోధాత్ తం అసురోత్తమం |౪-౧౧-౨౦|
వాలీ నామ మహా ప్రాజ్ఞః శక్ర పుత్ర ప్రతాపవాన్ |
అధ్యాస్తే వానరః శ్రీమాన్ కిష్కింధాం అతుల ప్రభాం |౪-౧౧-౨౧|
స సమర్థో మహా ప్రాజ్ఞః తవ యుద్ధ విశారదః |
ద్వంద్వ యుద్ధం స దాతుం తే నముచిః ఇవ వాసవః |౪-౧౧-౨౨|
తం శీఘ్రం అభిగచ్ఛ త్వం యది యుద్ధం ఇహ ఇచ్ఛసి |
స హి దుర్మర్షణో నిత్యం శూరః సమర కర్మణి |౪-౧౧-౨౩|
శ్రుత్వా హిమవతో వాక్యం కోప ఆవిష్టః స దుందుభిః |
జగామ తాం పురీం తస్య కిష్కింధాం వాలినః తదా |౪-౧౧-౨౪|
ధారయన్ మాహిషం రూపం తీక్ష్ణ శృఙ్గో భయావహః |
ప్రావృషి ఇవ మహా మేఘః తోయ పూర్ణో నభస్తలే |౪-౧౧-౨౫|
తతః తు ద్వారం ఆగమ్య కిష్కింధాయా మహాబలః |
ననర్ద కంపయన్ భూమిం దుందుభిర్ దుందుభిర్ యథా |౪-౧౧-౨౬|
సమీపజాన్ ద్రుమాన్ భంజన్ వసుధాం దారయన్ ఖురైః |
విషాణేన ఉల్లిఖన్ దర్పాత్ తద్ ద్వారం ద్విరదో యథా |౪-౧౧-౨౭|
అంతఃపుర గతో వాలీ శ్రుత్వా శబ్దం అమర్షణః |
నిష్పపాత సహ స్త్రీభిః తారాభిః ఇవ చంద్రమాః |౪-౧౧-౨౮|
మితం వ్యక్త అక్షర పదం తం ఉవాచ స దుందుభిం |
హరీణాం ఈశ్వరో వాలీ సర్వేషాం వన చారిణాం |౪-౧౧-౨౯|
కిం అర్థం నగర ద్వారం ఇదం రుద్ ధ్వా వినర్దసే |
దుందుభే విదితో మేఽసి రక్ష ప్రాణాన్ మహాబల |౪-౧౧-౩౦|
తస్య తద్ వచనం శ్రుత్వా వానరేంద్రస్య ధీమతః |
ఉవాచ దుందుభిర్ వాక్యం క్రోధాత్ సంరక్త లోచనః |౪-౧౧-౩౧|
న త్వం స్త్రీ సన్నిధౌ వీర వచనం వక్తుం అర్హసి |
మమ యుద్ధం ప్రయచ్ఛ అద్య తతో జ్ఞాస్యామి తే బలం |౪-౧౧-౩౨|
అథవా ధారయిష్యామి క్రోధం అద్య నిశాం ఇమాం |
గృహ్యతాం ఉదయః స్వైరం కామ భోగేషు వానర |౪-౧౧-౩౩|
దీయతాం సంప్రదానం చ పరిష్వజ్య చ వానరాన్ |
సర్వ శఖా మృగేంద్రత్వం సంసాదయ సుహృజ్జనం |౪-౧౧-౩౪|
సు దృష్టాం కురు కిష్కింధాం కురుష్వ ఆత్మ సమం పురే |
క్రీడయస్వ చ సమం స్త్రీభిః అహం తే దర్ప శాసనః |౪-౧౧-౩౫|
యో హి మత్తం ప్రమత్తం వా భగ్నం వా రహితం కృశం |
హన్యాత్ స భ్రూణహా లోకే త్వద్ విధం మద మోహితం |౪-౧౧-౩౬|
స ప్రహస్య అబ్రవీత్ మందం క్రోధాత్ తం అసురేశ్వరం |
విసృజ్య తాః స్త్రియః సర్వాః తారా ప్రభృతికాః తదా |౪-౧౧-౩౭|
మత్తో అయం ఇతి మా మంస్థా యది అభీతో అసి సంయుగే |
మదో అయం సంప్రహారే అస్మిన్ వీర పానం సమర్థ్యతాం |౪-౧౧-౩౮|
తం ఏవం ఉక్త్వా సంక్రుద్ధో మాలాం ఉత్క్షిప్య కాంచనీం |
పిత్రా దత్తాం మహేంద్రేణ యుద్ధాయ వ్యవతిష్ఠత |౪-౧౧-౩౯|
విషాణయో గృహీత్వా తం దుందుభిం గిరి సంనిభం |
ఆవిధ్యత తథా వాలీ వినదన్ కపి కుంజరః |౪-౧౧-౪౦|
వాలీ వ్యాపాదయాం చక్రే ననర్ద చ మహాస్వనం |
శ్రోత్రాభ్యాం అథ రక్తం తు తస్య సుస్రావ పాత్యతః |౪-౧౧-౪౧|
తయోః తు క్రోధ సంరంభాత్ పరస్పర జయైషిణోః |
యుద్ధం సమభవత్ ఘోరం దుందుభేర్ వాలినః తథా |౪-౧౧-౪౨|
అయుధ్యత తదా వాలీ శక్ర తుల్య పరాక్రమః |
ముష్టిభిర్ జానుభిః పద్భిః శిలాభిః పాదపైః తథా |౪-౧౧-౪౩|
పరస్పరం ఘ్నతోః తత్ర వానర అసురయోః తదా |
ఆసీత్ హీనో అసురో యుద్ధే శక్ర సూనుః వ్యవర్ధత |౪-౧౧-౪౪|
తం తు దుందుభిం ఉద్యమ్య ధరణ్యాం అభ్యపాతయత్ |
యుద్ధే ప్రాణహరే తస్మిన్ నిష్పిష్టో దుందుభిః తదా |౪-౧౧-౪౫|
స్రోత్రేభ్యో బహు రక్తం తు తస్య సుస్రావ పాత్యతః |
పపాత చ మహాబాహుః క్షితౌ పంచత్వం ఆగతః |౪-౧౧-౪౬|
తం తోలయిత్వా బాహుభ్యాం గత సత్త్వం అచేతనం |
చిక్షేప వేగవాన్ వాలీ వేగేన ఏకేన యోజనం |౪-౧౧-౪౭|
తస్య వేగ ప్రవిద్ధస్య వక్త్రాత్ క్షతజ బిందవః |
ప్రపేతుః మారుత ఉత్క్షిప్తా మతంగస్య ఆశ్రమం ప్రతి |౪-౧౧-౪౮|
తాన్ దృష్ట్వా పతితాం తత్ర మునిః శోణిత విప్రుషః |
క్రుద్ధః తస్య మహాభాగ చింతయామాస కోన్వం |౪-౧౧-౪౯|
యేన అహం సహసా స్పృష్టః శోణితేన దురాత్మనా |
కోఽయం దురాత్మా దుర్ బుద్ధిః అకృతాత్మా చ బాలిశః |౪-౧౧-౫౦|
ఇతి ఉక్త్వా స వినిష్క్రమ్య దదృశే మునిసత్తమ |
మహిషం పర్వత ఆకారం గత అసుం పతితం భువి |౪-౧౧-౫౧|
స తు విజ్ఞాయ తపసా వానరేణ కృతం హి తత్ |
ఉత్ససర్జ మహా శాపం క్షేప్తారం వానరం ప్రతి |౪-౧౧-౫౨|
ఇహ తేన అప్రవేష్టవ్యం ప్రవిష్టస్య వధో భవేత్ |
వనం మత్ సంశ్రయం యేన దూషితం రుధిర స్రవైః |౪-౧౧-౫౩|
క్షిపతా పాదపాః చ ఇమే సంభగ్నాః చ అసురీం తనుం |
సమంతాత్ ఆశ్రమం పూర్ణం యోజనం మామకం యది |౪-౧౧-౫౪|
ఆగమిష్యతి దుర్బుద్ధిః వ్యక్తం స న భవిష్యతి |
యే చ అస్య సచివాః కేచిత్ సంశ్రితా మామకం వనం |౪-౧౧-౫౫|
న చ తైః ఇహ వస్తవ్య శ్రుత్వా యాంతు యథా సుఖం |
తే అపి వా యది తిష్టంతి శపిష్యే తాన్ అపి ధ్రువం |౪-౧౧-౫౬|
వనే అస్మిన్ మామకే నిత్యం పుత్రవత్ పరిరక్షతే |
పత్ర అంకుర వినాశాయ ఫల మూల అభవాయ చ |౪-౧౧-౫౭|
దివసః చ అద్య మర్యాదా యం ద్రష్టా శ్వః అస్మి వానరం |
బహు వర్ష సహస్రాణి స వై శైలః భవిష్యతి |౪-౧౧-౫౮|
తతః తే వానరాః శ్రుత్వా గిరం ముని సమీరితాం |
నిశ్చక్రముః వనాత్ తస్మాత్ తాన్ దృష్ట్వా వాలిర్ అబ్రవీత్ |౪-౧౧-౫౯|
కిం భవంతః సమస్తాః చ మతంగ వన వాసినః |
మత్ సమీపం అనుప్రాప్తా అపి స్వస్తి వనౌకసాం |౪-౧౧-౬౦|
తతః తే కారణం సర్వం తథా శాపం చ వాలినః |
శశంసుర్ వానరాః సర్వే వలినే హేమమాలినే |౪-౧౧-౬౧|
ఏతత్ శ్రుత్వా తదా వాలీ వచనం వనర ఈరితం |
స మహర్షిం సమాసాద్య యాచతే స్మ కృత అంజలిః |౪-౧౧-౬౨|
మహర్షిః తం అనాదృత్య ప్రవివేశ ఆశ్రమం ప్రతి |
శాప ధారణ భీతః తు వాలీ విహ్వలతాం గతః |౪-౧౧-౬౩|
తతః శాప భయాత్ భీత ఋశ్యమూకం మహాగిరిం |
ప్రవేష్టుం న ఇచ్ఛతి హరిః ద్రష్టుం వా అపి నరేశ్వర |౪-౧౧-౬౪|
తస్య అప్రవేశం జ్ఞాత్వా అహం ఇదం రామ మహావనం |
విచరామి సహ అమాత్యో విషాదేన వివర్జితః |౪-౧౧-౬౫|
ఏషో అస్థినిచయః తస్య దుందుభేః సంప్రకాశతే |
వీర్య ఉత్సేకాత్ నిరస్తస్య గిరి కూట నిభో మహాన్ |౪-౧౧-౬౬|
ఇమే చ విపులాః సాలాః సప్త శాఖా అవలంబినః |
యత్ర ఏకం ఘటతే వాలీ నిష్ పత్రయితుం ఓజసా |౪-౧౧-౬౭|
ఏతత్ అస్య అసమం వీర్యం మయా రామ ప్రకాశితం |
కథం తం వాలినం హంతుం సమరే శక్ష్యసే నృప |౪-౧౧-౬౮|
తథా బౄవాణం సుగ్రీవం ప్రహసన్ లక్ష్మణో అబ్రవీత్ |
కస్మిన్ కర్మణి నిర్వృత్తే శ్రద్దధ్యా వాలినః వధం |౪-౧౧-౬౯|
తం ఉవాచథ సుగ్రీవః సప్త సాలన్ ఇమాన్ పురా |
ఏవం ఏకైకశో వాలీ వివ్యాథ అథ స అసకృత్ |౪-౧౧-౭౦|
రామో నిర్దారయేద్ ఏషాం బాణేన ఏకేన చ ద్రుమం |
వాలినం నిహతం మన్యే దృష్ట్వా రామస్య విక్రమం |౪-౧౧-౭౧|
హతస్య మహిషస్య అస్థి పాదేన ఏకేన లక్ష్మణ |
ఉద్యమ్య ప్రక్షిపేత్ చ అపి తరసా ద్వే ధనుః శతే |౪-౧౧-౭౨|
ఏవం ఉక్త్వా తు సుగ్రీవో రామం రక్తాంత లోచనం |
ధ్యత్వా ముహూర్తం కాకుత్స్థం పునరేవ వచో అబ్రవీత్ |౪-౧౧-౭౩|
శూరః చ శూరమానీ చ ప్రఖ్యాత బల పౌరుషః |
బలవాన్ వానరః వాలీ సంయుగేషు అపరాజితః |౪-౧౧-౭౪|
దృశ్యంతే చ అస్య కర్మాణి దుష్కరాణి సురైః అపి |
యాని సంచింత్య భీతః అహం ఋష్యమూకం ఉపాశ్రితః |౪-౧౧-౭౫|
తం అజయ్యం అధృష్యం చ వానరేంద్రం అమర్షణం |
విచింతయన్ న ముంచామి ౠష్యమూకం అముం తు అహం |౪-౧౧-౭౬|
ఉద్విగ్నః శంకితః చ అహం విచరామి మహావనే |
అనురక్తైః సహ అమాత్యైః హనుమత్ ప్రముఖైః వీరైః |౪-౧౧-౭౭|
ఉపలబ్ధం చ మే శ్లాఘ్యం సన్ మిత్రం మిత్ర వత్సల |
త్వాం అహం పురుషవ్యాఘ్ర హిమవంతం ఇవ ఆశ్రితః |౪-౧౧-౭౮|
కిం తు తస్య బలజ్ఞః అహం దుర్భ్రాతుః బలశాలినః |
అప్రత్యక్షం తు మే వీర్యం సమరే తవ రాఘవ |౪-౧౧-౭౯|
న ఖలు అహం త్వాం తులయే న అవమన్యే న భీషయే |
కర్మభిః తస్య భీమైః చ కాతర్యం జనితం మమ |౪-౧౧-౮౦|
కామం రాఘవ తే వాణీ ప్రమాణం ధైర్యం ఆకృతిః |
సూచయంతి పరం తేజో భస్మ చ్ఛన్నం ఇవ అనలం |౪-౧౧-౮౧|
తస్య తద్ వచనం శ్రుత్వా సుగ్రీవస్య మహత్మనః |
స్మిత పూర్వం అథః రామః ప్రతి ఉవాచ హరిం ప్రతి |౪-౧౧-౮౨|
యది న ప్రత్యయో అస్మాసు విక్రమే తవ వానర |
ప్రత్యయం సమరే శ్లాఘ్యం అహం ఉత్పాదయామి తే |౪-౧౧-౮౩|
ఏవం ఉక్త్వా తు సుగ్రీవం సాంత్వయన్ లక్ష్మణాగ్రజః |
రాఘవో దుందుభేః కాయం పాద అంగుష్ఠేన లీలయా |౪-౧౧-౮౪|
తోలయిత్వా మహాబాహుః చిక్షేప దశ యోజనం |
అసురస్య తనుం శుష్కం పాదాంగుష్టేన వీర్యవాన్ |౪-౧౧-౮౫|
క్షిప్తం దృష్ట్వా తతః కాయం సుగ్రీవః పునర్ అబ్రవీత్ |
లక్ష్మణస్య అగ్రతో రామం తపంతం ఇవ భాస్కరం
హరీణాం అగ్రతో వీరం ఇదం వచనం అర్థవత్ |౪-౧౧-౮౬|
ఆర్ద్రః స మాంసః ప్రత్యగ్రః క్షిప్తః కాయః పురా సఖే |
పరిశ్రాంతేన మత్తేన భ్రాతా మే వాలినా తదా|౪-౧౧-౮౭|
లఘుః సంప్రతి నిర్మాంసః తృణ భూతః చ రాఘవ |
క్షిప్తా ఏవం ప్రహర్షేణ భవతా రఘునందన |౪-౧౧-౮౮|
న అత్ర శక్యం బలం జ్ఞాతుం తవ వా తస్య వా అధికం |
ఆర్ద్రం శుష్కం ఇతి హి ఏతత్ సుమహద్ రాఘవ అంతరం |౪-౧౧-౮౯|
స ఏవ సంశయః తాత తవ తస్య చ యద్ బలం |
సాలం ఏకం వినిర్ భిద్యా భవేత్ వ్యక్తిః బలాబలే |౪-౧౧-౯౦|
కృత్వా ఏతత్ కార్ముకం సజ్యం హస్తి హతం ఇవ అపరం |
ఆకర్ణ పూర్ణం ఆయమ్య విసృజస్వ మహాశరం |౪-౧౧-౯౧|
ఇమం హి సాలం ప్రహితః త్వయా శరో
న సంశయో అత్ర అస్తి విదారయిష్యతి |
అలం విమర్శేన మమ ప్రియం ధ్రువం
కురుష్వ రాజన్ ప్రతి శాపితో మయా |౪-౧౧-౯౨|
యథా హి తేజస్సు వరః సదా రవిః
యథా హి శైలో హిమవాన్ మహా అద్రిషు |
యథా చతుష్పాత్సు చ కేసరీ వరః
తథా నరాణాం అసి విక్రమే వరః |౪-౧౧-౯౩|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే కిష్కింధాకాండే ఏకాదశః సర్గః |౪-౧౧|
|
|
|
|
ప్రత్యయార్థం మహాతేజా రామో జగ్రాహ కార్ముకం |౪-౧౨-౧|
స గృహీత్వా ధనుర్ ఘోరం శరం ఏకం చ మానదః |
సాలం ఉద్దిశ్య చిక్షేప పూరయన్ స రవైః దిశః |౪-౧౨-౨|
స విసృష్టో బలవతా బాణః స్వర్ణ పరిష్కృతః |
భిత్త్వా సాలాన్ గిరి ప్రస్థం సప్త భూమిం వివేశ హ |౪-౧౨-౩|
సాయకః తు ముహూర్తేన సాలాన్ భిత్త్వా మహాజవః |
నిష్పత్య చ పునః తూర్ణం తం ఏవ ప్రవివేశ హ |౪-౧౨-౪|
తాన్ దృష్ట్వా సప్త నిర్భిన్నాన్ సాలాన్ వానరపుంగవః |
రామస్య శర వేగేన విస్మయం పరమం గతః |౪-౧౨-౫|
స మూర్ధ్నా న్యపతత్ భూమౌ ప్రలంబీకృత భూషణః |
సుగ్రీవః పరమ ప్రీతో రాఘవాయ కృతాంజలిః |౪-౧౨-౬|
ఇదం చ ఉవాచ ధర్మజ్ఞం కర్మణా తేన హర్షితః |
రామం సర్వ అస్త్ర విదుషాం శ్రేష్ఠం శూరం అవస్థితం |౪-౧౨-౭|
స ఇంద్రాన్ అపి సురాన్ సర్వాం త్వం బాణైః పురుషర్షభ |
సమర్థః సమరే హంతుం కిం పునర్ వాలినం ప్రభో |౪-౧౨-౮|
యేన సప్త మహా సాలా గిరిర్ భూమిః చ దారితాః |
బాణేన ఏకేన కాకుత్స్థ స్థాతా తే కో రణ అగ్రతః |౪-౧౨-౯|
అద్య మే విగతః శోకః ప్రీతిర్ అద్య పరా మమ |
సుహృదం త్వాం సమాసాద్య మహేంద్ర వరుణోపమం |౪-౧౨-౧౦|
తం అద్య ఏవ ప్రియార్థం మే వైరిణం భ్రాతృ రూపిణం |
వాలినం జహి కాకుత్స్థ మయా బద్ధో అయం అంజలిః |౪-౧౨-౧౧|
తతో రామః పరిష్వజ్య సుగ్రీవం ప్రియ దర్శనం |
ప్రత్యువాచ మహాప్రాజ్ఞో లక్ష్మణానుగతం వచః |౪-౧౨-౧౨|
అస్మాద్ గచ్ఛామ కిష్కింధాం క్షిప్రం గచ్ఛ త్వం అగ్రతః |
గత్వా చ ఆహ్వయ సుగ్రీవ వాలినం భ్రాతృ గంధినం |౪-౧౨-౧౩|
సర్వే తే త్వరితం గత్వా కిష్కింధాం వాలినః పురీం |
వృక్షైః ఆత్మానం ఆవృత్య హి అతిష్ఠన్ గహనే వనే |౪-౧౨-౧౪|
సుగ్రీవో అపి వ్యనదద్ ఘోరం వాలినో హ్వాన కారణాత్ |
గాఢం పరిహితో వేగాన్ నాదైః భిందన్ ఇవ అంబరం |౪-౧౨-౧౫|
తం శ్రుత్వా నినదం భ్రాతుః క్రుద్ధో వాలీ మహాబలః |
నిష్పపాత సుసంరబ్ధో భాస్కరో అస్త తటాత్ ఇవ |౪-౧౨-౧౬|
తతః సుతుములం యుద్ధం వాలి సుగ్రీవయోః అభూత్ |
గగనే గ్రహయోః ఘోరం బుధ అంగారకయోః ఇవ |౪-౧౨-౧౭|
తలైః అశని కల్పైః చ వజ్ర కల్పైః చ ముష్టిభిః |
జఘ్నతుః సమరే అన్యోన్యం భ్రాతరౌ క్రోధ మూర్చ్ఛితౌ |౪-౧౨-౧౮|
తతో రామో ధనుష్ పాణిః తౌ ఉభౌ సముదైక్షత |
అన్యోన్య సదృశౌ వీరౌ ఉభౌ దేవౌ ఇవ అశ్వినౌ |౪-౧౨-౧౯|
యత్ న అవగచ్ఛత్ సుగ్రీవం వాలినం వా అపి రాఘవః |
తతో న కృతవాన్ బుద్ధిం మోక్తుం అంతకరం శరం |౪-౧౨-౨౦|
ఏతస్మిన్ అంతరే భగ్నః సుగ్రీవః తేన వాలినా |
అపశ్యన్ రాఘవం నాథం ఋశ్యమూకం ప్రదుద్రువే |౪-౧౨-౨౧|
క్లాంతో రుధిర సిక్త అంగో ప్రహారైః జర్జరీ కృతః |
వాలినా అభిద్రుతః క్రోధాత్ ప్రవివేశ మహావనం |౪-౧౨-౨౨|
తం ప్రవిష్టం వనం దృష్ట్వా వాలీ శాప భయాత్ తతః |
ముక్తో హి అసి త్వం ఇతి ఉక్త్వా స నివృత్తో మహాబలః |౪-౧౨-౨౩|
రాఘవో అపి సహ భ్రాత్రా సహ చైవ హనూమతా |
తదేవ వనం ఆగచ్ఛత్ సుగ్రీవో యత్ర వానరః |౪-౧౨-౨౪|
తం సమీక్ష్య ఆగతం రామం సుగ్రీవః సహ లక్ష్మణం |
హ్రీమాన్ దీనం ఉవాచ ఇదం వసుధాం అవలోకయన్ |౪-౧౨-౨౫|
ఆహ్వయస్వ ఇతి మాం ఉక్త్వా దర్శయిత్వా చ విక్రమం |
వైరిణా ఘాతయిత్వా చ కిం ఇదానీం త్వయా కృతం |౪-౧౨-౨౬|
తాం ఏవ వేలాం వక్తవ్యం త్వయా రాఘవ తత్త్వతః |
వాలినం న నిహన్మి ఇతి తతో న అహం ఇతో వ్రజే |౪-౧౨-౨౭|
తస్య చ ఏవం బ్రువాణస్య సుగ్రీవస్య మహాత్మనః |
కరుణం దీనయా వాచా రాఘవః పునర్ అబ్రవీత్ |౪-౧౨-౨౮|
సుగ్రీవ శ్రూయతాం తాత క్రోధః చ వ్యపనీయతాం |
కారణం యేన బాణో అయం స మయా న విసర్జితః |౪-౧౨-౨౯|
అలంకారేణ వేషేణ ప్రమాణేన గతేన చ |
త్వం చ సుగ్రీవ వాలీ చ సదృశౌ స్థః పరస్పరం |౪-౧౨-౩౦|
స్వరేణ వర్చసా చ ఏవ ప్రేక్షితేన చ వానర |
విక్రమేణ చ వాక్యైః చ వ్యక్తిం వాం న ఉపలక్షయే |౪-౧౨-౩౧|
తతో అహం రూప సాదృశ్యాత్ మోహితో వానరోత్తమ |
న ఉత్సృజామి మహావేగం శరం శత్రు నిబర్హణం |౪-౧౨-౩౨|
జీవిత అంతకరం ఘోరం సాదృశ్యాత్ తు విశంకితః |
మూలఘాతో న నౌ స్యాద్ధి ద్వయోః ఇతి కృతో మయా |౪-౧౨-౩౩|
త్వయి వీర విపన్నే హి అజ్ఞాన్ లాఘవాన్ మయా |
మౌఢ్యం చ మమ బాల్యం చ ఖ్యాపితం స్యాత్ కపీస్వర |౪-౧౨-౩౪|
దత్త అభయ వధో నామ పాతకం మహత్ అద్భుతం |
అహం చ లక్ష్మణః చ ఏవ సీత చ వరవర్ణినీ |౪-౧౨-౩౫|
త్వత్ అధీనా వయం సర్వే వనే అస్మిన్ శరణం భవాన్ |
తస్మాత్ యుధ్యస్వ భూయస్త్వం మా శంకీ చ వానర |౪-౧౨-౩౬|
ఏతన్ ముహూర్తే తు మయా పశ్య వాలినం ఆహవే |
నిరస్తం ఇషుణా ఏకేన వేష్టమానం మహీతలే |౪-౧౨-౩౭|
అభిజ్ఞానం కురుష్వ త్వం ఆత్మనో వానరేశ్వర |
యేన త్వాం అభిజానీయాం ద్వంద్వ యుద్ధం ఉపాగతం |౪-౧౨-౩౮|
గజ పుష్పీం ఇమాం ఫుల్లాం ఉత్పాట్య శుభ లక్షణాం |
కురు లక్ష్మణ కణ్ఠే అస్య సుగ్రీవస్య మహాత్మనః |౪-౧౨-౩౯|
తతో గిరి తటే జాతాం ఉత్పాట్య కుసుమాయుతాం |
లక్ష్మణో గజ పుష్పీం తాం తస్య కణ్ఠే వ్యసర్జయత్ |౪-౧౨-౪౦|
స తథా శుశుభే శ్రీమాన్ లతయా కణ్ఠ సక్తయా |
మాలయా ఇవ బలాకానాం ససంధ్య ఇవ తోయదః |౪-౧౨-౪౧|
విభ్రాజమానో వపుషా రామ వాక్య సమాహితః |
జగామ సహ రామేణ కిష్కింధాం పునరాప సః |౪-౧౨-౪౨|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే కిష్కింధాకాండే ద్వాదశః సర్గః |౪-౧౨|
|
|
|
|
జగామ సహ సుగ్రీవో వాలి విక్రమ పాలితాం |౪-౧౩-౧|
సముద్యమ్య మహత్ చాపం రామః కాంచన భూషితం |
శరాం చ ఆదిత్య సంకాశాన్ గృహీత్వా రణ సాధకాన్ |౪-౧౩-౨|
అగ్రతః తు యయౌ తస్య రాఘవస్య మహాత్మనః |
సుగ్రీవః సంహత గ్రీవో లక్ష్మణః చ మహాబలః |౪-౧౩-౩|
పృష్ఠతో హనుమాన్ వీరో నలో నీలః చ వీర్యవాన్ |
తారః చైవ మహాతేజా హరి యూథప యూథపాః |౪-౧౩-౪|
తే వీక్షమాణా వృక్షాం చ పుష్ప భార అవలంబినః |
ప్రసన్న అంబువహాః చైవ సరితః సాగరం గమాః |౪-౧౩-౫|
కందరాణి చ శైలాం చ నిర్దరాణి గుహాః తథా |
శిఖరాణి చ ముఖ్యాని దరీః చ ప్రియ దర్శనాః |౪-౧౩-౬|
వైదూర్య విమలైః తోయైః పద్మైః చ ఆకోశ కుడ్మలైః |
శోభితాన్ సజలాన్ మార్గే తటాకాన్ చ అవలోకయన్ |౪-౧౩-౭|
కారణ్డైస్సారసైర్హంసైర్వఞ్జులైర్జలకుక్కుటైః |
చక్రవాకైస్థాచాన్యైశ్శకునైర్ప్రతినాదితాన్ |
యద్వా -
కారణ్డైః సారసైః హంసైః వంజులైః జల కుక్కుటైః |
చక్రవాకైః తథా చ అన్యైః శకునైః ప్రతినాదితాన్ |౪-౧౩-౮|
మృదుశష్పాఙ్కురాహారాన్నిర్భయాన్వనగోచరాన్ |
చరతాంసర్వతోపశ్యన్స్థలీషు హరిణాన్స్థితాన్ |
యద్వా -
మృదు శష్ప అంకుర ఆహారాన్ నిర్భయాన్ వన గోచరాన్ |
చరతాం సర్వతో అపశ్యన్ స్థలీషు హరిణాన్ స్థితాన్ |౪-౧౩-౯|
తటాక వైరిణః చ అపి శుక్ల దంత విభూషితాన్ |
ఘోరాన్ ఏకచరాన్ వన్యాన్ ద్విరదాన్ కూల ఘాతినః |౪-౧౩-౧౦|
మత్తన్ గిరి తట ఉద్ఘుష్టాన్ పర్వతాన్ ఇవ జంగమాన్ |
వానరాన్ ద్విరద ప్రఖ్యాన్ మహీ రేణు సముక్షితాన్ |౪-౧౩-౧౧|
వనే వన చరాం చ అన్యాన్ ఖేచరాం చ విహంగమాన్ |
పశ్యంతః త్వరితా జగ్ముః సుగ్రీవ వశ వర్తినః |౪-౧౩-౧౨|
తేషాం తు గచ్ఛతాం తత్ర త్వరితం రఘునందనః |
ద్రుమ షణ్డ వనం దృష్ట్వా రామః సుగ్రీవం అబ్రవీత్ |౪-౧౩-౧౩|
ఏష మేఘ ఇవ ఆకాశే వృక్ష షణ్డః ప్రకాశతే |
మేఘ సంఘాత విపులః పర్యంత కదలీ వృతః |౪-౧౩-౧౪|
కిం ఏతత్ జ్ఞాతుం ఇచ్ఛామి సఖే కౌతూహలం మమ |
కౌతూహల అపనయనం కర్తుం ఇచ్ఛామి అహం త్వయా |౪-౧౩-౧౫|
తస్య తద్ వచనం శ్రుత్వా రాఘవస్య మహాత్మనః |
గచ్ఛన్న్ ఏవ ఆచచక్షే అథ సుగ్రీవః తత్ మహద్ వనం |౪-౧౩-౧౬|
ఏతద్ రాఘవ విస్తీర్ణం ఆశ్రమం శ్రమ నాశనం |
ఉద్యాన వన సంపన్నం స్వాదు మూల ఫల ఉదకం |౪-౧౩-౧౭|
అత్ర సప్తజనా నామ మునయః సంశిత వ్రతాః |
సప్త ఏవ ఆసన్ అధః శీర్షా నియతం జల శాయినః |౪-౧౩-౧౮|
సప్త రాత్రే కృత ఆహారా వాయునా అచల వాసినః |
దివం వర్ష శతైః యాతాః సప్తభిః సకలేవరాః |౪-౧౩-౧౯|
తేషాం ఏతత్ ప్రభావేణ ద్రుమ ప్రాకార సంవృతం |
ఆశ్రమం సుదురాధర్షం అపి స ఇంద్రైః సుర అసురైః |౪-౧౩-౨౦|
పక్షిణో వర్జయంతి ఏతత్ తథా అన్యే వనచారిణః |
విశంతి మోహాద్ యే అపి అత్ర న నివర్తంతే తే పునః |౪-౧౩-౨౧|
విభూషణ రవాః చ అత్ర శ్రూయంతే సకలాక్షరాః |
తూర్య గీత స్వనాః చ అపి గంధో దివ్యః చ రాఘవ |౪-౧౩-౨౨|
త్రేతాగ్నయో అపి దీప్యంతే ధూమో హి ఏష ప్రదృశ్యతే |
వేష్టయన్ ఇవ వృక్ష అగ్రాన్ కపోత అంగ అరుణో ఘనః |౪-౧౩-౨౩|
ఏతే వృక్షాః ప్రకాశంతే ధూమ సంసక్త మస్తకాః |
మేఘ జాల ప్రతిచ్ఛన్నా వైదూర్య గిరయో యథా |౪-౧౩-౨౪|
కురు ప్రణామం ధర్మాత్మన్ తేషాం ఉద్దిశ్య రాఘవః |
లక్ష్మణేన సహ భ్రాత్రా ప్రయతః సంయత అంజలిః |౪-౧౩-౨౫|
ప్రణమంతి హి యే తేషాం ఋషీణాం భావిత ఆత్మనాం |
న తేషాం అశుభం కించిత్ శరీరే రామ దృశ్యతే |౪-౧౩-౨౬|
తతో రామః సహ భ్రాత్రా లక్ష్మణేన కృతాంజలిః |
సముద్దిశ్య మహాత్మానః తాన్ ఋషీన్ అభ్యవాదయత్ |౪-౧౩-౨౭|
అభివాద్య చ ధర్మాత్మా రామో భ్రాతా చ లక్ష్మణః |
సుగ్రీవో వానరాః చైవ జగ్ముః సంహృష్ట మానసాః |౪-౧౩-౨౮|
తే గత్వా దూరం అధ్వానం తస్మాత్ సప్త జన ఆశ్రమాత్ |
దదృశుః తాం దురాధర్షాం కిష్కింధాం వాలి పాలితాం |౪-౧౩-౨౯|
తతస్తు రామానుజ రామ వానరాః
ప్రగృహ్య శస్త్రాణి ఉదిత ఉగ్ర తేజసా |
పురీం సురేశ ఆత్మజ వీర్య పాలితాం
వధాయ శత్రోః పునర్ ఆగతాః ఇహ |౪-౧౩-౩౦|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే కిష్కింధాకాండే త్రయోదశః సర్గః |౪-౧౩|
Om Tat Sat
(Continued
....)
(My humble salutations to the
lotus feet of Swamy jis, Philosophic
Scholars and greatful to Wikisource for
the collection)
0 comments:
Post a Comment